Comme la vie est lente
Et comme l'Espérance est violente (1)

How violently flowers fade.
How awfully slow life is.

Lá thu vàng mới hung bạo làm sao
Đời lừng khừng mới chán chường thế nào!

---

   

---

Radmila Lazić
[from The Paris Review]


Con chẳng có một xu, Chúa ơi
Tim rỗng tuếch
Bướm rỗng tuếch
Những túi linh hồn con, bên trong lộn ra, thành bên ngoài.
Trong đầu con có cái gì leng keng, leng keng
Như trong cái hộp Hồng Thập Tự
Xin Chúa tuồn một cái gì vào cái bóp của con

Con thì rỗng, và nói như tụi Mẽo, broke.
Tim con réo như cái bình nấu nước sôi pha trà Tầu
Đâu đâu, nơi nơi thì phong cảnh cũng nở tung ra bằng cái đẹp
Chỉ ở đây u ám đè lên mi con

Con phung phá đời con như cái em gì ở trong Lỗi Buồn Chiến Tranh
Như thể - mà như thể khỉ gì nữa - chẳng có ngày mai
Bây giờ tới phiên Chúa, Bụt, Phật cái con khỉ gì cũng được
Hãy ban cho con một điều gì đó
Hãy nuôi con, hãy làm lành con
Trước khi Người viết cái chó gì xuống Kinh Thánh, Kinh Phật của Người
Hãy cho con, 1 con chuột nhũi, 1 đồng xu teng
Hãy cho đứa con gái, người đàn bà tội lỗi này, một khẩu súng bự tổ trảng!

Map by Szymborska

---

Viết Mỗi Ngày

http://www.gio-o.com/LyOcBR/LyOcBrWisTom2baitho.htm

The Nobel Prize in Literature 1996 was awarded to Wislawa Szymborska "for poetry that with ironic precision allows the historical and biological context to come to light in fragments of human reality".
Giải Thưởng Nobel Văn Chương 1996 dành cho Wislawa Szymborska "vì nền thi ca trào phúng chính xác cho phép văn cảnh thuộc lịch sử và sinh học trong những mảnh đời nhân thế được soi sáng".

Lý Ốc dịch

Theo GCC, dịch giả không thèm để ý đến “phân tích loại từ”, analyse grammaticale.
Trong cụm từ trên, precison là danh từ, ironic là tĩnh từ, bổ nghĩa [modify] cho precison. Khi dịch ra tiếng Mít, ironic biến thành danh từ.
Đúng ra phải dịch, đại khái, S được Nobel vì thơ của bà, với sự chính xác có tính hài hước, [nó] cho phép cái nội dung mang tính lịch sử và sinh học, phơi ra trước ánh sáng, trong những mẩu đoạn của thực tại con người.
Tiếng Việt không phân biệt rõ ràng về tự loại, nhưng người dịch phải biết, nếu không, độc giả không biết đuờng nào mà lần!
Hơn nữa 1 vòng hoa Nobel là cả 1 kỳ công của Viện Hàn Lâm. Làm sao chỉ vài chữ, mà nói lên được cả hai, một, cõi văn của người được, và một, cái tôn chỉ của giải Nobel.
He came home. Said nothing.
It was clear, though, that something had gone wrong.
He lay down fully dressed.
Pulled the blanket over his head.
Tucked up his knees.
He's nearly forty, but not at the moment.
He exists just as he did inside his mother's womb,
clad in seven walls of skin, in sheltered darkness.
Tomorrow he'll give a lecture
on homeostasis in metagalactic cosmonautics.
For now, though, he has curled up and gone to sleep.

Wislawa Szymborska

Chàng về nhà. Nín thinh không nói.
Rõ ràng, dù sao, đã có chuyện gì trắc trở.
Chàng nằm dài để nguyên bộ cánh.
Kéo mền trùm kín mít.
Co quắp hai gối chèo queo.
Chàng gần tứ thập, nhưng lắm lúc như em thơ.
Chàng hiện hữu như là bào thai trong bụng mẹ,
gói giữa bảy lớp thành da, ẩn trú trong cõi huyền thiên sâu thẳm.
Ngày mai chàng sẽ đọc một diễn văn
về sự cân bằng trong những chuyến du hành ngoài vũ trụ.
Còn bây giờ, dù sao, chàng cũng đã cuộn  mình trôi vào giấc ngủ.

Lý Ốc dịch

Vv “chính xác tiếu lâm”.
Nếu đúng như thế, thì “not at the moment” không thể dịch là “lắm lúc như trẻ thơ được”, mà phải dịch “không, vào lúc này”, vì tác giả giải thích, lúc này, chàng như con sâu nằm trong bụng mẹ, và đây là ý nghĩa của từ “về nhà”!

