Dịch thuật | Dịch ngắn | Đọc sách | Độc giả sáng tác | Giới thiệu | Góc Sài gòn | Góc Hà nội | Góc Thảo Trường
Giai thoại | Potin | Linh tinh | Thống kê | Viết ngắn | Tiểu thuyết | Lướt Tin Văn Cũ | Kỷ niệm | Thời Sự Hình | Gọi Người Đã Chết
Thơ Mỗi Ngày | Chân Dung | Jennifer Video
Nhật Ký Tin Văn / Viết mỗi ngày/Sách & Báo Mới
https://www.facebook.com/quoc.t.nguyen.1
|
|
Last Page 
Cu An @ Vientiane, April 2016 30.4.2016
And,
in books, I always liked
The last page best, When the heroine and hero are no longer Of any interest whatsoever, and so many years Have passed that you don't pity anyone, And it seems the author himself Has forgotten the start of his story, And even "eternity's turned gray," As it says in a wonderful book, But at this instant, right now, Everything will end, the author will again Be irrevocably alone, but he still Tries to be witty, Or catty-forgive him, oh Lord! As he fits a splendid ending, This one, for example: . . . And only in two houses In that town (name blotted out) There remained a profile (traced by someone On the snowy whitewash of one wall), Not a woman's nor a man's, but full of mystery. And it's said that when the rays of the moon, Green, low, middle-Asiatic, Strike these walls at midnight, Particularly if it's New Year's Eve, A gentle sound is heard- Some think it's only crying, Others make out words in it, But with this wonder everyone's grown slightly bored, Tourists are few, the locals are used to it, And I've heard it said that in one of these houses They've taken a carpet and covered up the damned profile. 1943 Anna Akhmatova Lyn Coffin Sách vở ư, tôi mê nhất trang chót Khi nàng và chàng chẳng còn gây 1 chút quan tâm Và những năm tháng qua đi, chẳng còn ai nhỏ Một giọt nước mắt thương hại Và có vẻ như tác giả cũng chẳng còn nhớ Ông ta bắt đầu câu chuyện như thế nào Và, ngay cả “thiên thu cũng làm xàm” Như trong cuốn tiểu thuyết tuyệt vời MCNK Một cô Oanh nào đó lập lại lời nhạc Nhưng đúng vào khoảnh khắc này, ngay bây giờ, Mọi chuyện sẽ chấm dứt, và tác giả sẽ lại Trơ cu lơ một mình, không có cách chi thay đổi, Nhưng ông ta vưỡn cố dí dỏm, Hay nham hiểm, Ôi Chúa ơi, hãy tha thứ cho ông ta Và ông ta sẽ đi 1 đường kết thúc cuốn sách Một đường, thí dụ như vầy: … Và chỉ trong hai tiếng đồng hồ Trong thành phố đó (cái tên của nó bị VC lấy mẹ nó rồi) Chỉ còn lại một vóc dáng Được ai đó vẽ lên tường Không phải Oanh, không phải Hiền Không phải Kiệt Đây là 1 niềm bí ẩn về ngày 30 Tháng Tư năm đó Và thiên thu làm xàm (1) Là câu chuyện về những ánh trăng Xanh, chìm khuất, đặc biệt của Xề Gòn Hắt những tia sáng của nó lên tường vào lúc nửa đêm cuối năm Môt âm thanh dịu dàng vang lên Một vài người nghĩ là tiếng khóc Những người khác tạo cho nó một từ, từ này hoặc từ nọ Nhưng sự kinh ngạc, niềm bí ẩn, sau cùng cũng biến thành làm xàm Làm mọi người chán ngấy Du khách đâu có nhiều Còn cư dân dần dần trở nên quen thuộc với nó Và tôi nghe nói Có ai đó, Lấy tấm thảm Phủ lên cái vóc dáng đó Vừa phủ vừa lẩm lẩm Xề Gòn ơi Ta đã mất mi trong cuộc đời…. (1) Vẫn như hai đêm trước, trăng ngời xanh ngoài trời. Các con đường mờ bạc hiện những bóng cây và vệ cỏ đen thẫm. Kiệt đợi Oanh quyết định chương trình tiếp sau bữa ăn nhưng Oanh đều bước như thuận đà dốc. Rồi bất chợt nàng cất tiếng hát nho nhỏ: … C’est la flamme qui s’enflamme sans
bruler Kiệt dìu Oanh. Nàng nhẹ
nhàng như tiếng hát mỏng manh tưởng không phải của
nàng. Nàng như ngọn lửa lạnh mát của con trăng đang
chiếu ngời trên vùng đồi núi. Nàng quả là
giấc mộng lang thang cùng chàng. Và Kiệt kết tụ,
lơ lửng như trái lửa cô đơn đêm nào. Tình yêu, tình yêu, có phải những cử chỉ của người yêu đã khuấy động phần vô thức, anh yêu em bởi vì có những phần tối tăm ở nơi anh mà anh không thể hiểu nổi, đôi mắt long lanh của em, nụ cười của em mỗi khi gặp đã soi sáng tất cả, mọi chuyện đều trở nên dễ hiểu, đều có thể cắt nghĩa được, yêu em, yêu dáng đi cô đơn của em dẫn dắt chúng ta tới khu rừng thông đầy ắp tiếng thì thầm, đến khoảng trời nước im lặng, mặt hồ run rẩy trong gió, còn em run rẩy trong tay anh, những giọt mưa đọng trên chiếc áo lạnh của em, mưa, mưa, khuôn mặt em và hạnh phúc của chúng ta... Dáng đi cô đơn dẫn tới vùng trời cao nguyên mơ mộng, thiên nhiên im lặng đồng tình, những con đường dẫn sâu vào bóng tối, bông hoa nước róc rách trong đêm, em bảo nó cũng đang kể lể tâm sự, tâm sự của nó là những giọt nước mát lạnh đổ xuống hoài như không bao giờ hết, em là cô bé con với chiếc mũ bằng lá, dáng đi tất tả vội vã đến nơi hò hẹn lần đầu tiên trong đời, trong thành phố lạnh lẽo, xa lạ đột nhiên trở thành Hà Nội, chiếc mũ nhỏ bé không đủ che lấp nụ cười bất chợt hiện ra, dần dần nở rộng... yêu như nắm chặt tay đập mạnh vào mặt một chiếc trống lớn, càng đập mạnh, tiếng động càng lớn, không khí càng thêm nhiễu loạn, tất cả trở thành niềm hân hoan, tiếng reo hò đắc thắng của tình yêu, yêu tức là phân chia thế giới làm hai, một có anh và em, và tình yêu vạch định ranh giới, chúng ta sẽ sống hòa bình với phía bên kia, chúng ta không còn cảm thấy cô đơn, và sợ hãi đời sống, không còn nhìn phần thế giới còn lại đó bằng con mắt thán phục hoặc khiếp đảm, tình yêu nhập một hai chúng ta, xóa bỏ sự xa lạ giữa chúng ta và những người chung quanh, đập vỡ vỏ cô đơn và đồng thời cũng tạo nên một đồn lũy để ngăn cấm những người khác không được quyền xâm phạm tới phần đất thần thánh, riêng biệt của chúng ta đó... "il est vrai que nous aimons la vie non que nous soyons accoutumés à la vie mais que nous sommes habitués à l’amour.." (a) Pulitzer winner Viet Thanh Nguyen:
'My book has something to offend everyone'
The
Sympathizer won despite Nguyen feeling he was writing against the tastes
of most publishers, who insist that writers of color pander to white
