Note: Hai cuốn đều mới ra lò, 2011.
Cuốn của Woolf là bài cũ lượm lại, in thành sách.
Cuốn của Viện Sĩ Ưu Tú Nhân Dân [tuy rất thù chủ nghĩa toàn trị] & Nghiên cứu sinh & Thầy & Enfant terrible [Vargas Llosa gọi ông] cũng... được: Thơ của Tư tưởng từ Cổ Hy Lạp tới...Celan.

Chắc cũng giống thơ…. tán gái của Mít thôi.
Chưa chắc đã hách hơn thơ DTL!
Hà, hà!

Toute pensée commence par un poème.
(Every thought begins with a poem.)
-Alain: "Commentaire sur 'La Jeune Parque," 1953
Il y a toujours dans la philosophie une prose littéraire cachée, une ambiguité des termes.
(There is always in philosophy a hidden literary prose, an ambiguity in the terms used.)
-Sartre: Situations IX, 1965
On ne pense en philosophie que sous des métaphores.
(In philosophy one thinks only metaphorically.)
-Louis Althusser: Éléments d'autocritique, 1972

Nhưng có lẽ cái nick tuyệt nhất dành cho Vị Viện Sĩ Ưu Tú của Nhân Dân, là của Ben Hutchinson, khi điểm cuốn mới nhất của G. Steiner, trên tờ TLS, số 30 Tháng Ba, 2012:

Hãy Nghe Thầy Cả Nói
Hear The High Priest.
The question of style is thus at the heart of the argument. Much of Steiner's previous work has circled around this issue without quite addressing it directly: the pioneering theoretical speculations on translation in After Babel (1975), the wager on the metaphysical resonance of art in Real Presences (1989), the distinction between "invention" and "creation" underlying Grammars of Creation (2001). In this sense, The Poetry of Thought represents the culmination of a life-time's work: in both philosophy and literature, asserts Steiner, "style is substance". The title of the book plays on the slippage between the subjective and objective genitive, evoking both the poetry inherent in thought and poetry about thought. Over the course of the book, Steiner identifies a range of stylistic aspects common to both, from rhythm and repetition to dialogue and aphorism, from fragment and setting to counter-factual verb forms such as the subjunctive and the future. While the comparative methodology allows him to juxtapose French pluperfects with German prepositions, the music of language, Steiner argues, is universal: Claude Levi-Strauss's claim that "the invention of melody is the supreme mystery of man" recurs throughout Steiner's ceuvre, itself a kind of musical motif. If this new book opens with the concession that language has neither the performative power of music nor the elegant precision of mathematics, it is language, for Steiner, that defines the human.

Câu chuyện văn phong thì ở ngay trái tim của mọi luận cứ. Đa phần tác phẩm của Steiner, trước cuốn này, thì đều chàng vàng chung quanh vấn đề văn phong, tuy không trực tiếp bàn thẳng vô: những ức đoán mang tính lý thuyết, khai phá về dịch thuật trong “Sau Babel”, 1975; cú đánh cược về cộng hưởng siêu hình của nghệ thuật trong “Hiện Diện Thực”, 1989, sự phân biệt giữa “phát minh” và “sáng tạo” làm nền cho “Văn Phạm của Sáng Tạo”, 2001. Theo nghĩa đó, “Thơ của Tư Tưởng” là tụ đỉnh của trọn đời viết lách suy tưởng của Steiner: Trong cả hai, triết học và văn học, “văn phong là bản chất”.

Chẳng cần kìm kẹp kiểm duyệt, triều đại Stalin tự nó mò tới cõi siêu thực.
Liệu có cách nào khác, ngoài siêu thực ra, chuyển tải cơn khùng điên, rồ dại, tính thất thường, cái mức độ không làm sao hiểu được về sự độc ác, và cơn hoang tưởng xoắn ốc của nó?

Both productions explore the relationship between tyranny and creativity: the artistic kind, but also the humbler urge to create private love and lives in crushing times. “The Master and Margarita” proclaims that “manuscripts don’t burn”. “Collaborators” is less sure of art’s resilience: “the monster always wins”, Stalin insists. “Collaborators” hints at the structural similarities between writing and governing. Both are lonely work, requiring the imposition of an arbitrary order on unseen, notional individuals—only, in the case of the tyrant, the people are real.

Collaborators, những kẻ hợp tác ở đây, chính là những kẻ chấp nhận thứ văn học phải đạo mà BNT nhắc tới, khi cho rằng, trong thời gian có cuộc chiến, thì nhà văn MB có thể “bợ đít” BBP, nghĩa là hợp tác, làm cớm, chó săn... cho nhà nước.
"Quỉ luôn luôn thắng", Stalin phán

Cả hai vở kịch khai phá liên hệ giữa độc tài và sáng tạo: sáng tạo của nghệ sĩ, và một đòi hỏi khiêm tốn: sáng tạo tình yêu, và những cuộc đời riêng tư trong những thời kỳ nghiệt ngã. "The Master và Margarita" phán, “những bản thảo không thể cháy”. Văn học phải đạo [Collaborarors: Những kẻ hợp tác] thì không chắc chắn ở sự co rãn, tính đàn hồi của nghệ thuật: “quỉ luôn luôn thắng”, Stalin nhấn mạnh.
"Văn học phải đạo" nhắm tới một sự giông giống, tương tự, về mặt cấu trúc giữa viết văn và cai trị. Cả hai thì đều là công việc cô đơn, đòi hỏi sự đặt để của 1 thứ mệnh lệnh, một thứ trật tự độc đoán, lên những cá nhân con người không nhìn thấy, có có tính quan niệm -  nhưng chỉ có điều này là khác biệt, giữa hai thứ, quỉ và người, độc tài và nghệ thuật: trong trường hợp bạo chúa, những con người, [hay dùng chữ VC], nhân dân, là có thực. 

---

Eleven

---

Người Mẹ trong tác phẩm Jamaica Kincaid

Note: Đang “Top Hit”, theo server.
Làm sao mà độc giả TV mò ra nó, và làm cho nó thành...  “Top Hit?”

