... đầy cả Sài Gòn của một thời kỳ kỳ lạ, tan hoang, lãng mạn, đổ vỡ, và bi tráng của nó.
Mi hãy dành riêng cho mi,
Những vết thương tình,
Mà mi san sẻ với Sài Gòn.
[Sài Gòn nghĩa là gì?]

---

Tờ Điểm Sách London số đề ngày 24 Tháng Sáu, 2004, có tới vài bài thú vị.
Bài thứ nhất, là về Đệ Nhất Lesbian. Tên nường là Mercedes De Acosta, nữ thi sĩ, người viết kịch, kịch bản phim, nhà viết hồi ức, và là "người có thể chôm bất kỳ một người đàn bà nào, từ bất kỳ một người đàn ông nào". Một trong những người tình của nường, là nữ tài tử thượng thặng Greta Garbo. Nường có "một thân hình nhỏ, trắng, y hệt như là một công viên bằng cẩm thạch trắng nho nhỏ, và trong đó, ngự trị đôi mắt, giống như hai con chim họa mi mầu nâu," Jane Flanner đã si mê ngây dại viết về nường như vậy.

Bài thứ nhì, là về khí hậu đã thay đổi văn minh như thế nào, và một lời khuyên con người: hãy cư xử như loài nhện, nếu muốn sống sót. Thảo nào phim ảnh về người nhện đang ăn khách.

Bài thứ ba, là về những tên găng tơ thực sự là những viên chức nhà nước, và những viên chức nhà nước thực sự là những tên găng tơ, [The gangsters who were really officials and the officials who were really gangsters], tức liên hệ giữa Bùi Quốc Huy và Năm Cam.

Nhưng bài thú vị nhất, theo Gấu tui, là bài Trong Phòng Đợi Của Lịch Sử. Đọc, Gấu tui liên tưởng tới  cảnh ông Hồ ngồi trong Phòng Đợi Của Lịch Sử, tại Paris, sưởi ấm bằng mấy viên gạch như ông kể lại, chờ tới phiên mình làm Cha Già Dân Tộc, đọc Lênin và khám phá ra bửu bối chống Tây giành độc lập. Kết quả hai cuộc chiến tranh thần thánh theo như Gấu tui tưởng tượng ra được, nhân đọc bài điểm sách trên, là chỉ có "một nửa" bửu bối, nửa sau, hay là mặt trái của bửu bối, chính là cái sự đẻ ra quốc gia có tên là Thuyền Nhân.

Thì vẫn chuyện cái ác cần thiết của lịch sử.

---

-Isaac Singer có nói, mọi nhà văn đều phải có cội nguồn, phải viết từ một niềm cảm thông sâu xa về nơi chốn mà họ từ đó tới...
Naipaul: Hai điều bạn vừa nói đó, rất khác biệt. Tất cả những nhà văn phải viết từ niềm cảm thông sâu xa về nơi chốn mà họ từ đó tới, nhưng điều này đâu có nghĩa, họ phải có cội nguồn. Sự kiện cội nguồn, như thế đó, chỉ đẻ ra một nhà văn địa phương... Tàn nhẫn đấy, nhưng sự thực là như vầy: người ta biết rất rõ, từ đâu tới, và tại sao mà tới, từ đó, [on sait exactement d'où l'on vient, on sait pourquoi on est venu].
[Trả lời Cathleen Medwick, báo Vogue, London, tháng Tám, 1981]

---

Ông nói tới linh hồn (âme), một từ ít được dùng với những người Pháp đương thời.
-Có thể là do đã lâu lắm rồi, tôi không được dùng từ đó. Quan niệm về linh hồn đã bị khai trừ ở Nga, thời kỳ Xô viết. Giống như quan niệm về nhân ái, chém chết thì cũng là những từ của đám trưởng giả.

---

Tôi nghĩ, những người làm công việc giới thiệu, dịch thuật như thế, là tự sỉ nhục họ, là đã tự thiến chính họ, để trở thành hoạn quan...

---

Nếu đi hết biển
 I  2  3, 4

Muốn thống nhất nước Đức, là phải ôm riết lấy Lò Thiêu. Grass đã từng tâm niệm. Những tác phẩm của ông là toan tính đến sau, hoặc ôm riết, hoặc khởi đi từ Lò Thiêu.
Tương tự, Gấu tui cho rằng, mọi toan tính của văn học Việt Nam, là, hoặc ôm riết lấy Lò Cải Tạo, hoặc đau rất đau, Cái Nhục Thắng Trận.