audiencesCuốn sách của tôi có điều làm mọi người bực mình. But in an interview, the artist tells the Guardian he is under no illusions about how books get sold. Và tôi không có tí ảo tưởng nào về chuyện nó sẽ bán chạy Viet Thanh Nguyen: ‘If I had written the book for a white audience, many more publishers would have been bidding for it.’ Photograph: PR Image Viet Thanh Nguyen’s The Sympathizer took home the Pulitzer prize for fiction this week. This will make him an author newly in demand. But in an interview, the artist tells the Guardian he is under no illusions about how books get sold. “The literary industry and the entire social and cultural system of the United States work to tempt writers of color into writing for white people,” says Nguyen. “‘If I had written the book for a white audience, I would have sold it for a lot more money and many more publishers would have been bidding for it.” The Sympathizer tells the story of an unnamed half-Vietnamese, half-French communist spy who lives a double life in Los Angeles. Nguyen, a Vietnamese refugee who grew up in California’s Bay Area, has always been fond of spy novels. The life of the spy, who makes his way by duality and subterfuge, resonated with someone who grew up as an immigrant in America. “There’s that experience of feeling between two worlds, seeing things from two sides, being the lone minority in an environment,” he says. “It was very liberating to write about someone who is completely unlike me in his biography, even though he is like me emotionally.” The Sympathizer by Viet Thanh Nguyen review – a bold, artful debut This hot and sprawling tale captures the horror and absurdity of the Vietnam war and its aftermath Nguyen was adamant from the beginning that his novel would not fall into the “typical maneuvers of minority literature written for a majority audience”. He refused to translate his culture – for example, writing “Vietnamese New Year” instead of “Tet” – or have the book’s themes affirm American ideals and American exceptionalism. Had The Sympathizer been written for a white audience, the “ending would be radically different”. His narrator never rejects communism, for example. “I wrote as if I had all the privilege of a majority writer, and majority writers never have to translate or pander,” Nguyen said. By day, Nguyen is a professor of American and ethnic studies at the University of Southern California. He says he found it lonely to try to be both a scholar and a novelist. Seen by both sides as an interloper or a dilettante, he spent 20 years trying to bring together his academic scholarship and literary ambitions. “They operate in such different worlds and languages and assumptions.” Though the novel can simply be read as fiction, those who know where to look will see that it is deeply informed by the literary history and theory that Nguyen has studied. Its opening sentence – “I am a spy, a sleeper, a man of two faces – is a homage to Ralph Ellison’s Invisible Man. Nguyen said the book is meant to be a critique with “something to offend everyone” and is, he hopes, a work that brings him closer to his ideal of writing criticism as fiction and fiction as criticism. One plotline has the unnamed narrator serving as a movie consultant for an Apocalypse Now-style Vietnam war epic. Those scenes are meant to be funny, yet also draw heavily from a body of scholarship on representation and race “about how Asians have been misrepresented on American screens”. Growing up in both the Vietnamese community and the larger American one, Nguyen was affected by how Vietnamese refugee history was defined by the loss of country and the sense of being a victim. Yet, he says, Americans, citizens of the most powerful country in the world, also saw themselves as victims because they remember that 50,000 Americans died while forgetting that three million Vietnamese civilians were also killed. “People do have the right to feel victimized, but they don’t have the right to feel as if their victimization and suffering is the only thing that matters, as if it’s unique,” adds Nguyen. This attitude can be seen in the recent protests over Peter Liang, the Chinese American police officer who in 2014 shot and killed Akai Gurley, an unarmed African American man. The case – first, a conviction for Liang and then a sentencing that gave him only five years of probation – has galvanized the Asian American community. Here again, said Nguyen, is a situation presenting a “false choice”. He does not think that people are forced to choose justice for Peter Liang or justice for Akai Gurley when “the real issue of justice is all these larger structural problems that then have led to this one moment of human disaster in the stairway”. As it happened the Pulitzer arrived just as Nguyen publishes a new book, a work of nonfiction called Nothing Ever Dies: Vietnam and the Memory of War. The book began 13 years ago as a very narrow academic study but has since expanded into a broad cultural history for a general audience. “I took everything from writing fiction in terms of narrative, emotion, rhythm, theme, and so on and put it into the writing of that book, which contains what I know as an academic – it’s criticism that has shades of narrative,” he said. Nguyen is also at work on a sequel to The Sympathizer. He’s found there’s more to learn about his narrator. “I realized [the narrator is] a misogynist and I’m enjoying writing from the viewpoint of a misogynist, so what does it mean about him and what does it mean about me?” he said. “The sequel will still be very much about revolution, politics, ideology and commitment, but also about sexuality and masculinity – his, but also mine too, and that’s not something that I’ve thought about too extensively in my life and I need to grapple with these issues much more explicitly in the sequel.” Nhận
xét và cảm phục của Nguyễn Thanh Việt, với Sebald,
thuần có tính văn học. Cách anh đọc Sebald,
nếu chỉ như thế, khác hẳn GCC.