Đọc lại bài trả lời phỏng vấn của Kincaid, v/v liên hệ giữa mẹ/con gái, thí dụ như dòng sau đây, “Bạn không bao giờ được ruồng rẫy con nhưng bạn phải cho con được quyền ruồng rẫy bạn”, GCC bỗng nhớ đến những dòng của Thảo Trần:

… rồi khi lớn lên thêm ba mớ chữ nghĩa lại làm cho con hợm mình và tưởng đâu chính mình mới là người có quyền tha thứ cho đấng sanh thành. (1)

Còn 1 chi tiết thần sầu, server cho biết:
Thường thì con số độc giả vô TV, ngồi lỳ quá 1 tiếng đồng hồ, cỡ 2%.
Bi giờ 11-12%
Khủng thật!
Tks
Many Tks

GCC

My ‘Confession’
June 23, 2011

Fang Lizhi, translated from the Chinese by Perry Link.

Đọc cái bài “thú tội” này, của tay Sakharov Tẫu, GCC không làm sao không nhớ đến trường hợp nhà thơ “Hùm Cầm” ngồi nắn nót viết tự kiểm để Đảng, đúng hơn, Tố Hữu cho về nhà làm thơ tán gái tiếp, hay trường hợp NBC, thay vì đứng quay mặt về Lăng Bác, cầm bửu bối Nobel, hô, “biến”, thì nhận cái nhà cho bố mẹ ở, đền ơn sinh thành, và qua Mẽo dậy học!

Hà, hà!

GCC

Đọc cuốn sách mới của Henry Kissinger,“Về Trung Hoa”, tôi biết được là, ông ta đã gặp Deng Xiaoping ít nhất là 11 lần – hơn bất cứ với một nhà lãnh đạo TH nào – và đề tài của 1 trong những lần lèm bèm giữa hai ông, là, liệu Fang Lizhi sẽ thú tội và hối lỗi.
Vào ngày 3 Tháng Sáu, 1989, Deng ra lệnh cho xe tăng quân đội TQ đè bẹp cuộc nổi dậy không bạo động của sinh viên tại Thiên An Môn. Vào đêm ngày 5 Tháng Sáu, Raymond Burghardt, cố vấn chính trị của Tòa Đại Sứ Mẽo ở Bắc Kinh đến khách sạn, nơi vợ chồng tôi đang tạm ở, và mời chúng tôi “tá túc” [“take refuge”] ở Tòa Đại Sứ, như là “khách mời của Tông Tông Bush”. Ông ta nói, ông bà muốn ở bao lâu thì ở. Cú mời mọc này liền trở thành “bước ngoặt” [point of contention] trong liên hệ Mẽo & Tẫu.
Chừng 5 tháng sau đó, vào ngày 9 Tháng 11, Deng tiếp “bạn quí”, “old friend”, như ông ta diễn tả Kissinger, và nhắc tới “trường hợp Fang”. Deng biểu "bạn quí", ông đang sửa soạn thả Fang và gia đình, và đá đít ra khỏi TQ, [tức là cho qua Mẽo!], và nếu như thế, liệu phía Mẽo có thể bắt Fang đi 1 đường thú tội.
"Bạn quí" trả lời, nếu nhà cầm quyền Mẽo bắt Fang thú tội, thì sự tình còn tệ hại hơn nhiều, so với “kệ cha ông ta, thú với chả thiếc”!

---

Fang Lizhi, Chinese Physicist and Seminal Dissident, Dies at 76

by New York Times — Cập nhật : 08/04/2012 18:33

Nhà bác học đối lập Phương Lệ Chi ("Sakharov Trung Hoa") từ trần. Chữ "seminal" trong tựa đề bài báo NYT, xin các dịch giả đừng dùng chữ "tinh dịch" (như có vị đã dịch "cha tôi bị ung thư tử cung"), mà nên dịch là "quan trọng". Có thể xem bản tin tiếng Việt của VOA : http://www.voanews.com/vietnamese/news/china-dissident-obit-4-7-12-146543725.html

Nguồn: Diễn đàn F!

Còm của Gấu Cà Chớn:

Đểu giả thiệt.
Đúng là bản chất của Diễn Đàn F!

Toàn 1 lũ Bắc Kít!
Bắc Kít di cư, rồi bỏ chạy cuộc chiến, rồi bợ đít VC, rồi làm cớm cho VC nữa chứ!

Mấy anh này bỏ chạy, chẳng biết tí chó gì về cuộc chiến, lầm "pháo kích" với "oanh kích", khi bị độc giả chất vấn, bèn chặc chặc, thì cũng "ầm" một tiếng, khác gì nhau đâu!

Hồi mới ra được hải, ngoại, và biết đến Diễn Đàn F, qua NTV [anh phán, mày phải đọc tụi nó, hà, hà!], GCC hết sức sững sờ vì giọng điệu hận thù đám Ngụy, bồi Mỹ, VNCH của lũ này.
Những từ như cờ ba que, là của chúng.
GCC lắc đầu, chúng thù Ngụy còn hơn cả VC Bắc Kít thù Ngụy.

Đến giờ này thì cũng vẫn vậy!

Đám Trùm Bắc Kít ở Bắc Bộ Phủ cũng không ưa chúng. Đếch cho về. Ngay đến sư phụ của chúng, là PXA, tức Cao Bồi, ‘bạn của GCC”, người dâng Miền Nam cho Bắc Kít, BBP không ưa, mà còn tính làm thịt. Điều này là do PXA nói ra, nghe, không phải GCC phịa!

Ông không đi nổi, không phải địa ngục chật cứng lũ VC, như ông nói, mà vì không có nơi nào "dung" nổi ông, y chang trường hợp Tướng Loan, bị "thế giới tự do" xua đuổi!

Có 1 cái gì đó, của Bắc Kít, rất ghê sợ, rất đáng tởm.
Đọc Sến Cô Nương, đọc Đông Bê, đọc Thái Dúi… là ngửi ra liền!
Văn Sến lạnh, độc, và ác. Đông Bê cũng thuộc loại cực độc, cực ác, Thái Dúi cũng rứa. Cái mà chúng cực thiếu, là sự khiêm nhường, và cái gọi là… cứu rỗi!
Tại sao lại nói tới sự cứu rỗi ở đây?
Hà, hà, GCC sẽ lèm bèm tiếp.

Oanh kích vs Pháo kích

Sự khác biệt giữa hai từ oanh kích và pháo kích còn là đề tài trọng tâm, của nhà văn Đức W.G. Sebald, trong cuốn “Về lịch sử tự nhiên của huỷ diệt”, xb sau khi ông mất vì tai nạn xe hơi, [sorry, cuốn này xb khi ông còn sống, nhưng GCC mua, sau khi ông mất!], khi ông tự hỏi, tại sao văn chương Đức lại vờ đi một đề tài quan trọng như thế: Những cuộc "oanh kích” của quân đội Đồng Minh huỷ diệt những thành phố Đức?
Và ông tự trả lời, người Đức vốn có thói quen không phô ra những vết thương, những tủi nhục có tính cách riêng tư, trong gia đình.

