Marina Tsvetaeva
Trần Hồng Tiệm FB
February 29 at 12:01am ·

dịch cho Văn Hoàng Đỗ

những bài thơ về matxcơva

bảy quả đồi như bảy quả chuông
trên bảy quả chuông - những tháp chuông
đếm tất cả - bốn mươi lần bốn chục
thất sơn khâu bảy quả đồi chuông

tôi sinh ra vào đúng ngày vàng
chuông ngân vang ngày lễ thánh gioan
nhà - bánh ngọt, còn xung quanh hàng giậu
những nhà thờ nho nhỏ những chóp vàng

tôi yêu sao yêu quá tiếng chuông đầu
như các sơ tuôn đến buổi lễ chầu
yêu tiếng rít trong lò và giấc nồng cháy bỏng
lẫn bà lang hàng xóm chốn sân vườn

hãy dẫn tôi cả matxcơva du thủ
bọn tiên si, trộm cắp, tâm thần
đức cha ơi, bít miệng con chặt nữa
bằng đất matxcơva vang vọng chuông ngân

M. Tsvetaeva

* tiên si là dịch từ khlyst, những người theo giáo phái chịu đòn roi để hiệp thông với chúa.

‪#‎thodichdonga‬ ‪#‎thongadonga‬

Семь холмов -- как семь колоколов!
На семи колоколах -- колокольни.
Всех счетом -- сорок сороков.
Колокольное семихолмие!

В колокольный я, во червонный день
Иоанна родилась Богослова.
Дом -- пряник, а вокруг плетень
И церковки златоголовые.

И любила же, любила же я первый звон,
Как монашки потекут к обедне,
Вой в печке, и жаркий сон,
И знахарку с двора соседнего.

Провожай же меня весь московский сброд,
Юродивый, воровской, хлыстовский!
Поп, крепче позаткни мне рот
Колокольной землей московскою!


from Poems for Moscow
Seven hills-like seven bells,
seven bells toll in the seven bell towers.
All forty times forty churches, all seven hills
of bells, every one of them counted, like pillows.

I was born in the ringing of bells
on the saint's day of John the Theologian.
Over the wattle fence, our gingerbread house-
dropped its crumbs for SaintJohn the Theologian.

I loved it first: the first ringing-
the nuns sweeping to mass in the warmth of sleep-
the crack of the fire catching in the stove-
seven bells, seven bell towers.

Come with me, people of Moscow,
you crazy, looting, flagellant mob!
And priest-place on my tongue
all of Moscow, the city of bells!

Có tí khác:

Qua phên giậu, nhà hàng xóm của chúng tôi,
Thả những mẩu vụn bánh ngọt của nó cho Ngày Thánh Gioan

Và tu sĩ – hãy đặt lên lưỡi của ta
Tất cả Moscow, thành phố của chuông ngân

from Poems for Moscow
From my hands-take this city not made by hands,
my strange, my beautiful brother.

Take it, church by church-all forty times forty churches,
and flying up the roofs, the small pigeons;

and Spassky Gates-and gates, and gates-
where the Orthodox take off their hats;

and the Chapel of Stars-refuge chapel-
where the floor is-polished by tears;

take the circle of the five cathedrals,
my coal, my soul; the domes wash us in their darkgold,

and on your shoulders, from the red clouds,
the Mother of God will drop her own thin coat,

and you will rise, happened of wonderpowers
-never ashamed you loved me.

MARCH 31 1916

8.

So how does one attempt to translate the work that even poets of Russia find too demanding? Translators usually cite Tsvetaeva's famous temperament. "Next time I will be born not on a planet, but on a comet!" she wrote. With bravery, they announce their ambition to imitate her music in English-to stay "faithful" to the music.
    Merely acknowledging an attempt to imitate Tsvetaeva's sounds produces just that: an attempt at imitation that cannot rise to the level of the original. This may occur because of the translator's lack of skill or because the "receiving" language, English, is an entirely different medium at a very different point in its development, a point at which the particular sound effects mean entirely different things.
    We do not claim to do better. In fact, Jean Valentine and I do not claim to have translated her. To translate is to inhabit. The meaning of the word ekstasis is to stand outside of one's body. This we do not claim. (We wish we could, one day.) Jean Valentine and I claim we are two poets who fell in love with a third and spent two years reading her together. If translation-as most translators are eager to claim-is "a closest possible reading," then this is not translation; it is a notation, a midrash. These pages are fragments, notes in the margin. "Erase everything you have written," Mandelstam says, "but keep the notes in the margin."
    So, what is this enterprise? Our two temperaments differ vastly from Tsvetaeva's, but we are drawn by her magnetism and so we continue reading her together. Just that: reading lines, fragments, moments; two years of two poets reading a third is an homage.
    What would Tsvetaeva herself think of the many English translations of her work? She translated Rilke, famously. She translated Shakespeare, too, and Rostan, and Lorca-into Russian. She also translated Mayakovsky, Pushkin, and Lermontov into French. She translated herself into French as well, devoting a great deal of time and care to it. Was she faithful? Not at all. She also translated from languages she did not know: Georgian, Polish, Yiddish. Most of her translations are far from literal. "I tried to translate," she wrote, "but then decided-why should I get in my own way? Moreover, there is a lot the French would not understand which is clear to us. The result was I rewrote it."
    Scholars call her best work of translation-her take on Baudelaire's "Voyage"-a work translated "not from French into Russian" but from "Baudelaire into Tsvetaeva."

* zaurn refers to the pure play of language, "beyonsense"

Afterword

Một người ngoại toan tính dịch thơ Tsvetaeva sẽ đụng phải vấn đề mà ngay cả những thi sĩ Nga cũng cảm thấy thật căng, Và, có thể, người đó sẽ nhớ tới câu phán cực kỳ nổi tiếng, ấy là nói về tính khí của bà, kiếp sau tôi sinh ra, không phải trên 1 hành tinh, a planet, nhưng mà là 1 ngôi sao chổi, a comet.
Với sự can đảm, tham vọng của người dịch sẽ là bắt chước âm nhạc của bà trong tiếng Anh – nghĩa là trung thành với âm nhạc.
Ngưỡng mộ bà, nhà thơ Balmont đã từng viết, bà đòi hỏi ở thơ điều chỉ âm nhạc đem lại. 

from In Memory of Marina Tsvetaeva

It's as hard to imagine
you don't exist
as to imagine you a miser-millionaire
among starving sisters.

What can I do for you? Say.
There's a quiet reproach
in the way
you've gone your way.

Losses are riddles. In vain
I try to find
an answer.
Death has no outline.

Half-words, tongue-slips, delusion -
and only
faith in resurrection
by way of direction.

Winter makes a splendid memorial:
a glimpse of twilight,
add currants, pour on wine
- and there's your remembrance meal!

An apple tree in a drift, the town
wrapped in snow,
seemed all year long
to be your grave, your headstone.

Pasternak

Tưởng tượng rằng
    Em không hiện hữu
    Cũng khó như tưởng tượng rằng
    Em là một triệu phú keo kiệt
    Giữa đám chị em đang chết đói

    Tôi có thể làm gì được cho Em ? Để coi .
    Phải có một cách nào đó thật thầm lặng
    Như cách em đã chọn con đường em đi
    Mất mát là những câu đố . Trong bất lực
    Tôi cố tìm
    Một lời giải.
    Cái Chết đâu có mang một dáng hình nào

    Chỉ là những từ ngữ lửng lơ, những câu nói ngớ ngẩn, những tư tưởng mơ hồ
    Và chỉ có niềm thành tín vào sự tái sinh
    Là đưa đường chỉ lối
    Mùa đông là đài kỷ niệm tuyệt vời:
    Chút thấp thoáng của hoàng hôn
    Bỏ thêm vào những quả nho, rót một dòng rượu vang
    Và chừng đó đủ để dọn một bữa ăn hồi nhớ cho em

    Một cây táo đang xô giạt, thành phố
    đang cuộn mình trong tuyết
    Dường như suốt năm trường
    Đã trở thành ngôi mộ của em, bia đá của em

K dịch theo bài anh gởi ( không đầy đủ, thiếu mấy đoạn đầu, thiếu đoạn sau) , kèm theo đây .
Đồng thời, gởi anh truyện ngắn của Murakari từ New Yorker, có thể anh đã đọc rồi .