Nhân tiện, cũng xin được tản mạn một tí, về mấy nhà văn trong nước, bi giờ lại ưa xài mốt mới, là lắc đầu quầy quậy, không nhận mình là kẻ chiến thắng. Gấu tui khuyên, đừng làm như vậy, bởi vì, bỏ cái nhục chiến thắng đi, là đếch có viết được gì đâu! I "CAN" U! U "THA" cho "ME".
Vả chăng, oan [từ chữ oán] có đầu, trái [nợ, như trong chữ trái phiếu] có chủ, các văn hữu "bạn" của Gấu đó, nếu cứ lắc đầu quầy quậy như vậy, những oan hồn Lò Cải Tạo, Mồ Biển Cả, hằng năm biết tụ về đâu, để mà húp tí cháo?

Câu hỏi mà TVT đặt ra, ở ngay đầu Nếu Đi Hết Biển, đã nhiều người đặt ra, trong nhiều hoàn cảnh khác biệt.
Lạ nhất là, trong một cuốn tiểu thuyết lịch sử mà Gấu tui đọc từ thuở còn con nít, và cứ bị nó ám ảnh hoài, và sau này cứ tưởng tượng ra, nhân vật lịch sử Nguyễn Huệ đó, chính là đứa con tư sinh của hai miền đất, cố tìm về quê hương cha, và đã thất vọng.
Đó là truyện Lá Huyết Thư, và cùng với nó, là toan tính của mọi tiểu thuyết gia, tìm cách cắt nghĩa lịch sử, sao cho hợp với trí tưởng tượng của mình....
Và, cũng lạ nhất là trong một bài viết trên báo Đàn Chim Việt,  và sự ám ảnh của một nhân vật lịch sử khác: Ông Hồ.

---

Cậu tôi thắc mắc:
-Con có lầm không? Có ai lại hoan hô người đã ra lệnh giết mình!
Vâng, có lẽ tôi lầm, vì những người lớn sau này cho biết tiếng hô cuối cùng là Nguyễn thái Học muôn năm... muôn năm... muôn năm... Nhưng sao hồi đó, trong cái kinh khiếp đó, đầu tôi vẫn bập bùng tiếng hô Hồ chí Minh muôn năm!?
Cái Ác Tới Từ Xa

---

Nếu đi hết biển: Một ẩn dụ để làm việc?

.... Sự thực, de Maistre nói, "Làm ơn giải thích cho tôi về bản chất của lịch sử". Nếu chúng ta là những Con Người Khôn Ngoan (Homo sapiens), thuần lý đang trên đường thăng tiến, như vậy chúng ta đang làm gì nhau đây? Tại sao những cuộc chiến tranh của chúng ta ngày càng giết chóc nhiều hơn? Tại sao những trận đói ngày càng lớn hơn? Về mặt khác, nếu có một kiểu mẫu, cho cái gọi là mất ân sủng nguyên thuỷ – (original) dis-grace, một từ rất ư là mãnh liệt, khi chúng ta tách bạch bằng một cái gạch như trên – ghét bỏ (disgrace) trở thành một từ tẹp nhẹp ở đây; dis-grace: sa khỏi ân sủng (fall from grace), ngắt triệt mối tương thông với Thượng Đế – như vậy lịch sử sẽ là một sự trừng phạt, và chúng ta sa chân vào lịch sử, chủ yếu là để chịu đựng đau khổ, và chúng ta cứ thế tiếp tục chịu đựng cho đến tận cùng, cho tới khi nào chúng ta làm thịt lẫn nhau sạch sẽ không còn mống, bằng bom nguyên tử, bằng nội phá (implode) đô thị, hay là có một trận đói, hay sau cùng có một thứ bệnh AIDS không làm sao ngăn chặn được. Trọn một lý thuyết về tội tổ tông. Bằng cách nào, bạn xử lý (operate) với một lý thuyết như thế? Tôi không biết. Tôi gọi, đây là một ẩn dụ [để] làm việc (a working metaphor).
G. Steiner: Trả lời phỏng vấn

---

Chuyện tử tế
"Anh là một người tinh ranh." TVT

---

Ai Điếu Nadezhda Mandestam [1899-1980]
Joseph Brodsky
1, 2  3
Nguyên tác 1 2
Gửi DTH.
Jennifer Tran
Một tay ly khai nổi tiếng vừa tuyên bố vừa lắc lắc chòm râu: "Bà đã ỉa lên cả một thế hệ chúng ta".