Nếu như thế, người Việt chúng ta, nhất là người dân Miền Nam, cũng có thói quen không phô ra những tủi nhục, khi họ bị người anh em Miền Bắc cho ăn “pháo kích”, như một cách nhắc nhở, chào mừng những ngày lễ lớn của dân tộc: Ngày thành lập Đảng Cộng Sản Việt Nam, Sinh Nhật Bác…

Nếu có chăng, thì là chút lòng ưu tư của "Tướng Givral", khi ông mủi lòng trước những cái chết của thường dân, và có thể, run sợ về một cái chết của chính ông ta, bởi vì những trái rốc kết vốn vô tình, và mù loà, cho nên ông bèn ra lệnh cho ngưng pháo kích.

Đêm nay ngưng pháo kích!

Ôi chao Gấu lại nhớ đến Bác, và nỗi lòng của nhân dân Mít, khi biết Bác không ngủ, lo lắng cho Bác, và dặn dò Bác, ngày mai nhớ ngủ bù nghe Bác, nếu không, không ngủ mãi, là trở thành điên, thành khùng!

Đêm nay Bác không ngủ
Ngài mai Bác ngủ bù!

Hậu quả của những vụ pháo kích, nếu có chăng, chỉ là chứng đái dầm của một cô gái, [cô gái lớn của Gấu], ngay khi còn là một thai nhi nằm trong bụng mẹ đã phân biệt ra được tiếng réo của những trái pháo khi bay qua, và sau này, ngay cả khi đã thành lập gia đình, vẫn còn mắc chứng đái dầm.
*
Thì, như Ông Thánh Của Lò Thiêu, Jean Améry, phán: Một khi bị tra tấn, là suốt đời bị tra tấn.
*

Tra từ điển!
Tếu thật. Từ ngữ ở trong từ điển là từ chết. Nó chỉ sống lại, khi con người tưới lên đó, bằng mồ hôi, bằng máu, bằng tuyệt vọng, bằng hy vọng...
Chúng giống như những...  Dracula, đang tơ lơ mơ ngủ, đang được ông TCS ru mãi ngàn năm, và cứ phải ngửi thấy mùi máu người, hay là những giọt nước mắt cam lồ, thí dụ như của một bà trong truyện ngắn Biển của Miêng [xin đọc Linh Hồn Của Biển] thì mới tỉnh dậy !

---

---

Cái "truyện ngắn" của một bà “sơ đực rựa” [Sơ Dạ Hương], đăng trên Văn ngày nào, [9/1967], Thời Còn Trẻ Tuổi, sau được đưa vô tập truyện Những Ngày Ở Sài Gòn, và Lần Cuối Sài Gòn với cái tít 

@ Harvard, 2005

“Bref, j'ai survécu”. “Ngắn gọn, tôi đã sống sót”.
Viết, là vấn đề thể lực, question de force. Nếu bạn viết trong ba năm trời, ngày nào cũng viết, bạn phải mạnh. Mạnh về thể chất, physique, và về tinh thần, mental.
Kẻ nào dậy sớm sống tới hai đời, quelqu'un qui se lève si tôt peut presque vivre deux vies.
Tôi thích đọc sách. Tôi thích nghe nhạc. Tôi sưu tầm dĩa nhạc. Và những con mèo. Vào lúc này, tôi không có con mèo nào. Nhưng trong khi đi dạo, nhìn thấy 1 con mèo là tôi cảm thấy hạnh phúc.

Le Magazine Littéraire, số đặc biệt về Nhựt Bản, Tháng Ba, 2012

Don Draper of Existentialism

Đối diện lịch sử, Facing History

Adam Gopnik viết về Camus, trên The New Yorker, April, 9, 2012

Do Hội Sách Nhựt tại Paris

---

Nỗi Buồn Hoa Phượng

Nhà thơ TTT có lần ngồi Quán Chùa, nhân lèm bèm về nhạc sến, đúng hơn, nhạc có lời, ông phán, GCC nhớ đại khái, ở trong chúng, có cái gọi là nhịp của thời gian.
Bạn nghe 1 bản nhạc sến, là nhớ lại 1 cái thời nào đó liên quan đến nó.
Bản Tình Nhớ với Gấu là thời gian đi trình diện nhập ngũ tại Quang Trung, viết rồi.
Ngày mai đi nhận xác chồng, là thời gian ở nông trường cải tạo Đỗ Hoà, đang loay hoay viết.
La plus belle pour aller danser, là thời gian thằng em nghêu ngao, chờ đi xa.

Với Nỗi Buồn Hoa Phượng, của vị nhạc sĩ vừa mới ra đi, với GCC, cái thời của nó, là thời gian học Đệ Tứ, trường Thành Công, ở khu Hoà Hưng, của thầy Chu Tử, tức Chu Văn Bình, bạn của ông anh rể của GCC, là nhà văn Nguyễn Hoạt, và còn là nhà báo với cái nick Hiếu Chân.
Chu Tử là hiệu trưởng, và là giáo sư dạy Pháp Văn, lớp của GCC.
Trường có thể chỉ là cái vỏ để ông làm chính trị. Vốn thành lập trường có thể là của Cao Đài.
Ông bị Diệm bắt, và sau 1 thời gian giam giữ lâu quá, không có cớ để bắt, thành ra cũng không có cớ để tha, chúng ghép ông vào 1 băng ăn trộm xe hơi, để chụp hình đăng báo, cùng đồng bọn, và sau đó, thả.
GCC có nhìn thấy tấm hình đó, trên 1 nhật báo ở Sài Gòn.
Thả, ông làm báo tiếp, tờ Sóng Thần, viết văn, và nổi tiếng với tác phẩm Yêu.

Lần đầu tiên GCC biết đến cái gọi là “lưu bút ngày xanh” là ở trường Thành Công.
Hết năm học, một em, còn nhớ, người Nam, đưa cho GCC 1 cuốn sổ nho nhỏ, GGC nhớ là, đẹp lắm, và nói, anh viết vài dòng lưu bút cho em!
Ui chao, thế là Gấu bèn viết.  Không còn nhớ viết cái gì, nhưng chắc là cũng vãi linh hồn lắm!
Trong thời gian học trường Thành Công, GCC gặp lại cô gái ở Hà Nội, con 1 người bạn của bà cô, Cô Dung, của Gấu. Nhà cũng ở khu đường gần hồ Hallais, cô Gấu hay tới xoa mà chược, và Gấu tới, để lấy tiền đi mua bánh mì baguette, ở lò bánh mì Michaux, ở đường Trường Thi, gần Bờ Hồ.
Nhờ vậy, mà được nhìn thấy cô gái.