Có một bài "dịch" thơ Pasternak khác, của một người khác, dài hơn, rõ hơn, dễ hiểu hơn :

http://www.friends-partners.org/friends/culture/literature/20century/pasternak/tsvetaeva.html(opt,mozilla,unix,english,,new)


In Memory of Marina Tsvetaeva

Dismal day, with the weather inclement.
Inconsolably rivulets run
Down  the porch in front of the doorway;
Through my wide-open windows they come.

But behind the old fence on the roadside,
See, the public gardens are flooded.
Like wild beasts in a den, the rainclouds
Sprawl about in shaggy disorder.

In such weather, I dream of a volume
On the beauties of Earth in our age,
And  I draw an imp of the forest
Just for you on the title-page.

Oh, Marina, I'd find it no burden,
And the time has been long overdue:
Your sad clay should be brought from Yelabuga
By a requiem written for you.

All the triumph of your homecoming
I considered last year in a place
Near a snow-covered bend in the river
Where boats winter, locked in the ice.

What can I do to be of service?
Convey somehow  your own request,
For in the silence of your going
There's a reproach left unexpressed.

A loss is always enigmatic.
I hunt for clues to no avail,
And  rack my brains in fruitless torment:
Death has no lineaments at all.

Words left half-spoken, self-deception,
Promises, shadows-all are vain,
And  only faith in resurrection
Can give the semblance of a sign.

Step out into the open country:
Winter's a sumptuous funeral wake.
Add  currants to the dusk, then wine,
And  there you have your funeral cake.

The apple-tree stands in a snowdrift
Outside. All this year long, to me,
The snow-clad city's been a massive
Monument  to your memory.

With your face turned to meet your Maker.
You yearn for Him from here on Earth,
As in the days when those upon it
Were yet to appreciate your worth.

1943
        Translated by Alex Miller

Tks. NQT
Penguin Russian Poetry
  
Yevgeny Yevtushenko (b. I932)

Yevgeny Alexandrovich Yevtushenko was born in Siberia, to a family of mixed Russian, Ukrainian and Tatar ancestry. His father was a geologist, his mother a singer; both his grand- fathers had been arrested during Stalin's purges. In 1961 he published 'Babi Yar', about the Nazi massacre of Kiev Jews. This poem - set to music by Shostakovich in his Thirteenth Symphony - was all the more controversial for addressing not only the massacre itself, but also Soviet anti-Semitism. The authorities had refused to allow a memorial for the Jewish victims; Babi Yar had come to epitomize not only the Shoah itself, but also official attempts to suppress its memory.
    Yevtushenko's greatest popularity was during the late 1950s and 1960s. Brodsky and others accused him of hypocrisy, of being outspoken enough to win attention but taking care never to endanger his privileged position. This seems harsh: though no dissident, he certainly did more good than harm.
    Yevtushenko has also worked in film, as an actor and as a writer/director. In 1993 he published a large anthology, Twentieth-Century Russian Poetry. He is now working on a multi-volume anthology, in Russian, of poetry from the eleventh to the twentieth century.

Loss


Russia has lost Russia in Russia.
Russia searches for itself      
            like a cut finger in snow,
            a needle in a haystack,
like an old blind woman madly stretching her hand in fog,
searching with hopeless incantation for her lost milk cow.
We buried our icons.
            We didn't believe in our own great books.
            We fight only with alien grievances.

Is it true that we didn't survive under our own yoke,
becoming for ourselves worse than foreign enemies?
Is it true that we are doomed to live only in the silk
nightgown of dreams, eaten by moths?-
            Or in numbered prison robes?

Is it true that epilepsy is our national character?
Or convulsions of pride?
            Or convulsions of self-humiliation?
Ancient rebellions against new copper kopeks,
against such foreign fruits as potatoes are
now only a harmless dream.

Today's rebellion swamps the entire Kremlin
            like a mortal tide -
Is it true that we Russians have only one unhappy choice?
The ghost of Tsar Ivan the Terrible?
            Or the Ghost of Tsar Chaos?
So many imposters. Such 'imposterity'.

Everyone is a leader, but no one leads.
We are confused as to which banners and
slogans to carry.
And such a fog in our heads
            that everyone is wrong
            and everyone is guilty in everything.

We already have walked enough in such fog,
in blood up to our knees.
Lord, you've already punished us enough.
Forgive us, pity us.
Is it true that we no longer exist?
Or are we not yet born?
We are birthing now,
but it's so painful to be born again.

(1991)

James Ragan and Yevgeny Yevtushenko

Answer
I'm certainly not a Sibyl;
my life is clear as a stream.
I just don't feel like singing
to the rattle of prison keys.
(1930s)

Anna Akhmatova
Robert Chandler
Song Nam Tang shared Trần Hồng Tiệm's post.
5 hrs ·
Trần Hồng Tiệm
18 hrs ·

trả lời

tôi hoàn toàn không phải là đồng cốt
cuộc đời tôi trong vắt tựa suối nguồn
mà đơn giản tôi không muốn hát
dưới tiếng leng keng của khóa nhà tù
những năm 1930
anna akhmatova

Ответ
И вовсе я не пророчица,
Жизнь моя светла, как ручей.
А просто мне петь не хочется
Под звон тюремных ключей.
1930-е годы
Анна Ахматова

‪#‎thodichdonga‬ ‪#‎thongadonga‬
Note: Bản tiếng Anh, cũng vậy.
Có tí khác, tôi không muốn hát theo tiếng leng keng...
Do đọc ba chớp ba nháng, nên dịch trật.
Bài thơ Pasternak tưởng niệm Tsvetaeva cũng dịch trật, nhờ bạn K sửa giùm
Tks all and sorry abt that
NQT


Trả lời
Tôi chắc chắn không phải là 1 Sybil;
Đời tôi thì trong sáng như là con suối
Tôi chỉ không thích nghe
Tiếng leng keng của chùm chìa khoá
Nhà tù

Mayakovsky in the Year 1913

Although I didn't know your days of glory
I was present at your tempestuous dawn
and today I'll take a small step back in history
to remember, as I'm entitled to, times gone.
With every line, your words increased in power!
Unheard-of voices gathering in swarms!
Those were no idle hands that threw up such towering
and menacing new forms!
Everything you touched suddenly seemed
somehow altered, different from before,
and whatever you destroyed, remained
that way, and in every syllable the roar
of judgement. Often dissatisfied, alone,
driven on by an impatient fate,
you knew how fast the time was nearing when
you'd leap, excited, joyful, to the fight.
We could hear, as we listened to you read,
the reverberating thunder of the waters
and the downpour squinted angrily as you slid
into your wild confrontations with the city.
Your name, in those days unfamiliar, flashed
like streaks of lightning through the stuffy hall.
It's with us still today, remembered, cherished
throughout the land, a thundering battle call.
 