Với GCC, Sebald là lương tâm của nước Đức thời hậu chiến, ông không ở về phía nước mắt, mà ở vào cái phần hồi ức mà nước Đức, do tủi hổ nhục nhã, cố tình quên đi, và nhân tưởng niệm 30 Tháng Tư năm nay, Gấu muốn đọc ông, như là 1 cách tưởng niệm Miền Nam đã mất của GCC, như thế. Đọc trên net, FB, có vẻ như Mít rất buồn, khi những nhà văn như Linda Lê, Nguyễn Thanh Việt không còn coi họ là Mít nữa. Làm sao Mít được, họ đâu có muốn không viết, không đọc được tiếng Mít, thành ra họ đâu có thể coi họ là Mít đặc? Vả chăng, cái việc viết bằng tiếng nước ngoài, với những người như họ, khác hẳn dân bản địa. Trên Tin Văn đã giới thiệu hai bài viết mới đây về vấn đề này: http://www.nybooks.com/daily/2016/04/18/why-not-write-in-foreign-language/
Sebald
… Weiss to attend the Auschwitz
trial in Frankfurt. He may also have been motivated before the
event by the hope, never quite extinguished, "that every injury has
its equivalent somewhere
and can be truly compensated for, even if it be through the pain
of whoever inflicted the injury." This idea, which Nietzsche thought
was the basis of our sense of justice and which, he said, "rests on
a contractual relationship between creditor and debtor as old as the
concept of law itself”…
W.G. Sebald: The Remorse of the Heart. On Memory and Cruelty in the Work of Peter Weiss Weiss tham dự
tòa án xử vụ Lò Thiêu ở Frankfurt. Có thể
là do ông vẫn còn hy vọng, một niềm hy vọng chẳng hề
tàn lụi, rằng, “mọi tổn thương thì có cái phần tương đương của nó, ở đâu đó, và
có thể thực sự được đền bù, bù trừ, bồi hoàn,
ngay cả, sự bồi hoàn này thông qua nỗi đau của bất cứ
kẻ nào gây ra sự tổn thương”. Tư tưởng này Nietzsche
nghĩ, nó là cơ sở của cảm quan của chúng ta về công
lý, và nó, như ông nói, “nằm trong liên
hệ có tính khế ước, giữa chủ nợ và con nợ, và
nó cũng cổ xưa, lâu đời như là quan niệm về luật pháp,
chính nó” Moi, je traine le fardeau de la
faute collective, dis-je, pas eux. Gấu cũng có thể nói
như thế: Lê Công Định liked this.Một bài phỏng vấn quá hay đến nỗi tôi phải đọc đi đọc lại. Cảm ơn Tiến sỹ Nguyễn Thị Từ Huy và BBC! [TS Nguyễn Thị Từ Huy] ...Thật ngạc nhiên khi thấy hàng triệu, hàng triệu người bị chế ngự, cam chịu cúi đầu phục tùng một người duy nhất. Tại sao có thể xảy ra một chuyện như vậy ? Câu trả lời mà La Boétie tìm ra nằm ở trong mấy chữ này: "sự nô lệ tự nguyện". Ông chỉ ra rằng sức mạnh của kẻ bạo chúa được thiết lập trên sự hèn yếu và khiếp nhược của những người tự ng... Continue Reading
Nhà nghiên cứu triết học chính
trị từ Paris bình luận về thể chế một đảng, chế độ chuyên chính
và vấn đề đạo đức khi độc quyền quyền lực.