Gặp lại ở Thành Công.

Cô học ở 1 lớp ở bên dưới. Gấu học 1 lớp ở trên lầu. Gấu mò ra đúng chỗ cô ngồi, và 1 bữa, để cái thư của Gấu ở nơi ngăn bàn học.
Cũng chẳng nhớ 1 tí gì, về nội dung bức thư tình.
Cô gái đem thư trình ông giám hiệu.
Thời gian đó, Chu Tử đã bị bắt. GCC học trường Thành Công, tuy là trường tư, nhưng không phải đóng học phí, hay chỉ phải đóng 1 nửa, lâu quá chẳng nhớ, nhờ cái thư của ông anh rể đưa cho Thầy Chu Tử.
Tay giám hiệu trừng trị GCC bằng cách quyết định, mi từ nay phải đóng học phí.
Học không lo, lo tán gái!

GCC  trở lại, không phải trường Thành Công, mà là trường Thánh Mẫu, đối diện với trường Thành Công, mãi sau đó, khi đã đậu Tú Tài I, vô Chu Văn An, quen bạn C, em nhà thơ TTT, và nhờ vậy, quen biết Bà T, bạn của bà cụ C.

Cái cô gái trong Những con dã tràng, là con gái của bà T.
Cô học trường Thánh Mẫu.

GCC rất nhiều lần tới trường Thánh Mẫu, để chờ, nhìn thấy cô, tan học, lên chiếc xích lô, về nhà, còn GCC lẽo đẽo đi bộ, cũng về nhà, nhà mình.
Mai đi đến trường đón em tiếp!

GCC đã viết về cảnh này trong Một Người Anh

Eleven

Tác giả/tác phẩm ảnh hưởng nặng nề lên Pat [Patricia Highsmith] là Dos/Tội ác và Hình Phạt. Như… Sến, em gặp ông già rậm râu là mê liền, năm em 13 tuổi!
Trong nhật ký, em coi Dos, là "Thầy", và coi Tội Ác là 1 cuốn tiểu thuyết suspense, trinh thám nghẹt thở.
Thomas Mann phán, Tội Ác là một trong những cuốn tiểu thuyết trinh thám lớn lao nhất của mọi thời.
Cuốn trứ danh của Pat, Những kẻ lạ trên tàu, Strangers on a Train, là từ Tội Ác mà ra. Em phán: "Tôi có ý nghĩ của riêng tôi về nghệ thuật, và nó như vầy: điều mà hầu hết mọi người coi là kỳ quặc, thiếu tính phổ cập, fantastic, lacking in universality, thì tôi coi là cực yếu tính, the utmost essence, của sự thực."
Tzvetan Todorov, khi viết về sự quái dị trong văn chương, đã cho thấy, bằng cách nào tiểu thuyết trinh thám hiện đại đã thay thế truyện ma quỉ của quá khứ, và những nhận định của ông áp dụng rất OK với tiểu thuyết của Pat: “căn cước gẫy vụn, bể nát, những biên giới giữa cá nhân và môi trường chung quanh bị phá vỡ, sự mù mờ, lấp lửng giữa thực tại bên ngoài và ý thức bên trong”, đó là những yếu tố thiết yếu làm nền cho những đề tài quái dị.

---

Note: Báo nhà [Canada]. GCC biết đến nó, là qua NTV.
Số đặc biệt về vùng Balkan.

Trong bài viết của “Guest Editor”, Biên Tập Khách Mời, Amila Buturovic: Về Mất Mát có thực Hồi Phục chưa chắc đã có thực, Of Certain Losses and Uncertain Recoveries, có trích dẫn câu thần sầu của Szymborska, làm đề từ:

“Each of us wished to have a homeland free of neighbors and to live his entire life in the intervals between wars”

Mỗi tên Mít chỉ mong một quê nhà đếch có hàng xóm láng tỏi Mít, và sống trọn đời mình, ở khoảng giữa những cuộc chiến.

Ui chao, đúng là cuộc đời của Gấu, [lại liên tưởng!]: Cả 1 cuộc đời ở giữa hai cuộc chiến, và đếch có hàng xóm Bắc Kít!

Hà, hà!

Remembering Sarajevo
by Aleksandar Hemon

Mapping a geography of the soul.

I wanted from Chicago what I had got from Sarajevo: a geography of the soul

---

Storm Over Young Goethe
April 26, 2012
J. M. Coetzee

Maggie Fergusson
Six Good Books
NOVELLA
The Buddha in the Attic
by Julie Otsuka (Fig Tree, hardback, out now). In a prequel to her acclaimed debut, which told the story of a Japanese-American family sent to an internment camp in 1942, Julie Otsuka explores the deracination of a shipment of Japanese "picture brides" who sailed into San Francisco in 1919. Escaping the drudgery of the paddy fields, and a culture of entrenched chauvinism, most find they have exchanged one bell for another. Their husbands submit them to sexual degradation and back-breaking toil; their children feel they belong nowhere; after Pearl Harbour, most are transported to camps in Utah. In eight linked narratives, Otsuka writes chiefly in the first person plural- "On the boat we were mostly virgins" - laying experiences one on another until they form an incantation: a restrained but vivid memorial to lives that left little trace.
SHORT STORIES
What We Talk About When We Talk About Anne Frank by Nathan Englander (Weidenfeld & Nicolson, hardback, out now). Reading this deeply felt and unsettling collection reminded me of walking into the forest of concrete slabs that form the Holocaust Memorial in Berlin. To begin with, all seems simple; soon you are in deeper, and darker, than you expected. The linking theme is Jewishness, and the Jews in Nathan Englander's stories, whether orthodox or secular, are preoccupied by fine distinctions - between neurosis and humour, piety and superstition, legal contract and human trust. The first and last stories deal with the effects of the Holocaust as it casts its long shadow down the generations; in each, Englander's spare, unshowy prose enhances a sense of devastation. The book comes so larded with compliments - from Jonathan Franzen,Jennifer Egan and Dave Eggers, among others - that you set out feeling certain it will disappoint. It doesn't.
Intel Life

Chúng ta nói gì khi chúng ta nói về… Anne Frank.
GCC hỏi BHD.