(1940)
Anna Akhmatova
Peter Oram

Hai đấng này, đám Hội Nhà Văn Bắc Kít rất rành. Nhà văn Bùi Ngọc Tấn, khi bị nhà nước của ông bỏ tù, cũng cố mang theo thơ Maia, để lấy hứng viết Chuyện Kể năm 2000.
Tôi sẽ giơ cao tờ chứng minh thư Đảng
 Là toàn tập thơ bônsêvích tôi làm"?
 (CKN 2000, trang 106)
Ngay khi hải ngoại lên cơn sốt CK2000, là Gấu đã cảnh cáo liền tù tì.
Nhưng chỉ đến khi BNT cám ơn nhà nước bỏ tù ông, mà ông gọi đó là chính sách pha lê hóa hậu phương, nhờ vậy ăn cướp được Miền Nam, thì Gấu đành ngửa cổ lên trời than, đấng này hết thuốc chữa!
Vậy mà bà phê bình gia Thụy Khuê khen rầm trời, trên Văn Vịt!

Cái sự đọc mấy đấng như BNT này, cần phải rất ư cẩn thận, theo GCC.
Một đấng bị Đảng đầy đi tù mà vẫn cám ơn Đảng, nhờ Đảng mà “chúng ta” thống nhất đất nước, đuổi Mỹ Ngụy bỏ chạy tán loạn, nhờ vậy mà có 1 đất nước như hiện nay, liệu một BNT như vậy, sẽ nhỏ 1 giọt nước mắt, cá sấu cũng được đi, cho nửa, rồi cả đất nước?
W.G. Sebald, nhà văn Đức, trong cuốn Campo Santo, có đi 1 đường về nước Đức, văn chương Đức hậu chiến:
Đếch làm sao tưởng niệm được!
Đâu có phải "vô tư" mà GCC đề nghị tên già NN, cởi trần, bò ra nghĩa trang Ngụy, quỳ, sám hối, "tưởng niệm"?

Đám tinh anh Bắc Kít thường vẫn tự hào, rất rành văn chương Nga, nhưng cái biết của chúng, thiếu hẳn 1 mảng cực kỳ quan trọng, là mảng văn chương truyền tay, rỉ tai, bởi vì không ai dám ghi xuống mặt giấy. Và mảng này cực mạnh. Để GCC kể trường hợp Osip Mandelstam, và cách cư xử của bạn hữu của ông, để chứng minh 1 điều, Bắc Kít không hề có thứ văn chương này. Thầy của chúng, là Liên Xô có, nhờ vậy mà họ có những ngôi sao ngàn đời rực rỡ, như Akhmatova, Tsvetaeva, Brodsky…
Bùi Ngọc Tấn khiêm tốn coi ông là kẻ cam chịu lịch sử.
Có thể, nhân vật của ông, thì được, nhưng không thể có thứ nhà văn cam chịu lịch sử. Nhân vật trong Tàn Ngày, Remains of the Day, cam chịu lịch sử, cúc cung phục vụ chủ, cuối cùng khám phá ra chủ đã bán mình cho Tẫu/Nazi!

The Case of  BNT

* *

Cái tít cuốn hồi ký của bà vợ của nhà thơ Osip Mandelstam, Hope Against Hope, là 1 kiểu chơi chữ, "Hi Vọng Chống Lại Hy Vọng". Tên của bà, Nadezhda, tiếng Nga, có nghĩa là “hi vọng”.
Phần thứ nhì có tên là "Hy Vọng Dã Dời, Hope Abandoned".
Bà viết về cái thế giới “pha lê hoá” của xứ của Bà:
Chúng tôi sống giữa những người biến mất vào lưu vong, lao động khổ sai, và những thế giới khác, và giữa những người đầy họ [We lived among people who vanished into exile, labor camps, or other worlds, and also among those who sent them there”.]
Có 1 câu hỏi cực kỳ dễ dàng vậy mà cực kỳ khó trả lời, đối với những người như Bùi Ngọc Tấn, khi ông cho rằng phải “pha lê hóa” Miền Bắc, như thế thì mới thắng được cuộc chiến.
Nhưng thắng cuộc chiến để như bây giờ ư?
Thành ra bà Nadezhda mới phân ra hai loại viết, một của bà, và một của những người viết báo cáo. They all write that is, they wrote reports for the secret police.
Bao nhiêu con người đã chết vì pha lê hóa, ông đâu biết.
Gấu tất nhiên cũng không biết, nhưng ở Liên Xô, 20 triệu.
Bà vợ biết chồng chết, khi được gọi lên Bưu Điện để nhận lại thùng quà bà gửi, the addressee is dead, người nhận đã chết, và bà dành cuộc đời còn lại của mình  để gìn giữ tác phẩm của chồng.

Văn chương mà Bùi Ngọc Tấn viết, cho những người “cam chịu lịch sử”, mũi lõ chúng gọi là văn chương người chứng, và thường là hồi ký, thí dụ của bà vợ Osip Mandelstam. Trên báo nhà, Queen’s Quarterly, a Canadian Review, Summer, 2014, trong “Viết Sự Thực trước Quyền Lực, Writing Truth to Power”, tác giả Kenneth C. Dewar viết về Hồi Ký Cách Mạng của Victor Serge, hồi ký về ông chồng nhà thơ Osip Mandelstam, Hy Vọng Chống Lại Hy Vọng, của bà vợ Nadezhda, và hồi ký của Alexander Herzen [1812-1870], My Past and Thoughts. Ông này cũng như Serge, một nhà cách mạng, xã hội… một người tù, và 1 tên lưu vong.

Steiner phán về Hồi Ký của bà vợ nhà thơ Osip Mandelstam

REVIEWING THE MEMOIR in the New Yorker, the critic George Steiner wrote, "Nothing one can say will either communicate or affect the genius of this book. To pass judgment on it is almost insolence - even judgment that is merely celebration and homage" (December 26,1970). If memoirs are about bearing witness to one's time, few better examples can be found than the three I've discussed here. Coming to the end of Mandelstam's after reading the first two, one feels one has reached the pinnacle of the genre. At the same time, one is reminded that, during the times in which all three were written, an international community of political disposition and literary taste transcended the geopolitical divide between Russia and the West. I don't think, in 2014, that it exists any longer.

KENNETH C. DEWAR is Professor Emeritus in the Department of History at Mount Saint Vincent University. ~

Từ "viết sự thực trước quyền lực", chứng thực thời của mình, "bearing witness to one's time"... biến thành "cam chịu lịch sử", là cái nước Mít bi giờ!

NQT
Nói cái gì về cuốn Hồi ký này thì đều là láo xược, và chẳng hề ảnh hưởng đến tính thiên tài của cuốn sách. Steiner phán!
Ui chao, giá câu này dành cho CKN200, thì tuyệt quá!

---

---

Marina Tsvetaeva

Có nhiều linh hồn trong tôi, Marina Tsvetaeva có lần viết, và độc giả của bà, thường có cảm nghĩ, những sức mạnh thần linh ma quỉ này, uýnh lộn nhau, trên mọi dòng thơ mà bà đã từng viết ra. Sức căng cảm xúc của cái viết của bà, dù thơ hay dù văn xuôi, có vẻ khủng tới mức, ngôn ngữ bèn chịu thua, và bèn cho ra những thể dạng mới. Cái sự chẳng hề sợ hãi ngôn ngữ của bà, quả là 1 thách đố đối với những dịch giả, nhưng những độc giả của cuốn thơ này, sẽ có cảm giác sò mó được, vào cái sức mạnh dựng đứng của ngôn ngữ của bà. Trong khi chọn và sắp xếp những cái viết, IIya Kaminsky and Jean Valentine tạo ra những “trường lực”, force fields, qua những bài thơ và những mẩu văn. Họ lấy ra một số nhỏ những bản văn, ra khỏi cái di sản lớn lao của Tsvetaeva, tạo ra những ấn bản mới, lấp lánh, cho chúng ta cầm giữ. Những bản dịch như thế đó, đạt được cái sáng sủa trước ánh sáng, trước con mắt chúng ta, khiến chúng ta chú mục vào chúng, không màng tới chuyện khác. 

