Dọn
Ngoảnh mặt với cuộc chiến (1)

Thật sự mà nói, chúng ta chưa có tác phẩm đích thực về cuộc chiến. Ở Miền Bắc, những tác phẩm về cuộc chiến, thí dụ như Thời Xa Vắng của Lê Lựu, chỉ cho thấy một mặt, mặt chính thức, tập thể, phải đạo của cuộc chiến. Phải đến Nỗi Buồn Chiến Tranh của Bảo Ninh, thì mới có tiếng nói thực sự của một cá nhân, như là người lính, như là nhà văn. Nên nhớ, tiểu thuyết, là câu chuyện của một cá nhân, không phải của tập thể. Một thứ kinh thánh của chỉ một con người.
Tuy nhiên, Nỗi Buồn Chiến Tranh, thời điểm của nó, là cuối cuộc chiến. Sau cuộc chiến, chưa hề có một tác phẩm nào, tiểu thuyết cũng như phê bình văn học, viết về nó.
Cái sự ngoảnh mặt với cuộc chiến ở những nhà văn Mít ở trong nước, có nguyên nhân.
Nếu viết, là phải đối đầu với nó, thí dụ, như DTH, chẳng hạn.
Hay như Steiner phán:
Chúng ta tới "sau", và đây là [vấn đề] cân não của thân phận chúng ta. Sau, là sau cái điêu tàn chưa từng có trước đây - do tính thú vật chính trị của thời đại chúng ta - về những giá trị con người, và những hy vọng.
Điêu tàn là điểm khởi đầu của bất cứ một suy nghĩ nghiêm túc về văn chương và chỗ đứng của văn chương trong xã hội. Văn chương đụng - một cách thiết yếu, một cách liên tục - tới hình ảnh của con người, tới vóc dáng và động cơ hành xử của con người. Bây giờ, chúng ta không thể xử sự - cho dù là nhà phê bình hay giản dị là một con người hữu lý - như thể chẳng có một liên quan riết róng nào đã xẩy ra cho sự cảm nhận của chúng ta, về khả năng của con người; như thể việc làm cỏ - bằng cái đói và sự hung bạo - cỡ chừng 70 triệu đàn ông, đàn bà, và trẻ con tại Âu Châu và Nga Xô trong thời kỳ 1914 và 1945: chuyện như vậy đã không lay động tới gốc rễ phẩm chất nỗi quan hoài, niềm âu lo của chúng ta. Chúng ta không thể giả đò rằng [trại tù] Belsen chẳng liên quan gì tới cuộc sống có trách nhiệm của trí tưởng tượng. Điều con người làm tổn thương con người, vào ngay đúng lúc này, đã ảnh hưởng tới chất liệu đầu tiên của nhà văn - cái giếng sâu không thể cạn của hành vi, cách xử sự mang tính người - và nó đè lên não, một vết đen mới.
Hơn thế nữa, nó đặt thành câu hỏi, về những ý niệm đầu tiên của một nền văn hóa nhân văn. Ngay ở trái tim Âu Châu, từ đó nở ra, chủ nghĩa man rợ chính trị, với đỉnh cao tối hậu của nó. Hai thế kỷ sau khi Voltaire tuyên bố hết rồi: tra tấn trở thành một tiến trình bình thường của hành động chính trị. Không phải chỉ là vấn đề: rằng việc gieo giắc đại cương những giá trị văn học, văn hóa đã tỏ ra chẳng ngăn bờ rào giậu gì được, trước chủ nghĩa toàn trị; nhưng trong nhiều thời điểm đáng kể, nghệ thuật và học vấn mang tính nhân bản ở những vị thế cao, đã đón mừng và hỗ trợ nỗi kinh hoàng mới mẻ này. Chủ nghĩa man rợ đã lấn lướt, ngay tại mảnh đất từ đó nở hoa chủ nghĩa nhân bản Ky-tô, nền văn hóa Phục hưng và chủ nghĩa thuần lý cổ điển. Chúng ta biết, một số người nghĩ ra và điều hành [lò thiêu] Auschwitz, họ đã được dậy một điều: hãy đọc và tiếp tục đọc Shakespeare và Goethe.
 Điều này thật hiển nhiên thật tởm lợm, cho việc nghiên cứu và giảng dậy văn chương. Nó làm chúng ta phải đối đầu với câu hỏi, rằng sự hiểu biết những bản văn, những tư tưởng tối hảo hạng: liệu chúng mở rộng, làm tinh khiết những suối nguồn tinh thần nhân loại, như Matthew Arnold khẳng định? Nó bắt buộc chúng ta tự hỏi, điều mà Dr. Leavis gọi là "tính gốc người" ("the central humanity") thực sự hướng tới hành vi nhân đạo, hay ngược lại: có một khoảng trống rộng lớn hay một tréo cẳng ngỗng, giữa đạo đức trí tuệ phát triển trong nghiên cứu văn chương, và đạo đức trí tuệ do chọn lựa xã hội và chính trị, đòi hỏi. Cái khả năng sau mới thật bực mình. Có chứng cớ rằng một sự dấn thân chuyên nghề và đeo đẳng vào đời sống của chữ in, một khả năng, nhập sâu mà có tính phê phán, vào các nhân vật và các tình tự tưởng tượng, làm suy giảm tính tức thời, sắc bén của hoàn cảnh thực. Chúng ta có khuynh hướng đáp ứng một cách sắc bén với nỗi buồn văn chương hơn là sự khốn cùng của người hàng xóm. Chính nơi đây, mà cái thời mới xẩy ra, cho chúng ta những bằng chứng cay nghiệt. Những người khóc khi coi truyện tình lãng mạn "Werther" hay nghe nhạc Chopin đâu có biết rằng họ đi qua địa ngục thực sự.
Nhân Văn