Đọc tập truyện thấm thật sâu, gây nỗi quan hoài, lo lắng này, như thấy mình đang đi vô 1 khu rừng làm bằng những phiến đá mỏng tạo thành Đài Tưởng Niệm Lò Thiêu ở Berlin. Để bắt đầu, thì lại có vẻ như rất ư là đơn giản; chẳng mấy chốc, bạn cảm thấy sâu quá, tối quá, sâu tối hơn rất nhiều so với bạn dự đoán. Đề tài nối kết là Do Thái Tính, và những người Do Thái trong tập truyện, Chính Thống Giáo hay là Thế Tục, thì đều quan tâm đến những sự phân biệt tinh, mịn, nguyên – giữa loạn thần kinh, hay tiếu lâm, giữa mộ đạo và mê tín, giữa hợp đồng hợp pháp hay là lòng tin cậy giữa con người. Truyện đầu và cuối đụng tới hậu quả của Lò Thiêu, như nó đổ cái bóng của nó xuống hàng hàng thế hệ; trong mỗi truyện ngắn, văn của tác giả, thanh đạm, kiềm chế, tạo sự tan hoang, rã rời ở nơi người đọc.
Nhiều người thổi nó quá, toàn những bậc thầy, như Jonathan Franzen,Jennifer Egan and Dave Eggers … có thể làm bạn ngại, và có thể còn làm bạn bất bình, thất vọng, nhưng không phải như vậy.
Đọc thì biết, BHD biểu GCC.

Một sự tình cờ thú vị. Số báo Lire, Đọc, trên, có bài nói chuyện, entretien, với Patrick Chamoiseau, tác giả cuốn “Dấu vết Lỗ Bình Sơn”, “L’Empreinte à Crusoé”, 258 p, Gallimard, 18,50 Euros.
LBS là ai, thì các bạn biết rồi!
Tay này phán cũng hách lắm,  chẳng thua gì… LBS: "Một tác phẩm phải bắt đầu từ bất khả, nếu không, mất thì giờ". [Une oeuvre doit partir de l'impossible, sinon, c'est une perte de temps"]

Ui chao lại nhớ… BHD.
Em phán, bằng tiếng Tây, ta thương mi, vì mi muốn điều bất khả. [Je t’aime parce tu veux l’impossible]

Hà, hà!

Tình yêu, tình yêu, anh mơ tưởng hạnh phúc còn em nghĩ hạnh phúc không có, "Je t’aime parce que tu veux l’impossible", và chàng trả lời….,

Lan Hương

Hồi Ký Viết Dưới Hầm

---

Tôi làm báo

---

Janpan Crisis

Hoa cho Bùi Hằng

Cái bài viết của ông nhà văn Quê Choa đang được hải ngoại, trong có Bi Bì Xèo, bộ lạc Cờ Lăng, diễn đàn Hậu Vệ... khen nức nở, dởm, theo GCC.

Dởm nhất, là ở điểm này:
Tác giả sợ VC quá, sau khi viết lại càng sợ, bèn đóng cửa tiệm, viện lý do "cơm áo không đùa với khách thơ".

Nhưng, điều này mới khốn nạn, thay vì ông ta, và những phần tử tinh anh của Bắc Kít, Trung Kít… như ông, quay mặt nhìn vào lăng Bác Hồ, và sau đó điểm mặt Bắc Bộ Phủ, chúng ông sẽ cho tụi bay 1 trận, thì ông ta… nhờ, vái... Ông Giời:

Trời đã thấy rất rõ điều đó. Họ có thể coi khinh sự phỉ nhổ của nhân dân nhưng họ không thể không sợ trời. Và nhất định trời sẽ cho họ một hậu vận thảm hại. Nhất định là như thế, lưới trời lồng lộng, họ làm sao mà chạy thoát.  Chị hãy tin như vậy đi và hãy nở một nụ cười.

Một lũ vô thần trong có ông QC, kêu Ông Giời, tiếu lâm như thế, chửi bố thiên hạ như thế, vậy mà cũng khen um lên.
Kêu Ông Giời, thì cũng có nghĩa là chịu thua lũ ác, đành để cho nó muốn làm gì thì làm.
Nhè Trùm VC mà rủa, "chúng không thể không sợ trời"!

Hannah Arendt đã từng cảnh cáo đám “vừa đéo vừa run” [xin lỗi nói tục, vì ông này nổi tiếng trên chốn giang hồ do & nhờ viết tục] như ông Quê Cha này rồi:
 

Trong một xã hội tan rã, một khi thế hệ trẻ mù lòa đi theo chân lý muôn đời, hết cắm cờ, thì lại ngồi lên đầu nhân dân, tai ương thảm họa là điều không thể tránh khỏi, và được báo trước. Nhưng chính cứu rỗi, chứ không phải điêu tàn mới là điều "tới mà chẳng ai biết trước, chẳng ai trông chờ, chẳng làm sao tiên đoán...", bởi vì cứu rỗi, chính nó, chứ không phải điêu tàn, tuỳ thuộc vào tự do và ý chí của con người. 

[Mô phỏng Hannah Arendt, trong Franz Kafka: A Revaluation, trong Essays in Understanding 1930-1954, nhà xb Schocken Books, New York: In a dissolving society which blindly follows the natural course of ruin, catastrophe can be foreseen. Only salvation not ruin, comes unexpectedly, for salvation and not ruin depends upon the liberty and the will of men]. 

Chỉ một khi thế hệ trẻ, tốt nghiệp Harvard, trở về nước, bằng tự do và ý chí của chính họ, từ chối không chịu ngồi lên đầu nhân dân, thì mới mong có cứu chuộc được.
NQT

Source

Nhân chuyện Quê Choa, GCC bỗng nhớ đến 1 đoạn trong Đông Ki Xốt, do Manguel kể, trong A Reading Diary, và “phiếm”:

Don Quixote, trên đuờng hành hiệp, thấy 1 thằng bé bị chủ trói vô gốc cây, đánh đập tàn nhẫn. Hỏi, người chủ nói, nó bị đánh vì lười biếng, chứ không phải vì đòi tiền luơng chủ không trả. Don ra lệnh cỏi trói, và trả tiền lương cho thằng bé, thì chủ than, không mang theo tiền, chờ về nhà lấy. Thằng bé biết, nếu theo chủ về nhà, không có Don, thì từ chết đến bị thương.
Và đúng như thế, Don vừa lên ngựa đi, là thằng bé lại bị buộc vô cây ăn đòn tiếp.
27 chương sau đó, Don gặp lại thằng bé, và Người bèn khoe khoang với bàn dân thiên hạ, về vụ giải cứu, thằng bé năn nỉ Don, lần sau đừng làm chuyện như vậy nữa, nếu lại thấy nó gặp chuyện không may.
Anh bồi Sancho bèn tặng thằng bé 1 mẩu bánh mì, một miếng phó mát, trước khi từ giã, và nói, hãy cầm lấy, bởi vì cái sự rủi ro của mi, có phần trách nhiệm ở tụi này.
Manguel “phiếm”: Cái bất công, cái ác thì tràn lan, và chúng ta thì bất lực, không làm sao thắng nổi, đó là ‘vấn đề’.