TTT 10 years Tribute

Dạ khúc

Anh sợ những cột đèn đổ xuống
Rồi dây điện cuốn lấy chúng ta
Bóp chết mọi hi vọng
Nên anh dìu em đi xa

Ði đi chúng ta đến công viên
Nơi anh sẽ hôn em đắm đuối
Ôi môi em như mật đắng
Như móng sắc thương đau

Ði đi anh đưa em vào quán rượu
Có một chút Paris
Ðể anh được làm thi sĩ

Hay nửa đêm Hà Nội

Anh là thằng điên khùng
Ôm em trong tay mà đã nhớ em ngày sắp tới

Chiếc kèn hát mãi than van
Ðiệu nhạc gầy níu nhau tuyệt vọng

Sao tuổi trẻ quá buồn
như con mắt giận dữ
Sao tuổi trẻ quá buồn
như bàn ghế không bầy

Thôi em hãy đứng dậy
người bán hàng đã ngủ sau quầy
anh đưa em đi trốn
những giày vò ngày mai

Bao giờ

 Tặng Doãn Quốc Sỹ

   Dù sao mai phòng triển lãm sẽ đóng cửa
(Rồi mở thêm một lần nữa
Để làm gì)

Vứt mẩu thuốc cuối cùng xuống giòng sông
Mà lòng mình phơi trên kè đá

Con thuyền xuôi
Chiều không xanh không tím không hồng
Những ống khói tầu mệt lả

Ai xui rằng mùa măng chưa tới
Mà mùa măng về măng thôi chẳng ngọt
Vườn măng rừng tháng sáu đêm sâu

Muốn làm người học trò mười bẩy tuổi
Đạp xe trên đường đồng

Bông mía trắng những căn nhà ngủ dưới cây
Sẽ thăm những bà con thân thuộc
Một người em hay một bà dì

Trời xẫm
Như mắt
Như ngõ hoang hồn này  
Hôm nay
Nghe lời hát quen quen  
Người đàn bà ấy mang tên lời từ biệt  
Trên một sân ga vắng  
Tiếng kèn trầm của một chuyến ô-tô-ray  
Đầy dĩ vãng

Nếu đã đi từ Hà Nội xuống Hải Phòng
hay sang Bắc Ninh
Nếu đã đi từ Sài Gòn xuống Vĩnh Long hay lên Thủ Dầu Một
Chuyến xe vẫn chỉ thuộc một mình

Như kẻ say rót rượu lấy mà uống
Cho vui thêm cuộc hành trình
(Đúng rồi những người thù ghét thơ của tôi ơi)  
Cuộc hành trình hoàn toàn cô độc

Thanh Tâm Tuyền

Liên Đêm Mặt Trời Tìm Thấy

---

ON A ROSE

To Tadeusz Chrzanowski

a sigh turns its head away
I wind's face at the fence
grass is spread out below
the season of anticipation
the coming will snuff out
odors it will open colors

the trees build a cupola
of green tranquility
the rose is calling you
a blown butterfly pines
after you threads burst
instant follows instant
O rosebud green larva
unfold

Sweetness bears the name: rose

an explosion-
purple's standardbearers
emerge from the interior
and the countless ranks
trumpeters of fragrance
on a long butterfly-horns
proclaim the fulfillment

2
The intricate coronations
cloister gardens orisons
gold-packed ceremonies
and flaming candlesticks
triple towers of silence
light rays broken on high
the depths-

O source of heaven on earth
O constellations of petals
….

do not ask what a rose is A bird may render it to you
fragrance kills thought a light brushing erases a face
O color of desire
O color of weeping lids
heavy round sweetness
redness torn to the heart

3
a rose bows its head
as if it had shoulders

leans against the wind
the wind goes off alone

it cannot speak the word
it cannot speak the word

the more the rose dies
the harder to say: rose

Zbigniew Herbert: The Collected Poems 1956-1998

I will choose a place where the snakes feel safe.
All day I will love that remote country.
At limes I will climb the peak of its lonely mountain
to stay and whistle until the sky grows cold.

1967, translated with Nguyen Ngoc Bich

Trong bài tưởng niệm NTN trên Hậu Vệ, Nguyễn Đạt viết:

Nhà thơ Nguyễn Đăng Thường thấy thơ Nhan trong Thánh Ca “có tí hương vị Rimbaud, một Rimbaud không vô thần”, thì tôi cho rằng, trong bản chất thi sĩ của hai người, Nhan và Rimbaud, ít nhiều có chỗ giống nhau. Tôi biết rõ, Nhan không đọc một dòng thơ nào của Rimbaud, không một dòng thơ dòng văn nào của bất cứ nhà thơ nhà văn nhà triết học nào của phương Tây. Và tôi lại thấy Nhan, trong Thánh Ca, có nhiều hương vị Phạm Công Thiện. Và tôi hiểu, cả hai, Nhan và Phạm Công Thiện: ngôn ngữ của thi sĩ, sản sinh từ cùng một ly nước, một ly nước có chất cà phê hay men rượu mà cả hai đã uống.
Source

Theo Gấu, thơ NTN chẳng có tí Rimbaud, mà cũng chẳng có tí PCT, nhưng rõ ràng là có chất Thiền, một thứ Thiền của Việt Nam.
Trước 1975, tình cờ GNV có đọc một bài thơ của anh, viết về một nhà sư Việt Nam, sư Không Lộ, hình như vậy, trênThời Tập, và như còn nhớ được, chất Thiền mạnh lắm.
Theo như trí nhớ tồi tệ của GCC, bài thơ của Nguyễn Tôn Nhan, về Không Lộ, có cái ý “thét lên 1 tiếng lạnh hư không”, chắc là bài thơ trên, được W.S. Merwin và Nguyễn Ngọc Bích chuyển qua tiếng Mẽo

Tớ sẽ chọn một nơi mà rắn [độc hay không độc] cảm thấy an toàn
Cả ngày tớ sẽ mê cái “lost domain” xa xôi đó
Tớ sẽ leo lên cái đỉnh núi trơ cu lơ của nó
Đếch thèm tìm bản chúc thư [của MT], hay xác con gấu, hay con cáo gì gì đó [của Hemingway]
Mà để hét lên 1 tiếng lạnh hư không!

   
Sky full of autumn
earth like crystal
news arrives from a long way off following one wild goose.
The fragrance gone from the ten-foot lotus
by the Heavenly Well.
Beech leaves
fall through the night onto the cold river,
fireflies drift by the bamboo fence.
Summer clothes are too thin.
Suddenly the distant flute stops
and I stand a long time waiting.
Where is Paradise
so that I can mount the phoenix and fly there?

1968, translated with Nguyen Ngoc Bich

Lighted brazier
small silver pot
cup of Lofu wine to break the cold of the morning.
The snow
makes it feel colder inside the flimsy screens.
Wind lays morsels of frost on the icy pond.
Inside the curtains
inside her thoughts
a beautiful woman.
The cracks of doors and windows
all pasted over.
One shadowy wish to restore the spring world:
a plum blossom already open on the hill.

1968, translated with Nguyen Ngoc Bich

---

My Tân Định

---

Marina Tsvetaeva
Thơ Mỗi Ngày

Trang Vila-Matas

Vila-Matas trả lời The Paris Review

Thú chôm chĩa

Note: Bài này mà chẳng thần sầu sao?