Chúng ta, Mít, cũng tới “sau”. Sau Lò Cải Tạo, và đó là vấn đề cân não của thân phận chúng ta!
Chúng ta có, ngoài Nỗi Buồn Chiến Tranh ra, Nỗi Buồn Văn Chương: Không chỉ Ngoảnh Mặt Với Cuộc Chiến, mà còn với Văn Chương.
Nhưng, khác với Steiner, một nhà văn TQ nói, cái sự vờ chiến tranh, vờ chính trị, của nhà văn [TQ], là do cái máy tẩy não mà ra!
Mít thì cũng rứa. mà còn hơn rứa. Cái sự vờ chiến tranh, chính là do nhục nhã vì quá tin tưởng vào nó, vào chân lý Đường ta trận mùa này đẹp lắm! Nhục nhã, vì, "Chúng ta đã bị lừa, bị lừa!" như DTH đã từng than.
*
Cái sự ngoảnh mặt với chiến tranh, có khi còn là do anh chị nào cũng hưởng tí sái, sau chiến thắng Miền Nam, cũng nên!
*
The document below, signed by more than two thousand Chinese citizens, was conceived and written in conscious admiration of the founding of Charter 77 in Czechoslovakia, where, in January 1977, more than two hundred Czech and Slovak intellectuals formed a loose, informal, and open association of people...united by the will to strive individually and collectively for respect for human and civil rights in our country and throughout the world.
The Chinese document calls not for ameliorative reform of the current political system but for an end to some of its essential features, including one-party rule, and their replacement with a system based on human rights and democracy.
The prominent citizens who have signed the document are from both outside and inside the government, and include not only well-known dissidents and intellectuals, but also middle-level officials and rural leaders. They chose December 10, the anniversary of the Universal Declaration of Human Rights, as the day on which to express their political ideas and to outline their vision of a constitutional, democratic China. They want Charter 08 to serve as a blueprint for fundamental political change in China in the years to come. The signers of the document will form an informal group, open-ended in size but united by a determination to promote democratization and protection of human rights in China and beyond.
Following the text is a postscript describing some of the regime's recent reactions to it.
Perry Link

Được gợi hứng từ Hiến chương 77 của Czechoslovakia, Hiến chương 08 của Trung Quốc không kêu gọi cải thiện cải thiếc, đổi mới đổi miếc, cởi trói cởi chiệc, cái hệ thống chính trị hiện thời, mà là dẹp mẹ nó một số quái trạng xung yếu của nó, thí dụ như luật độc đảng, và thay thế bằng một hệ thống dựa trên nhân quyền và dân chủ…
*
Liệu mấy bạn văn VC của Gấu chơi được cú xêm xêm, chăng?
*
“the history of modern China is a history of negation, a denial of the value of humanity, a murder of individuality. It is a history without a soul.”
Ma Jian Tiananmen's wake
Lịch sử Trung Quốc hiện đại là lịch sử của sự phủ định, chối từ giá trị nhân loại, và sát hại cá thể. Đó là một lịch sử không có một linh hồn.
*
Gấu này sợ rằng, Mít cũng rứa. Chứng cớ, báo net trong nước, một chiếc xe đò lỡ đi vô đường cấm, anh cớm giao thông VC bèn chạy ngang xe, gõ cửa, tài xế hạ kiếng xuống, anh cầm dùng dùi cui gõ đầu tài xế chảy máu ròng ròng, rồi bỏ đi.
Nhưng Mít làm gì có Thiên An Môn, Bắc Kinh Hôn Thụy, Hiến Chương 08?