bbc.com
Note: Cách nhìn như vầy, đúng và không đúng, vì nó quá hiển nhiên - đúng - nhưng không thể áp dụng vào Việt Nam - không đúng. Nên nhớ, Miền Nam đã từng được hưởng, đúng thứ tự do dân chủ như ở Tây Phương, nhưng bị hạn chế, do chiến tranh và do lũ nằm vùng, làm tan nát tất cả. Cái gọi là độc quyền cai trị, phải nói là từ bốn ngàn năm, với Miền Bắc, chứ không phải mới đây. Còn mới đây, tức sau 30 Tháng Tư, có, là do cái gọi là hồi ức bị thiến, hay nói rõ hơn, Miền Bắc ai cũng được hưởng 1 cái gì đó do rước thằng Tẫu vô giuờng, cho nên sau 30 Tháng Tư 1975, há miệng mắc quai, không lẽ thú nhận, tớ đã dâng vợ con cho Tẫu, để ăn cướp cho được Miền Nam. Như Sebald nêu ra với nước Đức, không thể tưởng niệm, do là nỗi nhục trong gia đình, và GCC đang tính sử dụng nó, vào trường hợp xứ Mít, nhân 30 Tháng Tư năm nay. Nhưng sử dụng ý niệm “tủi hổ," vết chàm”, ở đúng vào vị trí nhạy cảm trên cơ thể, để giải thích địa ngục Mít sau 30 Tháng Tư 1975, theo GCC, là cũng đơn giản hóa vấn đề. Thu gọn bốn ngàn năm vào bốn chục năm, là bỏ qua nhiều yếu tố. Tại làm sao mà bà Từ Huy này giải thích cái sự thần phục VC 1 cách đơn giản, như trên, là còn do sư ngây thơ, và sự ngây thơ thì lại mắc mớ đến tội lỗi, và đây cũng là 1 đề tài của cuộc chiến Mít, và là động cơ khiến Mỹ nhẩy vô Việt Nam. Monica Ali, trong bài viết "Đọc Graham Greene ở Thế Kỷ 21", cho rằng, có sự đồng lõa của người đọc, ở đây, ở chúng ta, tất cả lũ Mít, khi mổ xẻ chính cái cơ thể của nó. Marina
Tsvetaeva
Penguin
Russian Poetry
Akhmatova: Nửa Thế Kỷ Của Tôi 
PAGES FROM A DIARY
The Hut
I WAS BORN
IN THE same year as Charlie Chaplin, Tolstoy's Kreutzer Sonata, the Eiffel
Tower, and, it seems, T. S. Eliot.' That summer Paris celebrated the one-hundredth
anniversary of the fall of the Bastille-1889. The ancient festival of St.
John's Eve (Midsummer Night) was-and is still-celebrated on the night of
my birth, June 23rd. I was named Anna in honor of my grandmother, Anna Yegorovna
Motovilova.? Her mother, a descendant of Genghis Khan, was the Tatar princess
Akhmatova, whose name I took for my literary name, not realizing that
I was about to become a Russian poet. I was born in Sara kina's dacha (Bolshoi
Fontan, the 11th railroad stop) near Odessa. This little dacha (more like
a hut) was situated at the bottom of a very narrow and steep tract of land
next to the post office. The seashore there is steep and the railroad tracks
went along the very brink. When I was fifteen years old and we were living
in the dacha at Lustdorf, we were traveling through this area for some
reason, and my mother suggested that we go and see Sarakina's dacha, which
I had never seen. At the hut's entrance I said, "Some day they'll put up
a memorial plaque here." I wasn't being vain. It was just a silly joke.
My mother was distressed. "My God," she said, "how badly I've brought you
up." 1957 Túp Lều
Tôi sinh
cùng năm với hề Charlot, “Kreutzer Sonata” của Tolstoy Tháp
Eiffel, và có thể, T.S. Eliot. Mùa Hè năm đó Paris kỷ niệm lần thứ 100 phá ngục Bastille – 1889. Lễ hội cổ xưa St. John’s Eve thì vào đêm tôi sinh ra đời, và vẫn là như thế, 23 Tháng Sáu. Tên tôi, là để vinh danh bà ngoại tôi, Anna Yegorovna Motovilova. Mẹ của bà, dòng dõi Hốt Tất Liệt, công chúa Hung Nô, Akhmatova. Tên của bà, tôi lấy làm bút hiệu, không biết rằng thì là mình sẽ trở thành thi sĩ Nga [bà khiêm tốn, đúng ra, trở thành nữ thần thi ca Nga, một nữ thần sầu muộn, như Brodsky vinh danh bà.] Tôi sinh ra tại dacha Sarakina, gần Odessa. Cái dacha này thì cũng chẳng khác chi một túp lều ở cuối 1 dải đất hẹp chạm biển. Bãi biển có bực đi xuống. Khi tôi 15 tuổi, có lần dạo chơi, tới túp lều. Tới lối vô, tôi nói bâng quơ, sau này người ta sẽ khắc 1 tấm biển, ghi lại cái ngày mà tôi tới đây. Mẹ tôi, nhìn tôi, lắc đầu, không biết tao nuôi nấng mi tệ hại ra sao, mà nên nông nỗi này! PRAYER
