Czeslaw Milosz

Note: Tks Tuyen Vu.
Merry Christmas to both of U
NQT

- Đặt chân đến Bồng Sơn, họ vô cùng bất ngờ khi thấy tấm bảng “Trường tiểu học Bồng Sơn” nằm chễm chệ trên tòa nhà mà lẽ ra phải là thư viện. Ken và Pat muốn đặt tên cho thư viện này là “Bong Son – Lucky Star Library and Learning Center” vì Lucky Star chính là đơn vị mà Ken phục vụ thời chiến tranh. Chính quyền địa phương đã tự ý đổi tên và đổi cả chức năng của tòa nhà mà không hề báo một lời với vợ chồng ông – những người đã bỏ tiền xây nên tòa nhà đó – chưa nói đến việc xin ý kiến của vợ chồng ông. Ken nói với mình “I paid for it, but they changed the name. I want my money back.”
*

Lèm bèm ngoài lề:
Cái tên, là, rất quan trọng. Nó như dấu ấn của 1 nhà văn. Đọc 1 nhân vật tự xưng là Nguyễn, thí dụ, là biết ngay của Nguyễn Tuân rồi.
Chính vì thế mà không ai dám đặt tên cho mình, hay nhân vật của mình là Nguyễn nữa.
Ngoại trừ nhà thơ NXT!
Đây là 1 sự kính nể những người đi trước nữa. Một khi bạn cố tình vi phạm, là phải có vấn đề.
NMG, khi chọn cho nhân vật của mình là Tường, là phải có vấn đề, không thể khơi khơi nói tôi hư cấu được, thứ nhất cuốn tiểu thuyết của ông viết đúng vào thời kỳ có ông Tường đó đó.
Bởi thế, có 1 bạn văn cũng khá thân quen, có vẻ bực mình, vì GCC đặt vấn đề này, nghĩ là GCC không ưa NMG.
Phải nói ngược lại mới đúng.
[Jean-Paul Sartre, viết Những kẻ bị cầm tù ở Altona, Les séquestrés d'Altona (1959), phịa ra 1 nhân vật, không ngờ tên của nhân vật này trùng hợp với 1 người có thực, có thế giá ở ngoài đời, thế là đành phải lên tiếng xin lỗi, và cho thu hồi toàn bộ những ấn bản đã cho phát hành. NMG mà không làm chuyện đó, sợ không còn nhiều thì giờ! Bởi vì chỉ có cách đó mới bão vệ sự vẹn toàn của MBD, như là 1 giả tưởng văn học.]

NMG đã từng bị làm phiền về chuyện này rồi, khi chính ông T đó lên tiếng hỏi, tại làm sao ông lấy tên của tôi đặt cho nhân vật của ông.
NMG trả lời, tôi hư cấu, nhưng ở 1 chỗ khác, ông lại nhận, có lấy một số chi tiết đời thực của T đưa vô tiểu thuyết.

Nhảm. Cực nhảm. Bởi vì chỉ 1 chi tiết như thế, là phải vứt cuốn sách vô thùng rác. Giống như bạn đánh cờ, mà chưa sạch nước cản. Bắc Mỹ chia là làm hai, giả tưởng, và phi giả tưởng, là theo nghĩa đó. Giả tưởng, tha hồ phịa. Phi giả tưởng, không có quyền phịa, dù chỉ 1 chi tiết. Ba thứ hồi ký ghi là memoir, là phải coi như sự thực, không phải giả tưởng.

Ở những bậc đại tài, một khi mà giả tưởng lừng lẫy quá, thì, 1 cách nào đó, nó chiếm ngay 1 chỗ trong lịch sử, trong đời thực.
Đây là trường hợp xẩy ra với “1984”, của Orwell, hay với mẫu tự K, của Kafka.
Hoặc, với Bếp Lửa của TTT.
Nhắc tới Bếp Lửa 1 phát, là lập tức 1954 xuất hiện!

Kỳ tới, GCC sẽ lèm bèm tiếp, về cái sự li kỳ của con số 1984, và mẫu tự K, qua bài viết của G. Steiner: The Killing Time, Thời Giết Người

VERMEER 

THE WORLD'S PROSE 

Die Prosa der Welt

-Hegel, of course

 

Imagine a day begun in Le Bon Cafe;
colored newspapers on tables and Aznavour's songs come
drifting from the speakers. A brief moment of attention:
the coquettish French "r" whirls like a child's plaything
within the mighty city, the empire's hub,
and seems about to thaw the winter's queen.
Nervous bureaucrats in narrow suits
gulp scalding coffee, the liquid of oblivion.
Four solitary airplanes circle overhead.