Và ông kết luận bằng câu của Gide, khi nghe tin Gandhi bị ám sát:
“Như thể Chúa bị đánh bại”.
"It is as if God had been defeated."

Theo GCC, câu than của Gide, là đúng vào trường hợp nước Mít. Cả cuộc chiến đẹp đẽ như thế, đẻ ra lũ khốn kiếp như thế, chẳng đúng là Ông Giời bị đánh bại, là gì?

Tụi mày làm thịt tao rồi, bây giờ lại vái tao ư?

Hà, hà!

---

Thôi để tôi lấy ví dụ cụ thể để minh chứng cho cái sự sống được bằng văn cho anh nghe, như là Nguyễn Ngọc Tư…

Nguyễn Ngọc Tư là trường hợp đặc biệt. Ở dưới miền quê đó thì giống như một chiếc đũa trong bó tăm thì người ta mới để ý thôi chứ ngang ngang như Nguyễn Ngọc Tư ở TPHCM hay Hà Nội đầy nhưng có ai đụng tới đâu. Bởi nó không có chất đặc sản. Đó là nhu cầu của xã hội bạn ạ! Giá trị xã hội không phải là giá trị duy nhất. Đó là cái giá trị mà xã hội cảm thấy có thể lợi dụng được. Như bạn cũng thấy những người như Nguyễn Ngọc Tư ở nơi khác cũng có nhưng ở miền Tây tỷ lệ học vấn rất thấp, tự nhiên có một cô như thế thì họ đưa lên thôi. Thực sự càng về sau cô ấy viết ngày càng dở. Những cái hồn nhiên nhất, chắt lọc nhất thì ở lần đầu tiên rồi, sau này chỉ nối dài ra thôi.

Thế còn Nguyễn Quang Lập, có vẻ nhà văn này sống cũng khỏe lắm cơ mà!?

Tôi nghĩ thu nhập của anh Lập là viết báo thôi chứ không phải viết văn. Với quan hệ của anh ấy thì chỉ viết báo, kịch bản thôi chứ có thuần túy văn chương đâu. Nhà văn Nguyễn Huy Thiệp có lần trả lời phỏng vấn rằng nhuận bút của ông ấy cả trong lẫn ngoài nước là 80.000 USD. Mà đó là nhuận bút của hai mươi mấy gần ba mươi năm rồi. Bạn chia ra xem thế thu nhập của ông ấy bao nhiêu? Đó là cái đỉnh của Việt Nam còn như thế thì những người khác làm sao mà sống được. Công ty tôi đang làm thuộc một tập đoàn rất lớn của Thụy Điển. Thụy Điển có mức sống rất cao. Nhiều lúc tôi nói đùa với những người Thụy Điển rằng nước của họ có phải là thiên đường không? Họ bảo Thụy Điển rất xã hội chủ nghĩa.. Tôi bảo chưa chắc, thiên đường là nơi con người ta sống được bằng sở thích…

Nguồn

Tình cờ, đang viết về Bọ Lập thì vớ được bài viết trên.
Anh TD này phán nhảm thật. Nhất là về Cô Tư. Cái này là do đố kỵ, và ấu trĩ.
Thiếu.... thiên lương nữa.
Đúng là không đọc được Cô Tư thật.

Một cây viết lương thiện, có thiên lương, không bao giờ phán ẩu về 1 tác giả khác. Những phán đoán của anh Thái Dúi này về Cô Tư, quá khốn nạn, bởi vì bản thân anh ta viết có ra cái gì đâu. Viết, theo nghĩa sáng tác, không phải trộ thiên hạ bằng ba thứ đọc điệc, trí thức trí thiếc. Những người hơn Cô Tư ở thành phố, là những ai? Ăn nhờ, kéo dài hào quang hồi đầu, như thế nào, phải chứng mình, phải dẫn chứng.
Nổ cho thật lớn, thì ai cũng làm được hết, nhưng 1 tác giả tự trọng không làm.
Bản thân GCC khi phán về ai, là có dẫn chứng, có thí dụ, không hề phán ẩu.

Hơn nữa, không thể dựa vào mức thu nhập để đánh giá 1 cây viết. Chính cái sự thành công về tiền bạc, về danh vọng, nếu có, của Cô Tư mới có vấn đề, bởi vì một số tác phẩm của cô, đa số độc giả không đọc tới, hoặc, nổi, trong có anh Thái Dúi.
Còn điều này cũng rất quan trọng, là văn phong.
Thái Dúi không viết nổi thứ văn đó.

Trong bọn đạo đức giả, mà tay viết VC Đông Bê kê ra, dưới đây, phải thêm tên Thái Dúi.

Bọn đạo đức giả

Báo chí đang định kết tội bộ phim ngắn "Hai phòng ngủ", đề tài tốt nghiệp của sinh viên điện ảnh, là phim nóng này nọ. Bộ phim này tôi đã xem và thấy là một bộ phim bình thường, cùng lắm là xếp loại phim không thích hợp cho trẻ em dưới 15 tuổi. Tôi chợt nhớ tới Thánh Thán và thấy rằng ở xã hội Việt Nam hiện nay có 2 loại người phải tuyệt đối cấm xem, đọc và bàn luận nơi công cộng các tác phẩm nghệ thuật: một là nhà báo và hai là công an văn hóa, tư tưởng, tuyên giáo. Đó là hai loại người chưa trưởng thành về nhân cách và thẩm mỹ. Toàn xã hội phải thật sự nghiêm khắc với hai loại người này bởi vì chính bọn chúng là nguyên nhân làm thui chột các tài năng nghệ thuật và sự phát triển nghệ thuật. Trong ứng xử xã hội nên coi hai loại người này dưới hạng gái điếm và trộm cắp. Các tác giả nghệ thuật nên đề trước tác phẩm của mình rằng tác phẩm này được làm ra cho tất cả mọi người thưởng thức trừ loại nhà báo và công an văn hóa, tư tưởng, tuyên giáo. Chỉ có làm như vậy thì nền nghệ thuật Việt Nam mới có hy vọng.

