Sự khác biệt giữa hai từ oanh kích và pháo kích còn là đề tài trọng tâm, của nhà văn Đức W.G. Sebald, trong cuốn “Về lịch sử tự nhiên của huỷ diệt”, xb sau khi ông mất vì tai nạn xe hơi, khi ông tự hỏi, tại sao văn chương Đức lại vờ đi một đề tài quan trọng như thế: Những cuộc "oanh kích” của quân đội Đồng Minh huỷ diệt những thành phố Đức?
Và ông tự trả lời, người Đức vốn có thói quen không phô ra những vết thương, những tủi nhục có tính cách riêng tư, trong gia đình.

Nếu như thế, người Việt chúng ta, nhất là người dân Miền Nam, cũng có thói quen không phô ra những tủi nhục, khi họ bị người anh em Miền Bắc cho ăn “pháo kích”, như một cách nhắc nhở, chào mừng những ngày lễ lớn của dân tộc: Ngày thành lập Đảng Cộng Sản Việt Nam, Sinh Nhật Bác….
Nếu có chăng, thì là chút lòng ưu tư của Tướng Givral, khi ông mủi lòng trước những cái chết của thường dân, và có thể, run sợ về một cái chết của chính ông ta, bởi vì những trái rốc kết vốn vô tình, và mù loà, cho nên ông bèn ra lệnh cho ngưng pháo kích.
Đêm nay ngưng pháo kích, đêm mai pháo kích bù!
Hậu quả của những vụ pháo kích, nếu có chăng, chỉ là chứng đái dầm của một cô gái, ngay khi còn là một thai nhi nằm trong bụng mẹ đã phân biệt ra được tiếng réo của những trái pháo khi bay qua và ngay cả khi đã thành lập gia đình, vẫn còn mắc chứng đái dầm.
Thì, như Ông Thánh Của Lò Thiêu, Jean Améry, phán: Một khi bị tra tấn, là suốt đời bị tra tấn.
*

Trở lại chuyện tra từ điển.
Nhà văn Lâm Chương có lần cho biết, ông không biết nghĩa của từ hận thù, cho tới khi đi tù VC.
Cũng theo ý đó, Léon Bloy viết:
L'homme a des endroits de son pauvre coeur qui n'existent pas encore et où la douleur entre afin qu'ils soient.
Trái tim đáng thương của con người có những vùng chưa hề có, cho đến khi đau thương tiến vào. Và tạo ra chúng.
[W.G. Sebald trích dẫn, làm đề từ cho bài viết "Sự Hối Hận Của Con Tim: Về Hồi Ức và Sự Độc Ác trong Tác Phẩm của Peter Weiss", The Remorse of the Heart: On Memory and Cruelty in the Works of Peter Weis,  trong "Lịch sử tự nhiên về huỷ diệt, On the natural history of destruction", nhà xb Vintage Canada, Anthea Bell dịch, từ tiếng Đức].
*
Tay Leon Bloy, W. G trích dẫn trên, khiến Gấu tò mò tra Wikipedia, hóa ra Greene cũng đã từng trích dẫn ông Tây này, làm đề từ cho cuốn Kết thúc một cuộc tình
*
Graham Greene còn viết về Bloy, trong cuốn The Lost Childhood [tập tiểu luận]. Chê cũng dữ, mà khen cũng thú.
Bài viết Man Made Angry [Tại sao Gấu cay đắng như thế]  mở ra thật dữ dằn:
Thật mất thì giờ chỉ trích thằng cha Gấu, nhà văn, mày có biết tiếng Tây không đấy? Thằng chả chỉ lo có mỗi một chuyện là tự vẽ vời ra mình, từ nỗi cay đắng, là một thằng Yankee mũi tẹt, bỏ chạy cái ao làng xứ Đoài mây trắng lắm, từ thù hận và tủi nhục...

Nhưng Bloy, đích thị xừ luỷ, viết về mình, mới phách lối làm sao:

Tớ [Gấu] cũng sắp xuống  lỗ rồi. Cũng có tí tác phẩm, khá bảnh, phải nói, thật bảnh. [Thí dụ như Những Ngày Ở Sài Gòn, Lần Cuối Sài Gòn?]. Ngay cả mấy cái thằng thù [Gấu] đến phát điên lên, cũng phải úp mặt vô tường [chữ của ông con NĐT], lẩm bẩm, đúng, đúng, Gấu là một nghệ sĩ nhớn! 
(1) It is a waste of time criticizing Leon Bloy as a novelist: he hadn't the creative instinct - he was busy all the time being created himself, created by his own angers and hatreds and humiliations. Those who meet him first in this grotesque and ill-made novel* need go no further than the dedication to Brigand-Kaire, Ocean Captain, to feel the angry quality of his mind. `God keep you safe from fire and steel and contemporary literature and the malevolence of the evil dead.' He was a religous man but without humility, a social reformer without disinterestedness, he hated the world as a saint might have done, but only because of what it did to him and not because of what it did to others. He never made the mistake by worldly standards of treating his enemies with tolerance - and in that he resembled the members of the literary cliques he most despised. Unlike his contemporary Péguy, he would never have risked damnation himself in order to save another soul, and though again and again we are surprised by sentences in his work of nobility or penetration, they are contradicted by the savage and selfish core of his intelligence. ‘I must stop now, my beloved,’ he wrote to his fiancée,’to go and suffer for another day’ ; he had prayed for suffering, and yet he never ceased to complain that he had been granted more of it than most men ; it made him at the same time boastful and bitter.
He wrote in another letter:
I am forty-three years old, and I have published some literary works of considerable importance. Even my enemies can see that I am a great artist. Also, I have suffered much for the truth, whereas I could have prostituted my pen, like so many others, and lived on the fat of the land. I have had plenty of opportunities, but I have not chosen to betray justice and I have preferred misery, obscurity and indescribable agony. It is obvious that these things ought to merit respect.
* The Woman Who Was Poor.

Tớ [Gấu] cũng sắp xuống  lỗ rồi. Cũng có tí tác phẩm, khá bảnh, phải nói, thật bảnh. [Thí dụ như Những Ngày Ở Sài Gòn, Lần Cuối Sài Gòn?]. Ngay cả mấy cái thằng thù tớ [Gấu] đến phát điên lên, cũng phải úp mặt vô tường [chữ của ông con NĐT], lẩm bẩm, đúng, đúng, Gấu là một nghệ sĩ nhớn! 

Tớ [Gấu] cũng sắp xuống lỗ rồi. Cũng có tí tác phẩm, khá bảnh, phải nói, thật bảnh. [Thí dụ như Những Ngày Ở Sài Gòn, Lần Cuối Sài Gòn?]. Ngay cả mấy thằng thù tớ [Gấu] đến phát điên lên, cũng phải úp mặt vô tường [chữ của ông con NĐT], lẩm bẩm, đúng, đúng, Gấu là một nghệ sĩ nhớn! 
*
Soon, Bloy could count such prestigious authors as Emile Zola, Guy de Maupassant, Ernest Renan, Joris-Karl Huysmans, Alphonse Daudet and Anatole France as his enemies.
Leon Bloy

Những kẻ thù của Bloy, toàn thứ dữ.
Gấu nhà văn, cũng chằng thua: Đã từng được nhà thơ kiêm triết gia Nguyên Sa, ban cho nick, tên sa đích văn nghệ, được nhà văn Duyên Anh kiêm biếm gia Thương Sinh hỏi, NQT là thằng củ xê nào vậy?
Những kẻ thù của Bloy tấn công ông, như là một tiểu thuyết gia, viết những truyện chẳng ra truyện, nhân vật chẳng ra nhân vật, ấy là bởi vì họ nghĩ, họ có thể viết được những thứ đó.
Có thể thôi.
Tuy nhiên, chưa một kẻ thù nào dám đụng tới những mẩu văn của Bloy, mà, như Greene phán về chúng
The occasional flashes of his poetic sense…  … Images like, upright souls are reserved for rectilinear torments.  … Passages with a nervous nightmare vision which remind us of Rilke.
Những kẻ thù của Gấu, tay nào thì cũng nghĩ, tao viết tạp ghi hay hơn mày. Mày viết tạp ghi chứ tao viết tiểu luận cơ ! Mày đâu có được Mẽo dậy viết tiểu luận, như tao ?
Tao bằng cấp hơn mày. Mày không thuộc giới khoa bảng như tao.
Tao dịch đúng hơn mày. Tao đọc nhiều hơn mày, tao giỏi tiếng Tây hơn mày.
Có thể thôi.
Nhưng không thằng nào dám đụng vô những câu văn "thần sầu" của Gấu cả!
Đây là điều Gấu Cái nhận ra:
Mi cứ viết ba cái lăng nhăng, nó lậm tới xương, tới tuỷ, làm độc tới cái phần ngu ngơ nhất của trái tim của mi rồi, Gấu ơi!
*
Có thể bạn cho là quái đản, nhưng, trở lại Đất Bắci, Gấu nhận ra là, những bạn văn đích thực của Gấu, đều nhà văn VC cả!
Thế là Gấu lại bồi hồi nhớ đến cái lần bỏ chạy Hà Nội, và một anh bạn nhỏ tuổi, học cùng lớp tại trường Nguyễn Trãi, khóc đến sưng cả mắt, bắt bà mẹ cho người xuống Hải Phòng kêu về.
[Xin đọc Blog War]