I stand before the picture Rilke talks of:
a family of acrobats has turned up in a desert.
No one's watching, and their many tricks
and songs, concealed in tambourines and supple muscles,
their leaps and jokes all go for nothing here.
They gaze uncertainly, they look around;
the young woman on the far right would like
to leave the painting (she stands apart).
They look around, but what is there to see?

Snow lies around us, covering the architecture of power.
Snow wraps the monumental shapes with slipcases
and even the narrow heads of obelisks have turned white.
Provincial trees breathe quietly beneath the snow,
and fresh leaf buds sleep tight, waiting for a sign.
You pay with life for every moment of snow, for
what is white and what is black, for happiness, for seeing.
The prose of life spreads out around us,
while poetry crouches in the heart's chambers.

Dòng đời

Hãy tưởng tượng một ngày bắt đầu ở Le Bon Café
Những tờ nhật báo màu sắc ở trên bàn,
và tiếng hát lang thang trôi dạt của Aznavour
từ những loa. Nè, hãy để ý, cái âm “r” của Tẩy mới nhõng nhẽo làm sao,
như một thứ đồ chơi của con nít trong thành phố lớn lao, trung tâm của đế quốc,
như làm tan lớp giá băng của nữ hoàng mùa đông.
Những viên chức bồn chồn trong những bộ đồ chật cứng,
Nhấp cà phê nóng bỏng, thứ nước của quên lãng.
Bốn chiếc máy bay cô đơn vần vũ ở trên đầu

Tôi đứng trước bức tranh Rilke nói về:
một gia đình nghệ sĩ nhào lộn ở sa mạc
Chẳng ai thèm nhìn họ,
và rất nhiều những mánh khoé trình diễn, những bài ca,
được giấu ở trong những cái trống, những bắp thịt mềm mại, dẻo dai.
Những cú nhẩy, những câu chuyện tiếu lâm, khôi hài
Tất cả đều vô dụng ở đây
Họ nhìn quanh, lơ đãng;
Một người đàn bà trẻ ở tít xa phiá bên phải,
có vẻ như muốn rời bức tranh (nàng đứng riêng ra).
Họ nhìn quanh, nhưng có gì ở đó đâu?

Tuyết chung quanh chúng ta, che phủ kiến trúc của quyền lực
Tuyết bao đền đài tưởng niệm
bằng những cái hộp,
và ngay cả những cái đầu của những đài tưởng niệm
thì cũng biến thành màu trắng
Cây cối thở im lặng dưới tuyết
Và những chồi lá non ngủ, chật, cứng, đợi dấu hiệu
Bạn trả bằng đời của mình, cho mọi khoảnh khắc tuyết
Cho cái thì trắng, cái thì đen, cái thì hạnh phúc,
cái thì để nhìn ngắm,
chiêm ngưỡng và kính trọng (1)
Dòng đời trải ra chung quanh chúng ta
Trong khi thơ "ngoạ hổ tàng long"
ở trong những căn phòng của trái tim.

(1) Thứ tình yêu Platonique, chiêm ngưỡng và kính trọng...

Tứ tấu khúc

Ui chao, đọc bài thơ thì lại nhớ đến lần đầu, 1994, đến thành phố lạnh, xứ lạnh, tuyết lạnh, bão tuyết lạnh, và cái bàn tay của cô bạn, lấy ra khỏi cái bao tay, ấm thật ấm, bắt tay anh cu Gấu đang run rẩy...

Hà, hà!

Cái cô bạn, cùng ngồi xuồng ngày nào, năm lụt, trong xuồng có đủ khổ đau dành cho 3 người...

Dòng đời trôi quanh ta.
Thật.
Thơ ở trong đầu.
Thật.

Cô bạn thân ơi
Nẻo về tuyệt lối
Hồn tôi điên cuồng réo gọi

Đi trong gió
Nỗi nhớ Sài Gòn buốt trên đầu ngón tay

Biển

A KING

In memory of Jozef Czapski

 

He was very old. But his spirit held.
Of one acquaintance (old as he) he said:
"That famed Petersburg beauty; observe
her face." He still painted. Lived. Wrote. Thought.

He knew Akhmatova. Spoke with de Gaulle,
Andre Malraux also took note.
Gide (too Parisian) disappointed him.
A penniless count, he helped the poor. 

So tall (and good), as if proud
nature wished to put him on display.
Mary McCarthy once glimpsed him in a crowd
at a museum and jotted down: a righteous man 

Beauty thrilled him. He spoke
more often though of ugliness and pain -
things it seems he scarcely knew
(but how can we be sure?)