Give me illness for years on end, Shortness of breath, insomnia, fever. Take away my child and friend, The gift of song, my last believer. I pray according to Your rite, After many wearisome days,- That the storm cloud over Russia might Turn white and bask in a glory of rays. 1915 Translated by Lyn Coffin SONG ABOUT SONGS It will burn you at the start, And a heart full of spite Others will reap. I only sow. And so that I may lift 1916 Bài Ca về Những Bài Ca Nó
sẽ đốt cháy bạn lúc thoạt đầu Và
trái tim đầy thù oán Những
kẻ khác, thu hoạch Cám ơn Người ở trên cao Hãy để cho tôi ban cho đời Một món quà Không thối rữa, hơn nhiều So với tình yêu. It seems that the voice we humans
own 1917 Nó sẽ chẳng bao giờ kêu lên Chẳng bao giờ ăn mừng Chỉ là tiếng gió từ thời kỳ đồ đá Liên tục gõ lên chiếc cổng đen Và hình như chỉ còn tôi, đơn độc dưới ánh mặt trời Và đây là niềm vinh quang của tôi Giản dị, ấy là vì tôi là người đầu tiên Muốn uống ly rượu độc Sách Báo Viết http://vanviet.info/nghien-cuu-phe-binh/nhn-nhan-nhanh-ph-bnh-tho-viet-hau-doi-moi-ky-2/ •
Phê bình tự phát:
Bùi Giáng, Trần Dần, Nguyễn Quốc Trụ, Nguyễn Đăng Thường, Ngô Văn Tao, Nhật Tuấn, Nguyễn Nguyên Bảy, Đỗ Hoàng, Võ Công Liêm, Võ Chân Cửu, Nguyễn Hồng Nhung, v.v. Note: Tự phát là nghĩa... sao? GCC viết về ai, nhắc câu nào, đều có dẫn nguồn. Những trường phái mà Gấu có đọc, vì sống cái thời của chúng, là cơ cấu luận, hiện sinh, Mác Xít, thí dụ. Những vị Thầy ảnh hưởng lên Gấu là Roland Barthes, Genette, Lukacs, thí dụ, khi mới bắt đầu viết, và sau này, là những Steiner, Simone Weil, và.... Lò Thiêu ... Làm sao mà gọi là tự phát? Phải nói là Gấu được học, có học, về cái gọi là phê bình! Về mặt sáng tác, thì là Faulkner, tất nhiên, "sao cứ nhắc mãi về ông ta"! Có thể nói, Gấu là tên Mít độc nhất viết văn, viết phê bình có Thầy dậy. Còn dư đều là tự phát! [Đừng nghĩ là Gấu phách lối ở đây. Nhà văn Mít, không tên nào có Thầy cả. Giả như có, chúng cũng không nói ra. Có chăng, là TTT, khi ông nói về Nguyên Hồng, Nguyễn Đức Quỳnh, như Đặng Tiến viết: Trong một bài viết tưởng mộ Nguyễn Đức Quỳnh, tác giả Thằng Kình, Thanh Tâm Tuyền 1974 đã viết: «Cùng với Những ngày thơ ấu của Nguyên Hồng, Thằng Kình là quyển tiểu thuyết quan trọng đối với tôi. Đó là quyển sách đã vỡ lòng, đã mở mắt (…) Tôi không phải là người của một vài quyển sách. Trước và sau khi đọc Thằng Kình, Những ngày thơ ấu, tôi đã đọc hầu hết tiểu thuyết Việt Nam, tôi hiểu được giá trị, tôi cảm được cái hay của nhiều tác giả khác nhưng chỉ có hai tác giả Nguyễn Đức Quỳnh và Nguyên Hồng gây được ở tôi lòng ngưỡng mộ. Văn chương phát sinh từ lòng ngưỡng mộ. Nên tôi không bao giờ quên ơn người đã khơi dậy lòng ngưỡng mộ nơi tôi». ] Đấng này, cũng 1 thứ dốt đặc, thành quả của 40 năm ăn cướp, chẳng có tí thơ ở trong người mà hết trường thi tới sử thi, bây giờ lại tham luận ngắn, dài. Chán! [Thuổng văn phong Thầy Kuốc. Thầy, thuổng từ thơ "Yết Hậu"] Vào cái lúc Gấu vừa lớn, Miền Nam tương đối thanh bình, Gấu được học đàng hoàng, bằng Tú Tài của Gấu không phải thứ chạy giặc, thành ra cái kiến thức phổ thông của Gấu OK, thế rồi khi mon men vào thế giới văn chương, được ông anh ban cho bài học ba búa của Trình Giảo Kim, trong có 1, hãy đọc, đọc, đọc rồi thể nào mày cũng vớ được ông Thầy của mày. Và quả thế thật. Kiếm được ông Faulkner, hay đúng hơn, ông kiếm thấy Gấu. Đấy là về mặt văn phong. Về mặt tri thức, hiểu biết, cái đọc của Gấu, chủ yếu là để cắt