Thái Dúi là nick của một bạn tù VC của Gấu, hồi ở Phạm Văn Cội, Củ Chi. Khi GCC mượn nick này, là nhớ đến cái nick Thiệu - mà 1 anh bộ đội ở khu nhà Gấu, theo chính sách tam cùng của VC những ngày Quân Quản, tức ngay sau 30 Tháng Tư - đã đặt tên cho con chó của anh ta. Anh rất cưng con chó.
Anh TD này tưởng là Gấu chửi anh ấy, bèn gửi mail, viết, ông đúng là 1 tên vô học.

Cái gọi là đặc sản ở nơi Cô Tư, theo GCC cũng có vấn đề, và nó liên quan tới thẩm mỹ, cái “gu” ngửi ra nhanh 1 tác phẩm thuộc loại Thầy, một khi mà tác phẩm này vượt lên khỏi cái cảm quan đương thời về văn học. Ở nơi Thái Dúi, khi anh VC này coi Cô Tư là đặc sản, là… chê cô, nhưng với GCC, gọi Cô Tư là đặc sản thì lại liên quan tới cái gọi là thiên tài của nơi chốn, và thiên tài này bộc lộ ra, khi có 1 tai ương xẩy ra.
Kim Dung có nói nơi nào có tai ương, thì ở nơi đó có thuốc, nếu không chữa trị nổi, thì cũng làm dịu đi nỗi đau khổ.
Thí dụ, Faulkner, chẳng hạn, thiên tài này dính liền với cuộc nội chiến Nam Bắc của Mẽo. Không có cuộc chiến đó, chưa chắc đã có một thiên tài Faulkner.
Không có tai ương 1954, làm sao có TTT với cuốn Bếp Lửa?
Đó cũng là ý của câu thơ của Holderlin: Nơi nào có tai ương, nơi đó có cứu rỗi.
Hãy coi sự phá sản của thiên tài của nơi chốn của Miền Bắc, ở 1 ông như NHT là thấy ngay ra sự quan trọng của 1 Cô Tư của Miền Nam, và cái gọi là “kéo dài vinh quang”, ăn theo quá khứ những tác phẩm đầu của Cô.

Những nhận định của tay Thái Dúi về Bọ Lập cũng nhảm. Thái Dúi đâu có biết ‘sáng tác’ là cái gì, dù cũng bày đặt viết tiểu thuyết lịch sử!
Cái khó nhất của viết văn là bạn phải làm sao cho người đọc, đọc vài hàng thôi, là ngửi ra mùi văn của bạn. Nguyễn Quang Lập, khi mới xuất hiện, qua bài viết Cục Uất trên VHNT của PCL, là Gấu đã nhận ra, còn anh TD này có viết hoài thì Thái Dúi vẫn là Dái Thúi.

Alexander the Great

Alexander the Great

“What if we gave countries their freedom, then conquered them again?”
Hay là chúng ta cho tụi Ngụy tự do, rồi lại mở thánh chiến, để cứu… Đảng?

Có lẽ chưa bao giờ trong xã hội Việt Nam sự hấp dẫn giới tính của người phụ nữ được tinh giản thành công về hai bộ phận cơ thể, chân và ngực, như bây giờ.

PTH

Thú thực GCC không ngửi được câu văn trên.
Sự hấp dẫn giới tính là cái quái gì?

Văn của bà này rất độc, theo GCC.
Lạnh và độc.
Mấy bài mở blog của bà, chửi VC mà chẳng độc sao?

Khác hẳn GCC.
Hà, hà!

GCC chưa hề viết độc về VC.
Không lạnh, không độc, không thù, không hận, nhưng cay đắng, thì có.
Thê lương, cũng có.

Câu văn trên, ít ra viết như vầy:

Chưa bao giờ trong xã hội VN, cái đẹp cơ thể của người phụ nữ lại được đẩy lên đến cực điểm như bây giờ, nhất là ở hai bộ phận, chân và ngực [trật tự của hai từ này thì còn tùy].

Theo GCC, đây là sự thái quá của bây giờ, so với ngày xưa: Vào thời kỳ chiến tranh, phụ nữ Bắc, do phải thồ hàng nặng quá, nên người cứ lùn tịt xuống, mất cả ngực lẫn chân.

Tởm nhất, là mỗi lần Sến phán, là cả một lũ thi nhau hít hà, đăng đi đăng lại, blog này blog nọ.

---

Hoa cho Bùi Hằng

Cái bài viết của ông nhà văn Quê Choa đang được hải ngoại, trong có Bi Bì Xèo, bộ lạc Cờ Lăng, diễn đàn Hậu Vệ... khen nức nở, dởm, theo GCC.

Dởm nhất, là ở điểm này:
Tác giả sợ VC quá, sau khi viết lại càng sợ, bèn đóng cửa tiệm, viện lý do "cơm áo không đùa với khách thơ".

Nhưng, điều này mới khốn nạn, thay vì ông ta, và những phần tử tinh anh của Bắc Kít, Trung Kít… như ông, quay mặt nhìn vào lăng Bác Hồ, và sau đó điểm mặt Bắc Bộ Phủ, chúng ông sẽ cho tụi bay 1 trận, thì ông ta… nhờ, vái... Ông Giời:

Trời đã thấy rất rõ điều đó. Họ có thể coi khinh sự phỉ nhổ của nhân dân nhưng họ không thể không sợ trời. Và nhất định trời sẽ cho họ một hậu vận thảm hại. Nhất định là như thế, lưới trời lồng lộng, họ làm sao mà chạy thoát.  Chị hãy tin như vậy đi và hãy nở một nụ cười.

Một lũ vô thần mà kêu Ông Giời, tiếu lâm như thế, chửi bố thiên hạ như thế, mà cũng khen um lên.
Kêu Ông Giời, thì cũng có nghĩa là chịu thua lũ ác, đành để cho nó muốn làm gì thì làm.
Nhè VC mà phán, chúng không thể không sợ trời!

Hannah Arendt đã từng cảnh cáo đám “vừa đéo vừa run” [xin lỗi nói tục, vì ông này nổi tiếng trên chốn giang hồ do & nhờ viết tục] như ông Quê Cha này rồi:

 
Salvation or Ruin?
Cứu Rỗi hay Điêu Tàn? 