BOOKS

NOTES ON A VOICE
Sylvia Plath

Tragic, yes, but full of life.
Madeleine Kruhly tunes in
"Queen of Sorrows, the spokeswoman for our most private, most helpless nightmares." This is Sylvia Plath, as seen by Joyce Carol Oates. Of nightmares and sorrows, Plath was too well learned. Born in Boston in 1932, she published her first poem at the age of eight, soon after her father's death. Her collections 'The Colossus" and "Ariel" still attract new readers, as does her only novel, "The Bell Jar", which follows a whip- smart woman's spiral into depression. Her work has never gone away: in 2017 the Smithsonian will devote an exhibition to her at the National Portrait Gallery.
    At 30, Plath took her own life, setting herself up to be seen through the lens of tragedy, but there is tremendous spark in her poems. She did not always deal in despair, and if she did, it was with supreme, and silver-tongued, awareness. "If neurotic is wanting two mutually exclusive things at one and the same time," she said, "then I'm neurotic as hell."
KEY DECISIONS
Two educational, one existential. (1) Going to Smith, a private women's college where Plath was thrilled to be surrounded by "free-thinkers". (2) Moving on to Cambridge on a Fulbright scholarship. There she met Ted Hughes; four months later, they were married. (3) Taking a leaf out of William Ernest Henley's book. Plath wrote in high school, "I am the one who creates part of my fate, and I'll fight destiny all the way. So!"
STRONG POINTS
(1) A dry wit, lending itself to the morbid. "Dying/ Is an art, like everything else./I do it exceptionally well" ("Lady Lazarus"). (2) Subverting the tender, and reclaiming it, against her own intentions. "The moon is my mother. She is not sweet like Mary./Her blue garments unloose small bats and owls./How I would like to believe in tenderness" ("The Moon and the Yew Tree"). (3) The direct address. No other poet uses the second person as well as Plath does - the "you" is dynamic and unresolved. (4) A rhythm of repetition. Echoes become an obsession: "I shall not be accused, I shall not be accused./The clock shall not find me wanting, nor these stars" ("Three Women"). (5) Spotting double standards, and calling them out. Plath could not allow for men "to have a double life, one pure and one not" ("The Bell Jar").
GOLDEN RULE
Never be perfect, never be predictable. Not that she found it easy: she doubted her abilities, striving to be faultless. And she often felt a stranger, saying in an early diary entry, "I still do not know myself. Perhaps I never will." But Plath did recognize she could be more than others expected, imperfect or otherwise: "I am too pure for you or anyone./Your body/Hurts me as the world hurts God. I am a lantern -" ("Fever 103").
FAVOURITE TRICKS
(1) Rhetorical questions, to which she even replied, scathingly. "Is it a penny, a pearl-/Your soul, your soul? /1'11 carry it off like a rich pretty girl" ("Stopped Dead"). (2) Unnerving similes. "He hands her the cut-out heart like a cracked heirloom" ("Two Views of a Cadaver Room"). (3) Going from a shriek to a hush, and back. Plath sears and burns, but she falls quiet in the briefest, and most poignant, of moments. See "Nick and the Candlestick" for a striking balance.
ROLE MODELS
Emily Dickinson, for a strong first-person persona and a love of paradox. Anne Sexton, for sheer guts and a weakness for anaphora. Fyodor Dostoyevsky, for fervour and streaks of the macabre.
STARTER PACK
"Ariel" (1965) is a sure-fire introduction. Once you've devoured it, try "Three Women: A Poem for Three Voices", a haunting radio play set in a maternity ward.
TYPICAL LINES
These, from "The Colossus", for their wave-like rhythms and unapologetic tone. "The sun rises under the pillar of your tongue./My hours are married to shadow./No longer do I listen for the scrape of a keel/On the black stones of the landing".

---

Mỗi đàn bà lấy một tay phát xít.
[Chaque femme épouse un fasciste].
Sylvia Plath: Chuông Tuyệt Vọng [Cloche de détresse. Nhà xb Denoel].  
"Pauvre Sylvia Plath", nàng Sylvia Plath đáng thương, bài viết trên tờ Lire, số tháng 11, 2004, mở đầu.
Sylvia Plath [1932-1963]: Một thứ Virginia Woolf của thập niên 1960, và cũng tự huỷ mình như Woolf, nhưng chán đời theo một kiểu hoang dại, sauvage, hơn nhiều.
Ngôi sao băng trên nền trời thi ca Mẽo, tuy thoáng hiện rồi mất tích, nhưng để lại dấu ấn trên rất nhiều nhà văn, rất ư là khác biệt trong số họ, như: Adrienne Rich, Erica Jong, hay Philip Roth.
Tên miền của bà [Son territoire]: Sự tự thú [la confession].
Khí giới của bà: Sự hung bạo bất thần [la violence pulsionnelle]
Chuông Tuyệt Vọng: Một thứ tiểu thuyết nửa nhật ký riêng tư, nửa giả tự thuật về mình [mi-journal intime, mi-autofiction], một cuốn sách thờ, và câu văn nổi tiếng kể trên, đã trở thành tuyên ngôn của phong trào giải phóng phụ nữ.
 
Đó là cách thế giới đi đong
Không "đoàng" 1 phát
Nhưng mà là xụt xùi

Time present and time past
Are both perhaps present in time future,
And time future contained in time past.
If all time is eternally present
All time is unredeemable.