nghĩa cuộc chiến, nếu sống sót. Ra được hải ngoại, tất cả cái đọc của Gấu là xoáy vào Lò Thiêu, vào anus mundi, như Czeslaw Milosz gọi nó. Đấng DQ, tác giả bài tham luận dành cho cuộc tham luận kêu như chuông, đâu có đọc cái gì, mà dám viết? Nhét đủ thứ tác giả, ban phát đủ thứ mũ nón. Tự phát? Cái đọc, theo Gấu, nó liên quan rất nhiều đến chuyện đạo hạnh. Viết, tất nhiên, nhưng đọc cũng tất nhiên. Bạn càng đọc nhiều bạn càng trở nên khiêm tốn, và càng bớt đi cái đố kỵ, ghen ghét. Nhà văn LMH, ra đi từ Miền Bắc, khi vừa mới viết, Gấu là thằng Nam Kít, đã khen tưng bừng, trong khi đấng DQ này biểu Gấu, cái Hà mà viết lách cái gì mà ông khen quá như thế! Tâm địa như thế mà viết cái gì được. Đâu phải mình anh ta. Sến cũng y chang. Gấu chưa từng thấy 1 tên Bắc Kít nào khen 1 bạn văn của nó cả! Nếu có, thì bằng giọng kẻ cả. Tôi rời Hà-nội
vừa lúc mới lớn, chớm yêu thành phố. Chớm nhận ra những
vẻ đẹp của nó. Khi viết Những Ngày Ở Sài Gòn
(1965), trí tưởng tôi vẫn còn tràn ngập những
kỷ niệm về Hà-nội. Trong bài viết Nhà
văn và chủ nghĩa Cộng sản (3), khi điểm cuốn Văn chương và
Cách mạng (Literatur und Revolution) của Jurgen Ruhle - một trong
những nhà văn, trí thức đã chủ trì, và
kinh nghiệm mùi vị chủ nghĩa Cộng-sản và sau đó
từ bỏ thực tại Stalinist, rồi chọn Đức quốc làm nơi trú ẩn
- George Steiner coi Văn chương và Cách mạng có tầm
vóc một cuốn lịch sử về nhà văn và chủ nghĩa Cộng-sản
trên toàn thế giới. Về định mệnh văn chương Nga duới thời
Lenin, và về bộ ba cách mạng Blok, Yessenin, Mayakovsky:
Bên dưới những câu chuyện kể về người và việc, vọng
lên thanh âm rền rĩ, về căn do của (những hành động)
lưu đầy, hành quyết và tự sát (4). Tới Pasternak, Steiner
cho rằng, Ruhle đã nhận ra ở tác giả này, tiếng
nói đích thực của Nga, và cùng với nó,
viễn ảnh vượt lên mọi oan khiên tàn bạo của nhất thời;
và đồng ý với Edmund Wilson (5) khi tìm thấy ở
trong nhân vật Lara và Zhivago một thách đố không
thể trả lời, đối với chủ nghĩa duy lịch sử, và định mệnh thuyết
chối từ cuộc đời của ý thức hệ Cộng-sản. Thật hiển nhiên,
nếu Pasternak có thể giữ riêng cho mình một tình
yêu nổi loạn, riêng tư ngay trong lúc ăn nằm với Liên-bang
Xô-viết, điều này chứng tỏ tinh thần Nga vẫn còn
sống ở bên dưới lớp băng là kỷ luật Đảng. Sau này tôi thấy ở hai người, Vũ Thư Hiên, và Lê Minh Hà. G. Steiner nhận xét về
tác phẩm đã một thời làm say mê cả một Miền
Nam Việt Nam - như một tác phẩm chống Cộng: Do ở xa nước Nga,
Ruhle đã "không nhận ra, thế giới, hình ảnh, cảm
nghĩ của đôi tình nhân Lara-Zhivago đối với thế hệ
trẻ hơn họ. Chính đám cầm quyền, đám già đã
sợ hãi cuốn sách, và tìm đủ mọi cách
để cho nó im luôn." Và ông "tự hỏi, không
biết những người trẻ tuổi có tìm ra được một điều gì
trong Bác sĩ Zhivago (6), nhưng chắc họ chỉ coi đây là
một câu chuyện thần tiên làm mủi lòng độc giả
hay một mẩu giả tưởng về lịch sử, xa xưa như Anna Karerina." Vả chăng có sự khác biệt giữa hai người viết, về tuổi tác, về "gia thế" - người Cộng-sản gọi là lý lịch giai cấp. Với Lê Minh Hà, độc giả chỉ có thể mường tượng ra, qua những nhân vật nữ trong truyện. Còn với Vũ Thư Hiên, chúng ta đều biết thân phụ ông là người thân cận với Hồ Chí Minh, và vụ án chống lại Đảng gia đình ông là nạn nhân, vốn chỉ là thanh trừng lẫn nhau giữa những người Cộng-sản. Nạn nhân của Cộng-sản ở đây là những người Cộng-sản, và vì là nạn nhân, họ tin rằng họ trung thành với chủ nghĩa hơn là những kẻ thắng thế đang nắm quyền. Hơn nữa, còn khoảng cách
giữa hai thế hệ - mà Phạm Thị Hoài tin tưởng vào
nó, khi viết về vị thủ lãnh trong bóng tối, Trần
Dần. Chính khoảng cách này đã phân
chia những người như Vũ Thư Hiên, và Lê Minh Hà.