Và nhìn về phía bạn ta ở Miền Nam, trước 1975, và sau ra hải ngoại, hóa ra đa số đều là… kẻ thù, nhất là những đấng thân thiết, thuộc loại nối khố, hoặc cùng băng, cùng nhóm!
Một ông, rất thân. Từ thuở còn học. Hồi Gấu lên voi, ông cần tiền mua nhà ở làng báo chí, Gấu bèn đưa liền, và quên liền.
Có thể bạn không tin, nhưng quên thiệt! Có nhiều lý do của cái sự không quên này. Gấu sẽ từ từ nhẩn nha trình bầy sau.
Thế rồi đến hồi Gấu xuống chó, làm nghề viết mướn, ông bạn chí thân ghé Bưu Điện gửi thư, thấy, chẳng lẽ vờ, ông nói với lại, khi rồ ga xe dzọt, tối ghé tao chơi.
Làm sao không ghé? Đói như thế, đói cả hai ba thứ cơm như thế, làm sao không ghé?
Ghé, ông biểu bà chị nuôi lấy cho thằng bạn ngày xưa chiếc áo sơ mi cộc tay. Chẳng là Gấu mặc áo thun đi làm hàng ngày. Thấy ông có cuốn Những Linh Hồn Chết, bản tiếng Tây, trên bàn, Gấu nói, cho tao mượn đọc, ông ngần ngừ, sau đành gật đầu, nhưng giao hẹn, áo, cho, nhưng sách, là phải trả!
Trả?  Làm sao trả!
Thế là sau đó, đi đâu, ông cũng mang cái giai thoại đó ra kể, tao đã biểu, cuốn sách trả tao mà nó cũng đem bán!
Ông nói hoài, Gấu nghe trực tiếp, gián tiếp, rất nhiều lần, cho tới một lần, Gấu tức điên lên, thế là nhớ ra cái vụ biếu ông ta ba ngàn đồng, mua căn nhà ở làng báo chí Thủ Đức, để vợ chồng con cái ông ra ở riêng, khỏi phải ở chung với ông cụ bà cụ.
Chính vì tức quá, mà Gấu mới nhớ ra cái vụ kể trên.
Thành thử, đọc cái câu lớn lao, the great phrase, của Gaugin, mà Greene sử dụng, để ban cho Bloy, coi như đây là ‘motto’, của ông nhà văn được làm ra bởi sự cay đắng, tức giận này, “Sống ở trên đời thèm miếng thịt kẻ thù”, [Life being what it is, one dreams of revenge], là Gấu ngộ ra liền.
Cái lần Gấu nhớ ra, và vặc lại, ông bạn thân mặt nghệt ra, làm gì có chuyện đó, nhưng rồi ông xìu xuống.
Gấu hiểu, chính ông ta cũng chẳng hề nhớ, đã ngửa tay lấy tiền của Gấu.
Cái vụ quên của ông, cũng có lý do, của đáng tội!
*
Còn một ông bạn thân khác nữa. Với ông này, hài nhiều hơn là bi.
Cũng bạn thuở còn học trung học. Cũng lừng danh, nhà văn dấn thân nhập cuộc trên chốn giang hồ. Cái sự hội ngộ của Gấu với ông ở hải ngoại, xem ra hơi giống vụ gặp lại một anh bạn thân cùng trường Nguyễn Trãi, tại Sài Gòn hồi mới di cư, Gấu đã từng lèm bèm trong Blog War.
Đó là hồi Gấu mới chân ướt chân ráo ra hải ngoại. Ông lúc đó đang nổi như cồn trên chốn hải hồ, như đã từng nổi như cồn, ngay từ thuở còn đang là sinh viên. Gấu nghĩ tình ngày xưa, và cũng có tí thấy kẻ sang bắt quàng làm họ, bèn viết một bài theo dạng hồi ký, kỷ niệm, thực chất là để nâng bi bạn cũ.
Gửi cho ông đọc trước, để thỉnh ý.
Ông đọc xong, phôn, nói, phần đầu, nâng bi tới lắm, phần sau, chưa đủ mát lỗ đít!
[Thổi ống đu đủ chưa tới].
Trên đây là ngôn ngữ của Gấu. Ông nói lịch sự hơn. Nhưng thực chất là như vậy.
Gấu, lần đó, quả có bị sốc.