 Đọc, bỗng nhớ ông anh nhà thơ, Quán Chùa, và những ngày Mậu Thân, cả hai đánh chắn suốt đêm, khi ông phải trực chiến tại Cục Tâm Lý Chiến.
Gấu đã tả cái cảnh hai anh em len lỏi, xuyên qua những bức tuờng khu Trại Gia Binh, để đến điểm hẹn, là 1 chiếu bạc.
Gần sáng, Gấu về nhà, đánh răng, rửa mặt, chạy xuống UPI, số 19 Ngô Đức Kế, [con đường từ Tự Do đâm ra công trường Mê Linh, có tượng Đức Thành Trần], xem có radiopho cần chuyển cữ sáng, thường là không, vì chuyển hết cữ tối hôm trước, trừ khi có hình khẩn cấp mới nhận trong đêm.
Thế là hai anh em lại gặp lại, vừa uống cà phê, vừa bàn về đủ thứ chuyện, và thường là về sách, về 1 cuốn vừa đọc...  
Thời gian đó, vì là Mậu Thân, nên gần như chỉ có hai anh em.
Đọc thư gửi đảo xa lại bồi hồi thương ông anh, ông gần như chẳng có ai để tâm sự, có lẽ ý nghĩa của cái nick Lỗ Bình Sơn, là từ đó chăng?

Thời gian đó, thời gian Mậu Thân, GCC có cô bạn, tối nào cũng mò tới, hà, hà, nhờ đó viết được cái truyện ngắn Cõi Khác

[Cõi Khác thì cũng 1 thứ…  Đảo Xa chứ gì nữa!]:

Những ngày Mậu Thân căng thẳng, Đại Học đóng cửa, cô bạn về quê, nỗi nhớ bám riết vào da thịt thay cho cơn bàng hoàng khi cận kề cái chết theo từng cơn hấp hối của thành phố cùng với tiếng hỏa tiễn réo ngang đầu. Trong những giờ phút lặng câm nhìn bóng mình run rẩy cùng với những thảm bom B52 rải chung quanh thành phố, trong lúc cảm thấy còn sống sót, vẫn thường tự hỏi, phải yêu thương cô bạn một cách bình thường, giản dị như thế nào cho cân xứng với cuộc sống thảm thương như vậy... 

Đau khổ nhất là những ngày cô bạn đi lấy chồng. Vẫn những ngày tháng ngây ngô bên mớ máy móc, nghe tiếng người nói xôn xao từ những thành phố xa lạ phía bên ngoài địa ngục, qua đường dây điện thoại viễn liên, mơ màng tưởng tượng chiến tranh rồi sẽ qua đi, cô bạn rồi sẽ hạnh phúc, hạnh phúc... Hết còn nỗi ngây thơ tưởng mình ở trên cao, trên tận đỉnh cồn, thấy hết, hiểu hết. Vẫn những đêm dài điên cuồng đuổi theo bóng mình sợ hãi trốn sâu dưới đáy địa ngục, trong những hang cùng ngõ hẻm thành phố, chạy hoài, chạy hoài, không còn nơi để ghé, không còn chỗ để ngừng... Chỉ mong gặp lại những hồn ma quen, những gã phóng viên người Nhật, người Mỹ, hai gã chuyên viên Phi Luật Tân, để hỏi coi họ có còn luyến tiếc đất nước này hay không, chỉ muốn la lớn, tôi yêu em, tôi yêu em, cho cả thế giới, cả loài người đều nghe...
Cho người chết gật đầu thông cảm.

Tôi thích những trích dẫn, những dòng lạ mà chúng ta đưa vô bản văn của mình. Tôi không hiểu những người ghét chúng, và khẳng định một cách ngu ngu ngốc, "để viết, thì đừng nợ bất cứ ai".

Trong bài viết, Vila-Matas nhắc tới Susan Sontag, người đã từng chấp nhận thách đố của Walter Benjamin, viết 1 cuốn sách chỉ gồm toàn trích dẫn, và những gì của riêng mình, thì giống như giàn giáo, sẽ được dẹp bỏ, khi ngôi nhà xây dựng xong.

Ui chao, vào đúng đêm 30 Tết Ta vừa rồi, GCC bèn ngộ ra, GCC, chính hắn, đã thực hiện được cả hai giấc đại mộng của W. Benjamin:
Viết lịch sử từ đáy, và, viết 1 tác phẩm chỉ gồm toàn trích dẫn.

Trong hai cuốn tiểu thuyết của TTT, Cát Lầy, và Một Chủ Nhật Khác, nhân vật chính đều ngỏm, một người một kiểu. Người tự tử, người bị hiểu lầm là… VC.  Trong Bếp Lửa, thì bỏ đi sau khi phán, buộc vào với quê hương thì phải là 1 người bà con ruột thịt với mình. Người đọc, liệu có rút ra được 1 kết luận nào, qua những dòng trên?

gửi đảo xa
 

hỏi. người đã chết
những. lá thư. tình không. theo
người viết. về nơi cuối. cùng
những yêu. thương cần. có
cho. những bài thơ. ngày. giông bão
những bài thơ. câm. trơ trọi
người tình. loay hoay. hơn
phân nửa. cuộc sống. cất giữ
tình yêu. trên. trang giấy
cuộc sống cất. giữ và. cái chết
những bài thơ. cũ  hơn. 40 năm. sao
không. cho riêng mình. hay yêu thương
tan tác. có thấy. không crusoe
đã. trở lại. cuộc sống
không. có. điểm riêng. biệt
hãy. hỏi người. đã chết
có còn. nhớ. ngôi nhà màu. hồng
đã sơn. phết. lại không. còn
là. màu hồng. đà lạt quá. nhỏ
và. không tuyết. trắng
cello. giọng cao. vút vào mùa. đông
khi. nở cùng ly rượu. đêm
hỏi người. đã chết
những. lá thư nối. niềm. hy vọng
sao không. giữ. bởi. tình yêu không. già
ngày. còn rất trẻ. trên những. lá thư
hay đó là. đoạn kết. phải có
trong. cuốn tiểu thuyết. phải được. viết
cũng chỉ là. những lập lại
người tình. trên những. trang giấy
đảo. xa vẫn hoang. sơ
bài thơ. vẫn cô độc
sẽ đi. vào. cõi chết
nơi vĩnh hằng. với những điều. không tưởng

Đài Sử


TTT dịch

Bà nữ phê bình gia Thụy Khê mũi lõ, "kinh điển" - từ này thuổng của bạn Cà - Helen Vendler, có đi 1 đường còm, bài thơ trên.
TV sẽ post liền.

1960. Bước sang năm thứ hai đời sinh viên ở Québec, Xứ Tuyết. Tôi thu mình quạnh quẽ trong căn gác trọ nhỏ nhít đường Garnier, gần đại học Laval. Cô đơn nhuộm người tôi vàng xỉn xanh xao. Như trái chanh non héo úa ai bỏ quên trong tủ đá. Rồi bỗng một tối nọ Thanh Tâm Tuyền tới gõ cửa gác trọ, tóc tai bù xù, dưới nách kẹp tập thơ mỏng Tôi không còn cô độc. Mở cửa nắm tay giắt vào, kéo ngồi xuống trên chiếc giường sắt sinh viên hẹp nhỏ ọp ẹp. Người mới bước vô là Khương, một du học sinh Việt Nam vừa bay sang Québec, nhập đại học Laval, cũng như tôi. Khương khoái thơ. Tôi cũng khoái thơ. Tôi khoái Nguyễn Bính, Lỡ bước sang ngang. Khương khoái Thanh Tâm Tuyền, Tôi không còn cô độc. Trao đổi văn nghệ, bắt nhịp cầu tri âm. Và tối đó, tôi khám phá nhà thơ đứng đầu nhóm Sáng Tạo. Những câu thơ chém xuống hừng hực.
 