Nó cũng đã khiến Phạm Thị Hoài cay đắng chua chát,
"dù có rũ bụi tôi cũng không dám làm
quen" (8). Ở đây, là vấn đề tầm nhìn. Là vấn
đề anh hay tôi có thiết tha với nó hay là
không: chủ nghĩa Cộng sản. Hãy bỏ qua những cơ hội chủ nghĩa,
với những người Cộng-sản Miền Bắc, tin vào chủ nghĩa là tin
vào chiến thắng miền Nam, vào thế tất thắng của chủ nghĩa
bách chiến bách thắng. Với thế hệ đi liền theo sau đó,
họ nhìn xa hơn: chiến thắng Miền Nam không biện minh gì
hết. Nếu có, thì là:
thắng trận nhục nhã lắm! Trong bài viết “Phận Lưu Vong”,
Brodsky đã nhìn ra thân phận những tên như DQ,
“được tự do rồi, thất bại, đừng đổ vạ cho ai”. Thử hỏi, những tên
Bắc Kít, nhờ ăn cướp được Miền Nam, có cái cơ may ra
khỏi hang Pác Bó, có cái cơ hội nhìn
ra thế giới, có tên nào nghĩ mình được…
tự do rồi, và không… thất bại? Trong bài viết này,
Tolstaya có kể về 1 lần trở lại Nga, tới 1 diễn đàn của
đám Trẻ, chắc cũng giống như … LMH tham dự buổi nói chuyện
với Hà Nội, về Phố vẫn Gió,
và bà [Tolstaya] quá sợ hãi, vì cái
sự tiếp đón bà, nhưng sau đó, bà hiểu, Moscow
dành cho bà sự đón tiếp… Brodsky,
vì bà là... Brodsky với họ, và bởi là
vì, bà đã từng gặp Brodsky. Người ta, trong có cả
Solzhenitsyn, đã từng chê Kinh Cầu, “Một bài thơ hay,
lẽ dĩ nhiên Đẹp. Rổn rảng. Nhưng nói cho cùng, cả nước
đau khổ, hàng chục triệu con người, và bài thơ thì
là về một trường hợp cá nhân, về 1 bà mẹ và
đứa con trai… Tôi nói với bà, bổn phận của 1 nhà
thơ Nga là viết về những đau khổ của nước Nga, vượt lên khỏi
nỗi đau cá nhân, và nói về nỗi đau của cả nước…Bà
im lặng, suy nghĩ. Có thể bà không thích tôi
nói như thế. Bà quen được thổi. Nhưng, đúng là
1 nhà thơ lớn.” The hero of this poetry is the people. Not a larger or smaller plurality of individuals called "the people" for political, nationalist, or other ideological reasons, but the whole people, every single one of whom participates in what is happening on one side or the other. ... What differentiates it from, and thus contrasts it to, even ideal Soviet poetry is the fact that it is personal, thus as profoundly personal. ... The personal attitude is not the rejection of anything; it is an affirmation which is manifest in every word of Requiem. This is what makes Requiem not Soviet poetry, but simply poetry: it could be personal only if it dealt with individuals, their loves, their moods, and their selves in accordance with the officially sanctioned formula of "joys and sorrows.” Nhân vật của bài
thơ này là nhân dân. Không phải lớn hay
nhỏ, những nhóm cá nhân được gọi là “nhân
dân” vì những lý do chính trị, quốc gia, hay những
lý do ý thức hệ khác, mà là trọn nhân
dân, mọi cá nhân đơn độc tham dự vô chuyện gì
đang xẩy ra ở bên này hoặc ở bên kia… Điều làm
cho nó khác đi, hoặc tương phản với nó, ngay cả với
cái thứ thơ lý tưởng của nhà nước Xô Viết, là
sự kiện này, nó thì riêng tư, rất đỗi riêng
tư, một cách rất đỗi sâu đậm. Gió Hà Nội trong hồn người xa
xứ Note: LMH có thể nói, là do GCC khám phá ra, trong khi chính những kẻ ra đi từ Miền Bắc, thì lại dè bỉu, “cái Hà mà viết cái gì”, như 1 tay viết mail riêng cho GCC nhận xét, hay như em Y Bọt gì đó, 1 nhà văn trong nước được dịp ra hải ngoại, “viết thua cả học trò của tui”, hình như bà này đã từng phát biểu (1) Tuy
nhiên, khi GCC nhận xét LMH, hồi mới đọc bà, là
từ 1 viễn ảnh của tương lai, của 1 miền đất, cùng với nó là
thứ văn chương, như con phượng hoàng tái sinh từ tro than,
như của lũ Ngụy, sau 1975, không phải thứ văn chương hoài niệm
- như cách đọc LMH ở đây - cũng như cách mà đám
VC đọc văn chương trước 1975 của Miền Nam, khi cho in lại một số tác
phẩm của họ, bằng cách cắt xén, sao cho vừa cái nhìn
kiểm duyệt của chúng. NQT “Gió từ thời khuất mặt”, rồi “Phố Vẫn Gió”, hai cái tít nói cùng 1 điều. Khí hậu ẩm ướt trong thế
giới tiểu thuyết Nguyễn Đình Toàn
Những
ngày sau này, kể từ ngày
quán cà phê La Pagode
phải đóng cửa để sửa chữa, chỗ gặp mặt dễ dàng
và quen thuộc của một số bè bạn quen
thuộc không còn nữa. Cũng không còn
trông thấy một bóng dáng gầy ốm,
gầy ốm đến nỗi không thể gầy ốm hơn được nữa, lọt thỏm
trong chiếc ghế bành thấp và rộng, một ly trà
đá hoặc trà sữa ở trên mặt bàn,
một tờ báo mở rộng che kín khuôn mặt,
và có thể, một người bạn, thời gian: buổi
chiều khoảng 4, 5 giờ, có thể sớm hơn, 4, 5 giờ, nếu buổi
chiều hôm đó là buổi chiều thứ bẩy hoặc
chủ nhật; câu chuyện trao đổi thường tầm thường, giản
dị, thứ chuyện trò của những người đàn ông
sau một ngày làm việc mệt nhọc, Toàn