Chưa hết. Do ông phôn tới, cho nên, một bữa, Gấu phôn lại, đáp lễ. Một bà hỏi, cho biết quí danh, để thông báo. Gấu nói tên, rồi chờ, chờ mãi, tới lúc máy tít tít. Nghĩ, hay là sự cố đường dây, phôn lần nữa, chuông reo, không ai bắt phôn. Một lát sau, Gấu phôn thử lần nữa, bà nói trên vừa nghe tiếng Gấu, cúp đánh cụp!
Vụ việc trên, Gấu có lần vui miệng, kể cho NTV nghe. Anh, nhân một lần có chuyện cần liên lạc với ông bạn trên, bèn nhắc lại. Ông xác nhận, quả có như thế, nhưng đây là do bà xã của ông, thấy ông bận rộn với việc nước, nên sử sự như vậy.
Lần gặp ông mới nhất, là ở nhà NĐT. Khi đó KT đang dưỡng bệnh tại đây. Ông ghé thăm người bệnh, gặp Gấu cũng mới ghé thăm Sài Gòn Nhỏ. Ông hỏi, đã tới thăm mấy người bạn cũ ngày nào như... chưa, Gấu nực quá, quát:
-Gặp làm cái đếch gì?
*
Thật mất thì giờ khi chỉ trích Léon Bloy, như là một tiểu thuyết gia: ông ta làm gì có bản năng sáng tạo, đã vậy lại còn luôn luôn hơi bị bận rộn, tự tạo ra chính mình, từ những cơn giận dữ, thù hận, tủi nhục của riêng mình. Ai đã từng đọc cuốn tiểu thuyết thô kệch và nhảm nhí, [ill-made], (1) người đó  chẳng cần đi xa hơn câu đề tặng Vị Đại Uý Của Biển Cả, Brigand-Kaire, để cảm nhận ra cái chất giận dữ ở trong đầu ông ta:
Thượng Đế giữ cho bạn được bình an vô sự, từ lửa, thép, văn chương đương thời, và sự khốn kiếp của cái chết quỉ ma.
Ông ta là một con người của tôn giáo, nhưng lại không có sự tủi nhục, một kẻ cải tạo xã hội nhưng không có sự dửng dưng một tay như thế cần phải có. Ông ta thù hận thế giới như là một vì thánh phải thù hận thế giới, nhưng vì những gì thế giới gây ra cho ông ta, không phải cho người khác. Ông ta không hề phạm lỗi lầm, theo tiêu chuẩn thế giới, khi đối xử với những kẻ thù của ông ta, [tiêu chuẩn thế giới: đối xử kẻ thù với dung hòa, châm chước, tolerance].
Graham Greene: Man made angry.
(1) The Woman Who Was Poor.
*
Lại nói chuyện tra từ điển.
Lần đầu tiên, Gấu không làm sao hiểu được ý nghĩa của từ “kẻ thù”, như trong câu Brodsky trích dẫn, một châm ngôn của mấy ông con cháu Khổng Tử,  theo ông, ở trên đầu một bài viết (1).
Đành hỏi một ông bạn, Ông Thánh Sống, cái gì cũng biết.
Ông này, cũng quen biết ông anh nhà thơ của Gấu. Có một lần, ông chỉnh ông anh nhà thơ, dùng sai từ.
Đó là từ "quần chân hòe", hay "què".
Ông anh nhà thơ nói, "hoè”. Phụ nữ mặc quần này, hay quần đen, khi có tháng.
Ông Thánh Sống nói, anh lầm rồi. Cái đó gọi là “quần chân què”. Què theo nghĩa, què cụt. Đây là thứ quần, do thiếu vải, người ta phải dùng thêm một miếng nhỏ để đắp vô, thành ra nó có tới ba cái chân, hai chân chính, và một chân phụ, thiếu, què.
Theo nghĩa đó, thì quần của người đàn ông nào cũng có tới ba cái đầu gối!
(1) If you sit long on the bank of the river, you may see the body of your enemy floating by.
[Ngồi lâu bên bờ sông, có thể thấy xác kẻ thù trôi qua.]
[On finit toujours par voir passer le cadavre de son ennemi]
Virtue, after all, is far from being synonymous with survival; duplicity is.
[Sống sót do nhập nhằng, không phải bởi đạo hạnh].
J. Brodsky:
Hồng 3
*