Thiệt ra không phải đợi đến tối đó tôi mới được đọc thơ Thanh Tâm Tuyền lần đầu. Tôi đã đọc thơ Thanh Tâm Tuyền hồi còn là học trò đệ nhị đệ nhất trung học, chuẩn bị thi Tú một Tú hai. Ðọc lõm bõm trên tạp chí Sáng Tạo nhưng không thấm. Thuở đó tôi chưa từng biết cô đơn là gì. "Khi ấy em còn thơ ngây, đôi mắt chưa vương lệ sầu…" Tôi còn rất hồn nhiên. "Tôi chưa hề cô độc". Có thể nói như vậy. Hồn nhiên? Chưa chắc. "Anh chỉ giỏi tài ba xạo", một bận Tuyết đã chỉnh tôi bằng lời lẽ đó. Trong thời kỳ này, tôi đã có Hoa, người yêu đầu tiên Xóm Bến Ðò Mỹ Tho. Tôi có Ánh, người yêu nữ sinh Cầu Cái Cá Vĩnh Long. Tôi có Tuyết, người tình quán nước bên bờ sông Cổ Chiên ngầu đục phù sa. Tôi đã biết rờ rẫm, biết hun hít mấy người em nhỏ hậu phương, tôi đã biết sục sạo đóa hoa thầm kín trong rạp hát bóng, đã biết vật lộn với em nhỏ bên bờ cỏ đêm trăng, đã biết xâm nhập và cư ngụ trong thân thể mượt ẩm, ấm hỉnh Liêu Trai của nàng. Cô độc sao nổi mà cô độc! Tôi còn đang lẩn quẩn trước hàng ba nhà nàng, còn đang đứng xớ rớ bên cạnh cái hàng rào dâm bụt, nhà nàng ở cạnh nhà tui, cách nhau cái giậu mồng tơi xanh dờn, lẩm cẩm y hịch như sư phụ Nguyễn Bính. Còn xa lắm mới bước được vào lãnh thổ của Thanh Tâm Tuyền, bước được vào vương quốc của Hoàng Ðế Cô Ðộc, nơi đức vua có đủ quyền y để cai trị mọi người bằng… thơ tự do. Còn được gọi diễu là thơ hũ nút bởi phe đối lập. Một bận, trên tờ Văn Nghệ Tiền Phong xuất hiện một bài thơ hũ nút nhái giọng Hoàng Ðế. Thơ rằng:

 bánh xe đạp quay tròn
xịt khói
trái tim giơ mười ngón tay
thét chết
cô độc! 

Xịt cười. Không hiểu ất giáp gì hết. Tuy nhiên, thấy ngộ ngộ cho nên còn nhớ tới bây giờ. Cũng như đã nhớ hai câu thơ vỡ lòng, em ơi em ở lại nhà, vườn dâu em đốn thịt gà xé phay của sư phụ mình. Và những câu thơ bá láp khác nữa, chẳng hạn: Ủa ủa giống gì trẹo? Ờ ờ chó mắc lẹo. Ðực vện ngổng đuôi trì, cái vàng cong lưng kéo… Mà càng bá láp lại càng nhớ dai. Trí nhớ con người nó khỉ như vậy đó. 

Tuy nhiên, ngay những năm hai mươi tuổi, Thanh Tâm Tuyền đã ngoái đầu nhìn lại lịch sử nhân loại mà không khỏi hãi hùng:

toa chở súc vật
bít bưng tức thở
bánh nghiến đường rầy

 chúng nó làm phát xít
chúng nó làm cộng sản
chúng con làm tù nhân 

Và ngay từ những năm 50, hình như nhà thơ đã linh tính tai họa thảm thiết sắp sửa giáng xuống đất nước kể từ tháng Tư 1975:

 mẹ bưng tấm hình úa cũ trước ngực
dò xét từng nét đau khuôn mặt
các anh nhìn cúi đầu
khóc lén
hai hàng rào quá khứ đăm đăm 

chúng nó làm phát xít
chúng nó làm cộng sản
chúng ta làm tù nhân 

Có phải, qua những câu thơ chặt khúc trên, Thanh Tâm Tuyền đã tiên đoán căn phần đày đọa của mình và bạn bè hai mươi năm sau, trong những trại tập trung cải tạo mọc lên như loài nấm độc trên khắp cùng đất nước tả tơi sau 75? 

mưa bay lất phất gió căm căm
đường lầy trơn nhà cửa tối tăm
trốn đâu lũ trẻ mặt lem luốc
co ro đứng xem tù qua thôn 

Và khi làm thân tù đi chém tre đẵn gỗ trên ngàn, một bận bị tuột dốc nhào trên hẻm núi, nhà thơ lại thấy lòng mình thanh thản hơn bao giờ hết: 

duỗi soải chân tay gối trên nứa
ngó trời nhá nhem nghe mưa mau
tưởng chừng thi thể ai thối rữa
hồn viển vông chẳng chút oán sầu 

Giọng thơ không còn uất hận như thuở ban đầu nữa. Tập Thơ ở đâu xa, tác phẩm cuối cùng của Thanh Tâm Tuyền đã xuất hiện im lìm, âm thầm xuất hiện tại Hoa Kỳ năm 1990. Ðể rồi mười sáu năm sau, nhà thơ cũng âm thầm ra đi tại Minnesota, để lại một vết chim bay trên nền trời băng giá giáp ranh Xứ Tuyết, nơi lần đầu tiên tôi khám phá Tôi không còn cô độc, tập thơ đầu tay của cùng một tác giả.

On Wednesday, March 2, 2016 7:58 AM

Chú Trụ,

Vào trang tanvien bữa nay và như vậy cháu đã chờ được đến hôm nay để viết cái email này.
Hy vọng chú hiểu cho và không trách. Những cái bóng quá lớn chú ạ!
Cháu tên tuệ, là người con trai thứ hai trong gia đình.
Thế mà đã hơn 10 năm, từ những ngày cuối của bố cháu, từ những lần mò và làm quen với tanvien với chú là “hai lúa” lúc đó. Những câu hỏi không biết chú còn nhớ?
Nếu có gì không đúng chú bỏ qua và cho cháu xin lỗi.
Cho cháu kính lời thăm cô cùng các anh chị và gia quyến.
Kính, cháu tuệ 

No star where
Rất mừng, vì không nghĩ là có người tiếp tục ông cụ
Tks.
Bà xã của tôi mừng quá, bà vẫn thích thơ của Đài Sử.
Khác hẳn thơ của những người khác.
Ngay từ khi mới đăng thơ của Tuệ, tôi đã xếp vào loại thơ trí tuệ
Thấy không?
Tuyệt

Cho gửi lời thăm gia đình, bà cụ và bạn C của tôi. Lâu quá không liên lạc
Xin phép post thư này?
HW?
NQT

Chú Trụ,
Cảm ơn những thăm hỏi của chú.
Chú cứ post, nếu chú thấy là cần thiết.
Kính

Tks
Take Care

NQT

Note: GCC mới nhận được 1 cái mail, của 1 vị độc giả, thắc mắc về cái tít 1 bài viết “thơ trí tuệ vs thơ tình cảm”. Cái tít thiệt là lạ, vị này viết.
GCC đã viết mail trả lời, nhưng lại delete. Vì muốn giải thích 1 cái tít như thế, là phải viện ra cả 1 lịch sử, không chỉ của thơ mà còn của nhạc Mít, hà, hà!
Ông Chánh Tổng An Nam ở Paris, trong bài viết về TTT, chẳng đã phán, thơ TTT không có truyền nhân.
Và GCC cũng đã từng trả lời, vì cái chất trí tuệ của nó.
Bây giờ, truyền nhân thơ TTT chính là me-xừ Tuệ này, quá tuyệt!
Món quà của lần kỷ niệm năm nay.
GCC đã tính chơi hai búa TGK, giới thiệu thơ da đen, nhạc Jazz Langston Hugh, và thơ Dickinson, bây giờ có thêm búa thứ ba, thế là đủ cả ba búa!
Lại Tks God!