thường than phiền buổi tối hôm trước không ngủ
được và phải dùng thuốc ngủ, buổi sáng
lại phải dậy sớm để viết những bài chẳng dính dáng
gì đến văn chương nghệ thuật, và để có thêm
một chút tỉnh táo, Toàn phải dùng
cà phê để đánh tan tác dụng chậm
trễ của những viên thuốc ngủ… Khi những phiền nhiễu của
công việc mưu sinh đã bị xua đuổi, Toàn nói,
Toàn không nói về tương lai, Toàn
kể chuyện lại những dòng chữ đầu tiên của cuốn
tiểu thuyết thứ nhất của Toàn, cuốn Chị Em Hải đã
bị ngắt quãng, bị gián đoạn, bởi những cơn xuất huyết,
những bất tỉnh, vì những giây phút chới
với giữa sự cố gắng sống, hoặc cố gắng chết. Tôi bảo Toàn
là chính ở trong cuốn tiểu thuyết đầu tay của
anh đó, tôi lại nhận ra tác giả, hay nói
khác đi, những nhân vật của tác giả vẫn còn
nhiều yêu thương và hy vọng, và những vụng
về của người viết lại trở nên rất hợp, rất thực, đối với vụng
về sống, vụng về suy nghĩ của những cô gái tên
Dung, tên Hải…. Trong những cuốn tiếp theo,
thứ nhân bản ngây thơ và trong sạch đó biến
mất dần, và ngay cả tình yêu cũng vậy, càng
ngày càng nhợt nhạt, rồi cuối cùng chỉ còn
là một ám ảnh hoặc một âm vang. Nhân vật Lê
trong Những kẻ đứng bên lề, nhân vật
xưng tôi, bà bạn, bà khách trong
Con Đường, họ đều làm ái tình nhiều hơn,
nghĩ về tình yêu nhiều hơn, nhưng yêu ít hơn,
hoặc là không yêu không thương nữa. Tình
yêu trở nên một cái gì đã có,
đã mất, hoặc chưa có, chưa xẩy ra, và trong cái
dòng văn chảy dài như một nguồn ý thức, trong dòng
độc thoại nội tâm, ngay cả khi những nhân vật nói với
người khác, độc giả đều nghĩ là những nhân vật đó
chỉ nói với chính họ, chỉ là ám ảnh về
một cái gì hình như có đó, làm
cho không khí trong những cuốn tiểu thuyết của Toàn
tắm đẫm một vẻ đẹp érotique, một ám ảnh hay
một hoài nhớ về một cái gì được Freud đặt tên
là Libido, một hoài nhớ về một chiều sâu thăm thẳm
của con người, một chiều sâu thăm thẳm, âm u và ẩm
ướt, Miller chẳng đã nói, chính ở cái trong
cái khoảng tối âm u và ầm ướt đó mà
ông nhận ra bóng dáng của Thượng Đế sao? Cái
nguyên nhân làm cho con người sinh ra rồi chết đi,
cái cửa dẫn vào siêu hình học và tôn
giáo đó chẳng liên quan đến bất cứ một quan niệm
đạo đức nào cả, vấn đề hiển nhiên là mọi thiên
tài thì đều đa tình, (tout génie est érotique),
hoặc nói như Platon, vị thần đầu tiên, chính
là Éros, ông thần tình ái (Le premier
Dieu est Éros) và Viết cũng là một mốt của Eros,
một khiá cạnh của dục tình vậy. Những nhân vật của Nguyễn Đình Toàn đều thoát ra ngoài “huyền thoại” người-yêu-quê-hương-đau khổ mà hầu như tất cả những tiểu thuyết Việt Nam sau biến cố 1954 đều có, kể từ Bếp Lửa của Thanh Tâm Tuyền, nhân vật tên Tâm tượng trưng Bếp Lửa, tượng trưng quê hương v.v… và khi một Pasternak Việt Nam bắt buộc phải lìa bỏ quê hương đã cố gắng viết những câu thật bi thảm, cảm động, “Anh yêu em, anh yêu quê hương vô cùng", tiếp đến một cô gái tên Hà, trong Sau Cơn Mưa của Lý Hoàng Phong, lại một em là quê hương đau khổ, một thế hệ phải hy sinh, rồi sau nữa, nhất là gần đây, với một số nhân vật của Doãn Quốc Sỹ (Dòng Sông Định Mệnh, Khu Rừng Lau..) của Dương Nghiễm Mậu… Nếu định tìm một liên quan giữa xã hội và tiểu thuyết như một nhà xã hội học đã làm, thí dụ như Lucien Goldmann khi nghiên cứu những tác phẩm của Malraux chẳng hạn (Pour une sociologie du roman) chúng ta có thể có một nhận định tổng quát là, những nhân vật tên Thanh, tên Hà, tên Miên (DQS)… đều là những héroines problématiques trong một xã hội décadente, dégradée cuối cùng dẫn đến tình trạng phân hóa hoàn toàn như xã hội Việt Nam bây giờ. Nhưng những nhân vật của Nguyễn Đình Toàn thoát ra khỏi cái không khí thời đại đó, những nhân vật đàn bà của Nguyễn Đình Toàn đều chỉ là đàn bà, và chỉ có một băn khoăn, một bận tâm, đó là được hạnh phúc trong những lần yêu đương. Hiểu như vậy có thể nói Toàn là một kẻ không băn khoăn đến thời đại của mình. Nhưng thời đại của nhà văn thật ra chỉ có tính cách như một đoạn, intrevalle, một entre-temps, hoặc một khoảng đường hầm, một nhà văn “sượng”, “kém hiểu biết”, chính là kẻ luôn kêu gào, luôn luôn nói về thời của mình. Nói đùa quá đi một chút, thời đại cũng chỉ như những cái đinh để nhà văn treo tác phẩm của mình, (câu nói của Alexandre Dumas, khi bị một số người chê trách là đã hiếp dâm lịch sử để đẻ ra những hoang thai). Gọi thời đại chỉ là tunnel, đường hầm, chỉ là để khẳng định môtt điều là nhà văn chỉ đến sau những biến động. Khi những biến động lịch sử đã lắng xuống thì lúc đó nhà văn mới có thể viết được. |