Chúng ta tự hỏi, tại sao Yankee mũi tẹt không thể làm nổi một cú Thiên An Môn, tại sao những nhà văn của họ không viết nổi một Hôn Thụy Hà Lội, tại sao không có nổi một hiến chương 007, thí dụ?
Theo Gấu, ấy là vì anh nào cũng được hưởng một tí chiến lợi phẩm sau cú chiến thắng Miền Nam!
Tệ lắm, thì cũng chút sái.  Một nhà văn ra đi từ Miền Bắc, dân Hà Nội, kể, chút sái đầu tiên mà bà được thưởng thức, là "Thi ơi Thi, Thi không chết đâu Thi", từ cái loa AKAI nhà hàng xóm, tặng phẩm của Miền Nam, thay cho cái loa ở đầu ngõ.

Ma Jian trả lời Người Quan Sát Mới N. O.
Ông muốn chúng minh tới điểm nào, cuộc Cách mạng văn hoá, vốn là một chấn thương tập thể khổng lồ, đã thiếu vắng trong trường qui chiếu [champ de référence] của thế hệ Thiên An Môn?
Thực tại Cách mạng văn hoá đã bị bóp méo, dồn ép, vào lúc xẩy ra cú Thiên An Môn, và điều đáng buồn, Thiên An Môn, đến lượt nó cũng bị bóp méo, dồn ép, đẩy lùi, vào lúc bây giờ. Tôi có mặt ở Bắc Kinh, khi có Thế Vận Hội. Bắc Kinh khi đó biến thành một trại lính khổng lồ với 200.000 binh sĩ tuần tiễu không ngưng. Điều này làm nhớ tới  Mùa Xuân 1989. Nhưng chẳng có ai nói đến điều này. TQ bây giờ được cả thế giới nhìn nhận, nhắc chi chuyện cũ đau lòng lắm người ơi! Nói cho cùng, có bao nhiêu người chết đâu, chừng hai hoặc ba ngàn người, và đa số mọi người cùng gật gù, “Hà cớ gì mua giây buộc vào mình. Chúng tôi bây giờ sung sướng, hạnh phúc, đừng làm phiền chúng tôi với ba chuyện lẩm cẩm đó”. Đây là tâm lý đa số, tâm lý thống trị, và cái này thì thật có ích cho Đảng CS.
*

"Trong cuộc sống thường ngày của những người trẻ hôm nay, chính trị chỉ đóng một vai trò rất nhỏ", Nguyễn Việt Hà - một trong những cây bút tiên phong thuộc thế hệ các nhà văn trẻ - cho biết. Nguyễn Việt Hà thường viết về cuộc sống đô thị ở Hà Nội.

Nhà phê bình văn học Đoàn Cầm Thi cho rằng, độc giả ở một đất nước có 2 phần 3 dân số dưới độ tuổi 35 và không còn ký ức về những nỗi kinh hoàng của chiến tranh như Việt Nam hiện nay mong chờ những tác phẩm nói lên trải nghiệm của chính bản thân họ."Hiện thực chiến tranh đang bị đẩy ra ngày càng xa", chị nói. Đoàn Cầm Thi cũng nhấn mạnh rằng, những trang viết về cuộc sống cũ "đã không còn giúp gì nhiều cho những người trẻ trong việc khám phá thế giới mà họ đang sống".

Bảo Ninh, cây bút nổi tiếng với tiểu thuyết Nỗi buồn chiến tranh trong thập kỷ 90 cho rằng, các nhà văn trẻ hiện nay bán được sách, nhưng họ tránh đề cập đến những vấn đề "gây tranh cãi".

"Lớp trẻ có xu hướng tránh, làm ngơ trước những khó khăn mà Việt Nam đang phải đối mặt", ông nói.
e_Văn
Bảnh nhất, lại vẫn là Bảo Ninh.