V/v Những cái bóng quá lớn

Người phán quá đúng về thơ TTT, ông thân sinh của DS & ông anh nhà thơ của GCC, là Quỳnh Giao, cô học trò của ông. (1)
Có thể, chính TTT cũng nhận ra điều này, và thay vì cho in cái “tiếp nối" Bếp Lửa, là Ung Thư, thì bèn viết 1 cái khác, và đó là Một Chủ Nhật Khác.
Nó tiên tri ra được chuyện sau 1975.
Cuốn này quá bảnh, vì nó nhìn quá cả Cái Ác Bắc Kít, trước bị khoanh vùng ở cõi Mít, sau 1975, biến thành đại họa của cả thế giới, khủng khiếp đến mức như thế.
Nó tới đâu là biến nơi đó thành bãi đánh hàng, 1 “anus mundi”, như Milosz phán.

Thơ của DS, cố làm điều mà Borges nói, nghệ thuật, tự nó, nên rũ ra, không chỉ lịch sử, với những biến động của nó, mà ra khỏi thời gian.
Cuộc nói chuyện của Borges, giữa những bạn bè của ông, TV đã post nhưng chưa có bản tiếng Việt. Nhân lần này, bèn chơi luôn!

(1)

Thơ Thanh Tâm Tuyền phải được đặt trong vị trí 'di cư' và 'chiến tranh' của một thành phố mở ra thế giới bên ngoài là Sài Gòn. Không có hoàn cảnh hay khung cảnh ấy, người ta khó cảm hay yêu thơ của ông.”

Art Should Free Itself from Time

OSVALDO FERRARI. Today we will talk about beauty. But before we do so, we will transcribe your views about the place of art and literature in our times as discussed in an earlier conversation.
JORGE LUIS BORGES. Art and literature ... should try and free themselves from time. Often, I have been told that art depends on politics or on history. I think that's untrue. It escapes, in some way, from the organized causality of history. Whether art happens or doesn't, either depend on the artist.
FERRARI. Another matter not usually talked or thought about, apart from the spiritual life, is beauty. It's odd that, these days, artists or writers do not talk about what is supposedly always their inspiration or objective, that is, beauty.
BORGES. Perhaps the word has been worn out but not the concept- because what purpose does art have other than beauty? Perhaps the word 'beauty' is not beautiful though the fact is, of course.
FERRARI. Certainly, but in your writing, your poems, your stories ...
BORGES. I try to avoid what's called 'ugly art'- sounds horrible, doesn't it? But there have been so many literary movements with horrible names. In Mexico, for example, there was a literary movement frighteningly called Stridentism. It finally shut up, which was the best thing it could do. To aspire to be strident-how awkward, isn't it!
My friend Manuel Maples Arce led that movement against the great poet Ramon Lopez Velarde. I remember his first book-without any hint of beauty, it was called 'Inner Scaffolding'. That's very awkward isn't it? (Laughs) To possess inner scaffolding? I remember one line of a poem, if it was a poem at all: 'A man with tuberculosis has committed suicide in all the newspapers'. It's the only line I recall. Perhaps my forgetfulness is kind-if that was the best line in the book, on shouldn't expect much from the rest of it. I saw him many years later in Japan. I think he was the Mexican ambassador there and that had made him forget not only literature but his literature. But he has remained in the histories of literature, which collects everything, as the founder of the Stridentist movement (both laugh). Wanting to be strident-one of the most awkward of literary desires.
FERRARI. As we are talking about beauty, I would like to consult you about something that has caught my attention. Plato said that of all the archetypal and supernatural entities, the only visible one on earth the only manifest one, is beauty.
BORGES. Yes, made manifest through other things.
FERRARI. Caught by our senses.
BORGES. I'm not sure about that.
FERRARI. That's what Plato said.
BORGES. Well, of course, I suppose that the beauty of a poem has to appeal to our ears and the beauty of a sculpture has to pass through touch and sight. But these are mediums and nothing more. I don't know if we see beauty or if beauty reaches us through forms which could be verbal or sensual or, as in the case of music, auditory. Walter Pater said that all the arts aspire to the condition of music. I think that is because form and content fuse in music. That is, one can tell the plot of a story, perhaps even give it away, or that of a novel, but one cannot tell the story of a melody, however straightforward it may be. Stevenson said, though I think he was mistaken, that a literary character is nothing but a string of words. Well, it is true, but at the same time it's necessary that we perceive it as more than a string of  words. We must believe in it.
FERRARI. It must, in some way, be real.
BORGES. Yes. Because if we sense that a character is only a string of words, then that character has not been well created. For example, reading a novel, we must believe that its characters live beyond what the author tells us about them. If we think about any character in a novel or a play, we have to think that this character, in the moment that we see him, sleeps, dreams and carries out diverse functions. Because if we don't, then he would be completely unreal.
FERRARI. Yes. There's a sentence by Dostoyevsky that caught my eye as much as one by Plato. About beauty, he said, 'In beauty, God and the devil fight and the battlefield is man's heart.'
BORGES. That's very similar to one by Ibsen, 'That life is a battle with the devil in the grottoes and caverns of the brain and that poetry is the fact of celebrating the final judgment about oneself.' It's quite similar, isn't it?
FERRARI. It is. Plato attributes beauty to a destiny, a mission. And among us, Murena has said that he considers beauty capable of transmitting an other-worldly truth.
BORGES. If it's not transmitted, if we do not receive it as a revelation beyond what's given by our senses, then it's useless. I believe that feeling is common. I have noticed that people are constantly capable of uttering poetic phrases they do not appreciate. For example, my mother commented on the death of a very young cousin to our cook from Cordoba. And the cook said, quite unaware that it was literary, 'But Senora, in order to die, you only need to be alive.' You only need to be alive! She was unaware that she had uttered a memorable sentence. I used it later in a story: 'You only need to be alive'-you do not require any other conditions to die, that's the sole one. I think people are always uttering memorable phrases without realizing it. Perhaps the artist's role is to gather such phrases and retain them. George Bernard Shaw says that all his clever expressions are the ones he had casually overheard. But that could be another clever feature of Shaw's modesty.
FERRARI. A writer would be, in that case, a great coordinator of other people's wit.
BORGES. Yes, let's say, everyone's secretary-a secretary for so many masters that perhaps what matters is to be a secretary and not the inventor of the sayings.
FERRARI. An individual memory of a collective.
BORGES. Yes, exactly that.

Kafka Could Be Part of Human Memory
Kafka có thể [có, là] phần hồi ức lịch sử

Mới ra lò, 2014.

Tên nhà xb mới thú: Seagull Books
www.seagullbooks.org

"Phần hồi ức con người" của Kafka, thì cũng giống như 1954 của TTT, với hồi ức Mít: Chúng ta không thể nào hiểu được 1954 nếu thiếu "Bếp Lửa", thí dụ vậy,
Ferrari hỏi Borges, nghe người ta nói là, chúng ta không thể hiểu được lịch sử của thời chúng ta, nếu thiếu sự giúp đỡ của Kafka, Borges bèn trả lời, thì đúng như thế, nhưng quá thế nữa, Kafka quan trọng hơn lịch sử của chúng ta!

Ui chao em của GCC, HA, trách Gấu, mi viết hoài về TTT, ở trên net, rồi mi chết, thì mất liêu luôn, sao không chịu in ra giấy, vì TTT còn quan trọng hơn cả hồi ức Mít!

---

— Hừm! Thời nay tục nay như thế rồi đi tới đâu?
— Tới thơ trí tuệ.
— Bạn nghĩ vậy thật đấy à?
— Không nghĩ vậy không xong. Một mặt bạn, chính bạn, bảo rằng thơ dịch bây giờ xuất hiện trên khắp tạp chí văn nghệ các nước; một mặt tôi nhớ ông Nguyễn Hưng Quốc có lần cũng nhận thấy bây giờ nhiều thơ trí tuệ. Người nào cũng đúng cả. Tôi chỉ thêm vào một ý kiến: E giữa hai sự việc có mối liên hệ. Bạn nghĩ coi: Khi bạn sống giữa một thời đại mà các đại danh gia quốc tế, các con đại bàng trên đỉnh Thi Sơn (Parnasse), các thi hào thi bá tiền tiến nhất của thế kỷ đều trao gửi đến ta toàn thơ xương cả thì ai còn lòng nào ngó ngàng tới chất thịt của thơ nữa. Trăm trường hợp như một: thơ các vĩ nhân dịch ra đều chỉ còn trơ cái ý thơ thôi. Thơ như thế đang thành công lớn; họa có điên mới làm khác.