What's the moment when divinity appears?
How can we tell, since we always keep it
in the past tense or the future (hopefully!)
We describe it from a distant country, 

where we've been carried by a wild express train
with no stops at that small still station
we call Beauty, a resting place
too modest for its taste. 

But we can talk of ugliness
at length, and pain will still fill
many tomes; our quick sightseeing trip
becomes a humble tortoise city tram. 

His death was long and patient; perhaps those
who rule the earth and play at chess demurred:
should such a splendid upright shape, a king,
be made a horizontal form, a line of print?

Adam Zagajewski

Một Vì Vua

Tưởng nhớ Jozef Czapski 

Ông rất già. Nhưng tinh thần bảnh lắm, cứng lắm, vững như trụ.
Về một mối thân quen [cũng già như ông], ông nói:
“Cái đẹp Petersburg nổi tiếng, hãy quan sát mặt của bà".
Ông vẫn vẽ. Sống. Viết. Nghĩ. 

Ông biết Akhmatova. Nói chuyện với de Gaulle.
André Malraux ngồi loay hoay ghi "notes".
Gide (quá Paris), ông không ưa.
Một vị bá tước không 1 đồng xu, ông giúp kẻ nghèo 

Dáng thật cao (và tốt), như thể thiên nhiên cao ngạo
muốn đưa ông ra trình diễn.
Mary McCarthy có lần thoáng nhìn thấy ông trong đám đông
ở một viện bảo tàng và phán thật là ngắn gọn:
một người đàn ông chính trực 

Cái đẹp làm ông hồi hộp. Tuy nhiên ông nói nhiều về cái xấu và cái đau –
điều mà ông hầu như không rành
(nhưng làm sao chúng ta chắc chắn về chuyện này?) 

Khoảnh khắc, khi tính thần thánh xuất hiện, là gì?
Làm sao chúng ta biết, kể từ khi mà chúng giữ nó
trong thì quá khứ, hay thì tương lai (may mắn thay!)
Chúng ta miêu tả nó, từ một xứ sở xa 

Trong khi chúng ta bị mang đi bằng 1 chuyến xe lửa tốc hành man dại
Đếch thèm ngưng ở một cái nhà ga nhỏ xíu có tên là Cái Đẹp,
Một trạm nghỉ quá tầm thường, khiêm tốn nên đếch hợp với cái gu của nó.

Nhưng chúng ta vưỡn có thể nói vế sự xấu xí dài dài,
và cái đau thì cũng được đưa vô trong nhiều chương, hồi, tập;
cuộc cưỡi ngựa coi hoa của chúng ta trở thành 1 chuyến cưỡi rùa dạo chơi thành phố
rất ư là khiêm tốn.

Cái chết của ông thì dài, và kiên nhẫn;
có lẽ những kẻ trị vì trái đất và chơi cờ, lưỡng lự:
Liệu dáng đứng cao sang, tuyệt vời như thế, một vì vua
Có thể trở thành một dáng nằm ngang,
như một dòng mực?  

Ui chao bài thơ mới tuyệt vời làm sao. Làm Gấu nhớ tới giai thoại một họa sĩ Tầu không hợp lòng vua, bị Cớm đến nhà tính đưa đi cải tạo, bèn đi vô luôn bức tranh của mình! (1)
Ông bạn của thi sĩ như vậy là cũng từ biệt cuộc đời, và biến thành một dòng thơ! (2)

(1)

Hiếm nhà văn được như Borges: ông đi vào truyền thuyết, ngay từ khi còn sống, không như một nhà văn nổi tiếng, mà là một huyền tượng. Trong chuyện Tàu có trường hợp tương tự: Để trốn tránh cơn giận dữ của nhà vua, và cái chết tiếp theo đó, Wang Fo rời cuộc đời, bước vào bức tranh ông vẽ.
Source

(2)

GCC cũng đã từng viết về Nguyễn Tuân, như trên!

Cảnh Huấn Cao viết bức tranh chữ cuối cùng của đời mình rồi quay sang nói với viên cai ngục, hãy kiếm một nghề khác mà nuôi thân, (con người như ông, những chữ như thế này  phải tìm đất khác để mà tụ lại); chẳng đợi người cai tù nói hết câu: xin bái lĩnh, ông đã nhập vào những chữ chưa khô mực.

Chữ người tử tù

---

Ông Thần-Tháp-Rùa / Vũ Khắc Khoan

DTL

Note: Vũ Khắc Khoan còn 1 cái nick nữa, là Tuyết Ngưu.

---