Trong một xã hội tan rã, một khi thế hệ trẻ mù lòa đi theo chân lý muôn đời, hết cắm cờ, thì lại ngồi lên đầu nhân dân, tai ương thảm họa là điều không thể tránh khỏi, và được báo trước. Nhưng chính cứu rỗi, chứ không phải điêu tàn mới là điều "tới mà chẳng ai biết trước, chẳng ai trông chờ, chẳng làm sao tiên đoán...", bởi vì cứu rỗi, chính nó, chứ không phải điêu tàn, tuỳ thuộc vào tự do và ý chí của con người. 

[Mô phỏng Hannah Arendt, trong Franz Kafka: A Revaluation, trong Essays in Understanding 1930-1954, nhà xb Schocken Books, New York: In a dissolving society which blindly follows the natural course of ruin, catastrophe can be foreseen. Only salvation not ruin, comes unexpectedly, for salvation and not ruin depends upon the liberty and the will of men]. 

Chỉ một khi thế hệ trẻ, tốt nghiệp Harvard, trở về nước, bằng tự do và ý chí của chính họ, từ chối không chịu ngồi lên đầu nhân dân, thì mới mong có cứu chuộc được.
NQT

Source

Nhân chuyện Quê Choa, GCC bỗng nhớ đến 1 đoạn trong Đông Ki Xốt, do Manguel kể, trong A Reading Dary, và “phiếm”:

Don Quixote, trên đuờng hành hiệp, thấy 1 thằng bé bị chủ trói vô gốc cây, đánh đập tàn nhẫn. Hỏi, người chủ nói, nó bị đánh vì lười biếng, chứ không phải vì đòi tiền luơng chủ không trả. Don ra lệnh cỏi trói, và trả tiền lương cho thằng bé, thì chủ than, không mang theo tiền, chờ về nhà lấy. Thằng bé biết, nếu theo chủ về nhà, không có Don, thì từ chết đến bị thương.
Và đúng như thế, Don vừa lên ngựa đi, là thằng bé lại bị buộc vô cây ăn đòn tiếp.
27 chương sau đó, Don gặp lại thằng bé, và Người bèn khoe khoang với bàn dân thiên hạ, về vụ giải cứu, thằng bé năn nỉ Don, lần sau đừng làm chuyện như vậy nữa, nếu lại thấy nó gặp chuyện không may.
Anh bồi Sancho bèn tặng thằng bé 1 mẩu bánh mì, một miếng phó mát, trước khi từ giã, và nói, hãy cầm lấy, bởi vì cái sự rủi ro của mi, có phần trách nhiệm ở tụi này.
Manguel “phiếm”: Cái bất công, cái ác thì tràn lan, và chúng ta thì bất lực, không làm sao thắng nổi, đó là ‘vấn đề’.

Và ông kết luận bằng câu của Gide, khi nghe tin Gandhi bị ám sát:
“Như thể Chúa bị đánh bại”.
"It is as if God had been defeated."

Theo GCC, câu than của Gide, là đúng vào trường hợp nước Mít. Cả cuộc chiến đẹp đẽ như thế, đẻ ra lũ khốn kiếp như thế, chẳng đúng là Ông Giời bị đánh bại, là gì?
Tụi mày làm thịt tao rồi, bây giờ lại vái tao ư?

Hà, hà!

Can Hollywood tell the truth about the war in Bosnia?

In the Land of Blood and Honey – review

Liệu có, chỉ 1 tên VC, dám nói sự thực về cuộc chiến Mít? Có vẻ như đây cũng là 1 đề tài cho đám làm phim Mít

“The clarity of everything is tragic”
Witold Grombrowicz
Sự sáng tỏ của mọi điều, mọi vật thì bi thương.
All memory is individual, unproductive – it dies with each person. What is called collective memory is not remembering but a stipulating: that this is important and this is the story about how it happened, with the pictures that lock the story in our minds…
Susan Sontag
Mọi hồi nhớ thì có tính cá nhân, không sản xuất - nó chết cùng với mỗi con người. Thứ hồi ức tập thể, là thứ được nhà nước nhào nặn, không phải là tưởng nhớ, hồi nhớ....
Charles Simic trích dẫn, trong Archives of Horror, điểm cuốn Nhìn Nỗi Đau của Kẻ Khác, Regarding the Pain of Others, của Susan Sontag.
Bài viết của Simic, là cũng nằm trong cùng 1 dòng với phim của Angelina Jolie.
Nhân dịp cuốn phim ra lò, TV scan, giới thiệu bạn đọc, và sẽ chuyển ngữ sau.

---

Ghi chú về định nghĩa về 1 vị độc giả lý tưởng
The ideal reader holds, for a book, the promise of resurrection.
Robinson Crusoe is not an ideal reader. He reads the Bible to find answers.
An ideal reader reads to find questions.
Độc giả lý tưởng ôm khư khư cuốn sách hy vọng 1 lời hứa tái sinh
Lỗ Bình Sơn không phải là 1 độc giả lý tưởng. Anh ta đọc Thánh Kinh để tìm câu trả lời.
Một độc giả lý tưởng đọc để tìm câu hỏi.

---

Alert: Thành phố Toronto đang đợi bão tuyết
9:18 PM, 23.2.2012

May quá, thoát bão!
A winter storm that was expected to cover the Greater Toronto Area with a blanket of fresh snow Friday arrived late and didn't deliver the blow it promised.
Một trận bão tuyết tính trùm lên Đại Thủ Phủ Toronto, may sao, tới muộn, và quên không thực hiện lời hứa…
Tuyết đang xuống mù trời!

Les philosophes face au nazisme

Triết vs Nazi

Que la patrie de Kant et de Nietzsche, de Hegel et de Husserl, ait pu bâtir la machine de mort nazie pose encore des questions philosophiques qui n'ont pas trouvé toutes leurs réponses. Comment les philosophes ont-ils interprété le nazisme ?

Rằng, sự kiện, quê hương của những đấng Kant, Nietzsche, Hegel, và Husserl có thể xây dựng cái nhà máy tử thần Nazi, thì vẫn còn làm đẻ ra nhiều câu hỏi triết học mà chưa có câu trả lời.
Những triết gia cắt nghĩa chủ nghĩa Nazi như thế nào?

Căng thiệt.
Tình cờ làm sao, GCC có câu trả lời, của Alberto Manguel, trong cuốn vừa mới tậu hôm qua, 22 Tháng Hai, 2012: Độc giả lèm bèm về đọc. A Reader on Reading.
Đúng ra, 1 bài viết.