Reason and Rose

Nhưng có lẽ, ý nghĩa sâu xa nhất của thái độ chính trị của Milosz thì nằm ở một nơi nào đó; theo gót những bước chân của Simone Weil vĩ đại, ông mở ra cho mình một kiểu suy nghĩ, nối liền đam mê siêu hình với sự nhủ lòng, trước số phận của một con người bình thường.

Tuyệt!

Milosz, giống như Cavafy hay Auden, thuộc dòng những thi sĩ mà thơ ca của họ dậy lên mùi hương của trí tuệ chứ không phải mùi hương của những bông hồng.

Nhưng Milosz hiểu từ trí tuệ, reason, intellect, theo nghĩa thời trung cổ, có thể nói, theo nghĩa “Thomistic” [nói theo kiểu ẩn dụ, lẽ dĩ nhiên]. Điều này có nghĩa là, ông hiểu nó theo một đường hướng trước khi xẩy ra cuộc chia ly đoạn tuyệt lớn, nó cắt ra, một bên là, sự thông minh, trí tuệ của những nhà duy lý, còn bên kia là của sự tưởng tượng, và sự thông minh, trí tuệ của những nghệ sĩ, những người không thường xuyên tìm sự trú ẩn ở trong sự phi lý, irrationality.

Thơ trí tuệ vs Thơ tình cảm

Bài viết của Borges, theo GCC, là cũng nằm trong dòng cái đẹp sẽ cứu chuộc thế giới, của Dos, hay Mỹ là Mẹ của Đạo Hạnh, của Brodsky.
Nhân mới đọc 1 bài của Vargas Llosa, cũng liên quan tới đề tài này, bài cũng ngắn, chơi luôn, trong dịp vui này.
V/v những cái mail DS nhắc tới, GCC có lấy 1 vài cái, đi trong mục thư tín, nhưng bỏ tên người gửi, và, thay vì TTT, thì là, Ông Số 1, để không lầm với Ông Số 2.
Giữa số 1 và số 3, cách xa nhau nhiều lắm, và đúng là, liên quan tới cái đẹp cứu chuộc, và Mỹ là Mẹ Đạo Hạnh.

---

Note: Post trên FB thời gian ở Lào, không vô Tin Văn được.

---

Lee & Eco Obituary by The Economist Thơ Mỗi Ngày

Marina Tsvetaeva


Tam giác tình thần thánh?
Thứ tình yêu chỉ gồm có chiêm ngưỡng và kính trọng, thứ amour platonique mà anh nói đó cũng làm Hương sợ.

It is the most beautiful law of our species that that which is not admired is forgotten.
[Luật đẹp nhất của con người là, đàn bà thì là đẹp, và đẹp, thì là để chiêm ngưỡng, và chẳng hề bị lãng quên].
Alain
Đó là luật đẹp nhất của giống người, là, cái gì không được chiêm ngưỡng, thì bèn vứt vô sọt rác.

Ghi chú

Một con chuột bò ra sàn
Trong một cuộc trình diễn Noel
Của một trường học
Mary rú lên 1 phát
Đánh rớt Chúa Hài Đồng
Xuống chân Joseph
Ba nhà hiền giả Magi đứng chết sững
Như đóng thành băng
Trong xống áo sặc sỡ của họ
Bạn có thể nghe tiếng rớt của một cây kim
Trong lúc con chuột
Đi một đường thăm thú cái máng cỏ
Trước khi bò về phiá cánh gà
Ở đó, một người nào đó, nện
Một phát
Một phát,
Rồi một phát nữa
Bằng một vật thật là nặng.

Đi thôi

Gửi L

Đi thôi-
Lá rụng dạt xuống thung lũng sâu
Nhưng bài hát không có nhà để trở về

Đi thôi-
Trăng sáng trên mặt băng,
Tràn quá lòng sông

Đi thôi-
Mắt, vẫn mảnh trời
Tim, nhịp hoàng hôn

Đi thôi-
Đôi ta chưa mất kỷ niệm
Sẽ tìm ao đời

Đi thôi-
Con đường, con đường
Lều bều anh túc đỏ

LET'S GO

For L

Let's go-
Fallen leaves blow into deep valleys
But the song has no home to return to.

Let's go-
Moonlight on the ice
Has spilled beyond the river bed.

Let's go-
Eyes gaze at the same patch of sky
Hearts strike the twilight drum.

Let's go-
We have not lost our memories
We shall search for life's pool.

Let's go-
The road, the road
Is covered with a drift of scarlet poppies.

Bei Dao: The Rose of Time

Bây giờ Emily Dickinson được nhìn nhận, không chỉ như 1 nhà thơ lớn của Mẽo, thế kỷ 19, nhưng còn là nhà thơ quái dị, gợi tò mò, intriguing, nhất, ở bất cứ thời nào, hay nơi nào, cả ở cuộc đời lẫn nghệ thuật của bà. Tiểu sử ngắn gọn về đời bà thì cũng có nhiều người biết. Bà sinh ở Amherst, Mass, vào năm 1830, và, ngoại trừ vài chuyến đi xa tới Philadelphia, Washington, Boston, bà trải qua trọn đời mình, quanh quẩn nơi căn nhà của người cha. “Tôi không vượt quá mảnh đất của Cha Tôi – cross my Father’s ground - tới bất cứ một Nhà, hay Thành Phố”, bà viết về cái sự thụt lùi, ở ẩn, her personal reclusiveness, khiến ngay cả những người cùng thời của bà cũng để ý, noticeable. Tại căn phòng ngủ ở một góc phía trước căn nhà, ở đường Main Street, Dickinson viết 1,700 bài thơ, thường là trên những mẩu giấy, hay ở phía sau một tờ hóa đơn mua thực phẩm, chỉ một dúm được xuất bản khi bà con sống, và như thế, kể như vô danh. Theo như kể lại, thì bà thường tặng, give, thơ, cho bạn bè và láng giềng thường là kèm với những cái bánh, những thỏi kẹo, do bà nướng, đôi khi thả chúng xuống từ 1 cửa sổ phòng, trong 1 cái giỏ. Cái thói quen gói những bài  thơ thành 1 tập nho nhỏ, fasciles, cho thấy, có thể bà cho rằng thơ thì trình ra được, presentable, nhưng hầu hết thơ của bà thì đều không đi quá xa cái bàn viết, ở trong những ngăn kéo, và chúng được người chị/hay em, khám phá ra, sau khi bà mất vào năm 1886, do “kidney failure”.
Billy Collins

Here is another poem with parallel structure in which a childlike fancy is finally buried under the macabre:

I died for beauty; but was scarce
Adjusted in the tomb,
When one who died for truth was lain
In an adjoining room.
He questioned softly why I failed?
"For beauty," I replied.
"And I for truth-the two are one;
We brethren are," he said.
And so, as kinsmen met a night,
We talked between the rooms,
Until the moss had reached our lips,
And covered up our names.

Nỗi đau thường để ra 1 khoảng trống,
Nó không thể nhặt nhạnh, thâu gom, hay... lượm.
Khi nó bắt đầu
Hay có 1 ngày, nó không còn
Không tương lai, chỉ là chính nó
Cõi vô cùng chứa quá khứ của nó
Được làm sáng lên để cảm nhận
Những hồi, chương đau mới.

[Từ] Thơ cho Blok

from Poem of the End

Giới hạn