---

Because I could not stop for Death -
He kindly stopped for me -
The Carriage held but just Ourselves -
And Immortality.

Em không thể ghé thăm Thần Chết
Nên dịu dàng Người đến đưa Em
Cỗ xe lăn bánh êm đềm
Người, và Bất Tử cùng Em lên đường

K dịch




As we rode into the village we came upon
a convergence of old customs: there was
an empty house and the door stood wide open.

The men from the village lugged a cupboard into the house.
The men from the village hauled a table into the house.
The men from the village heaved a bed into the house.

And the women of the village bore
dishes and plates and glasses and something to
make the bed habitable into the house.

Then the men pushed a son inside.
Learn to light a fire, they said,
learn to put out a fire, they said,
we’re latching the shutters.

Then the women pushed a daughter inside.
Learn to be hot, they said,
learn to be cold, they said,
we’re barricading the door.

(Translated, from the Dutch, by Jacquelyn Pope.)

Father in Heaven

Cha ở trên Trời

Carrying On Like a Crow

Khệ nệ như con quệ

8 

A rusty key from a cigar box full of keys
In a roadside junk shop.
The one I held on to a long time
Before I let it slip
Through my fingers.

Most likely, when it was still in use,
The reclusive author
Of "The Minister's Black Veil"
Was still cooped up
In his mother's house in Salem.

 It opened a small drawer
With a stack of yellowed letters
In a dresser with a mirror
That gave back a pale face
With a pair of feverish eyes
In a room with a view
Of black, leafless trees
And red clouds hurrying at sunset,
Where soon tears fell
Causing the key to go rusty.

8

Một cái chìa khoá gỉ sét từ cái hộp xì gà đầy những chìa
Ở một tiệm chạp phô bên đường
Gấu giữ nó, từ lâu lắm rồi
Tới cái bữa, để nó tuồn qua kẽ tay

Mới nhất là, khi nó còn OK
Thì cái tay sống ẩn cư,
Tác giả cuốn “Cái Mạng Đen Che Mặt của Ngài Bộ Trưởng”
Vưỡn còn tá túc
Tại căn nhà của bà cụ anh ta, ở Salem

Nó mở ngăn kéo nhỏ
Với cả một đống thư ố vàng
Trong cái trạn có cái gương
Nó ném trả lại một khuôn mặt lợt lạt
Với cặp mắt đỏ mọng vì sốt

Trong căn phòng với cái nhìn
Những cái cây đen, trụi lá
Và những đám mây đỏ vội vã như ma đuổi
Không phải, hoàng hôn, mặt trời sắp lặn.
Nơi chẳng mấy chốc, nước mắt bèn ràn rụa
Khiến cái chìa gỉ, sét.

Số cũ, có Simic. Số mới, có mấy bài thật là thần sầu. Câu thơ, bìa sau, của Seamus Heanley, cũng tuyệt & lạ: Thơ là ngôn ngữ trên quỹ đạo, Poetry is language in orbit.
The Griffin Poetry Prize, của Canada, được coi là 1 trong những giải thưởng thơ bảnh nhất trên thế giới. Quả thế thực.
Bèn chứng tỏ, bằng 1 bài thơ của 1 em Tẫu, kèm lời giới thiệu của 1 em mũi lõ.


What is so attractive about Wang Xiaoni's poems as translated into English by Eleanor Goodman is her quiet, loving, meditative distance to the mostly anonymous and lonely heroes she clearly knows well. And her attitude to time, which she keeps dragging out of its anchored localities (and barely marked history) to extend and connect, or fuse with specific spaces that she also enlarges in size and scope. Moments prolong into a century or a life, imaginary beasts meld with real animals, description becomes an act of meditation. In a few lines, a village can take on the dimension of a vast landscape - and yet still remain that particular village. And while Xiaoni's characters may not speak, they seem to have a real insight into our experience and lives. In a way nothing much happens in her magic lyricism: the wind blows, the ocean rises, people work or move from one place to another, or wait, or just leave some place, and they have souls (which behave like shadows). Reading her, I found myself repeating Auden's phrase ''About suffering they were never wrong, / The old Masters." Wang Xiaoni is a terrific contemporary poet gracefully extending the great classical Chinese tradition.


Everything becomes small
only the ocean makes the night's leather clothes
open up the further out it spreads.

Flying north
to the right is Tianjin
to the left is Beijing
two clusters of moths flinging themselves at fire.

Then the East China Sea suddenly moves
the wind brings silver bits that can't be more shattered
and many thick wrinkles whip up

I see the face of the ocean
I see the aged seashore
trembling and hugging the world too tightly.

I have seen death
but never seen death come back to life like that.

---

BITTER LEMONS

---

Poetry
Remembering life in Romania under communist rule
http://www.economist.com/blogs/prospero/2015/09/poetry

Wildflowers

Hoa Dại

Dogs Pity Their Masters

Chó thương hại Chủ

The Invisible

Những Người Vô Hình