Trên Tin Văn, Gấu này đã nhiểu lần "hùng dũng lèm bèm", chính trị mới là đỉnh cao của văn chương, cái tâm bằng ba cái tài, [Nguyễn Du] Cái Mỹ Là Mẹ Của Đạo Hạnh [Brodsky]… là cũng theo nghĩa đó.
*
Cái sự khốn nạn nhất của đám Yankee mũi tẹt, khi ra được hải ngoại, cách này cách nọ cách nào thì cũng là hậu quả của chiến thắng đỉnh cao, chúng đều vờ Miền Nam. Bạn để ý đám làm cho Bi Bì Xèo là đủ biết, mỗi lần Sến Cô Nương, thí dụ, hắt hơi, đau bụng, xì cái mùi gì ra là chúng ngửi nhanh lắm, xúm xít vấn an. Chưa một lần nào chúng phỏng vấn, hay viết về một nhà văn ly khai ra đi từ Miền Bắc, chưa một lần chúng nhắc tới những nhà thơ nhà văn Miền Nam, nhất là những người đã trải qua trại tù, hay một diễn đàn của đám Miền Nam
Tin Văn khỏi nói, chúng coi như hủi.
Khốn nạn như thế, mà hễ có chuyện là lại ra rả, Chống Cộng điên cuồng, không chịu hồi đầu về với Dân Tộc.
Cái sự vờ này, theo Gấu, là mặc cảm thắng trận, mà vẫn phải bỏ chạy, sống nhờ sự bố thí của thế giới. Cái sự vờ này còn lập lờ bằng cách viết về văn học quốc tế, về nhạc nhiệc quốc tế. Ra cái điều thanh cao lắm. Nghe chúng khen một bản nhạc hay nào là Gấu "buồn nôn", hết còn muốn nghe nhạc! Chính là trong nghĩa như vậy, mà Steiner chửi: Những người khóc khi coi truyện tình lãng mạn "Werther" hay nghe nhạc Chopin đâu có biết rằng họ đi qua địa ngục thực.
Hay như nhân vật trong Cát Lầy của TTT: Tại sao tôi không thể yêu những gì chúng yêu, nếu chúng chiếm được cuộc đời, tôi thành hư vô.

*

Không hiểu có phải hơi bị nhột, mà Bi Bì Xèo post bài viết về Viện Bảo Tàng Tội Ác Mỹ Ngụy?
Bài viết cho thấy "ký ức", "hiện thực" chiến tranh chưa hề bị đẩy lùi.
*
(1) Bài BBC, dịch một bài viết của AFP. Dịch ẩu, bỏ đi một câu viết về Nguyễn Ngọc Tư. Xin coi Blog Nhị Linh
Khốn nạn quá!

Không chỉ BBC mà eVăn cũng vờ NNT!
"Adieu ma tourterelle", Vĩnh biệt chim cú gáy [?] thì mắc mớ gì tới chính trị mà không dám nhắc tới? Gấu chưa được đọc.
Cũng lạ, tại sao AFP lại lôi nó ra, trong số những tác phẩm của NNT?
*
Bài “Ngoảnh mặt với cuộc chiến” trên BBC tiếng Việt dịch lại từ bài báo trên AFP. Hẳn là dịch từ bản này.

So sánh một chút thì thấy bản dịch phải nói là rất tệ, người dịch gần như không nắm được tinh thần bài viết, vốn hiểu biết về văn học Việt Nam, đặc biệt là các nhân vật ở trong đó, quá kém cỏi, nên có những chỗ dịch cực kỳ buồn cười. Tính sơ sơ có hai chỗ rất hài là đoạn nói “Thuận, tác giả sống ở bên Pháp, sẽ sớm trình làng cuốn Chinatown”. Người dịch chắc không biết Chinatown đã in từ đời nào rồi, bản tiếng Anh cũng viết rất rõ là “will soon release in French”, và bản gốc tiếng Pháp: “roman à paraître en février dans l'Hexagone”. Đoạn thứ hai là nói về bác Nguyễn Chí Hoan :) Nói thế này có chết không: “nhà phê bình văn học Nguyễn Chí Hoan, người có bài đăng trên tuần báo Văn Nghệ”, trong khi bản tiếng Anh thế này: “who writes for the weekly literary journal Tuan Bao Van Nghe” và bản tiếng Pháp thì cực kỳ rõ ràng: “de l'hebdomadaire vietnamien des Arts et des Lettres (Tuan Bao Van Nghe)”.
Rồi lại còn “politically engaged” hóa ra là “sắc bén về chính trị”, very Mặt trận Tổ quốc hehe. “Critics” thì thành “một số nhà chỉ trích”. Và một đỉnh cao chói lọi: mất phéng đi đâu đoạn viết về Nguyễn Ngọc Tư. Tuyệt diệu.
Bản tiếng Pháp hơi khó tìm trên Internet, thôi paste thẳng vào đây:

Sévère ou blasé, Bao Ninh, dont "Le chagrin de la guerre" avait fait scandale dans les années 90, estime que les nouvelles générations ont d'une certaine façon démissionné.