Giữa lòng đen

---

Bất khả thứ năm

Primo Levi saved himself in Auschwitz through the German language.
After the Holocaust, Paul Celan wrote in the language of his mother's butchers. To the end, Mandelstam's motherland remained the Russian language, in which Stalin gave the order for his death.
Joyce, Musil and Thomas Mann, Conrad and Nabokov, Gombrowicz and Bashevis Singer, Beckett and Ionesco, Brodsky and Cortazar have conferred a new legitimacy on the expatriate writer. They are no more than forerunners of the world of disjointed conjunctions in which we live.

Primo Levi tự cứu mình ở Lò Thiêu qua ngôn ngữ Đức. Sau Auschwitz, Paul Celan viết bằng ngôn ngữ của đám đồ tể đã làm thịt bà mẹ của ông. Sau cùng, quê mẹ của Mandelstam thì vẫn là ngôn ngữ Nga, thứ tiếng mà Stalin dùng để ra lệnh làm thịt nhà thơ.

Joyce, Musil and Thomas Mann, Conrad and Nabokov, Gombrowicz and Bashevis Singer, Beckett và Ionesco, Brodsky và Cortazar đem sự hợp pháp mới đến cho nhà văn biệt xứ. Họ đâu có khác gì những nhà văn đi trước, những tiền trạm, những đầu cầu, của một thế giới với những liên kết rã rời mà chúng ta đang sống.

---

Đơn Dương ngây ngô quận

---

Dọn
Đỉnh cao chói lọi.
Thú thực, văn DTH không thuộc thứ văn Gấu thích, cũng như văn PTH, thí dụ.
Gấu đọc, thượng vàng hạ cám, nhưng nếu phải thú tội trước bàn thờ, thì chỉ khoái thứ văn đẫm chất thơ, thứ văn mà người đọc, khi đọc, là nhập vào với nó, không phải thứ văn chương đọc tỉnh queo, mà là thứ làm bạn tệ lắm thì cũng bần thần mất vài bữa!
Pankaj Mishra, trong bài điểm cuốn Hôn Thuỵ Bắc Kinh, Beijing Coma, trên tờ Người Nữu Ước, có nhắc tới một ý của Philip Roth, nhà văn Mẽo, ông này có vẻ như thèm thuồng, khi cho rằng, nhà văn Mẽo muốn viết gì thì viết, thành ra đếch ai thèm đọc, trong khi nhà văn Đông phương đối tác của ông, his Eastern Bloc counterpart, bị cấm viết, thành ra viết cái đếch gì cũng được độc giả vồ lấy!
Ui chao, quả là quá đúng, nếu phải tìm ra một tí văn chương, “thứ thiệt”, ở những tác phẩm nổi đình nổi đám ở trong nước!
*
When he was twenty, Kafka wrote in a letter: 'If the book we are reading does not wake us, as a fist hammering on our skull, why then do we read it? So that it shall make us happy? Good God, we would also be happy if we had no books, and books as make us happy we could, if need be, write ourselves. But what we must have are those books which come upon us like ill-fortune, and distress us deeply, like the death of one we love better than ourselves, like suicide. A book must be an ice-axe to break the sea frozen inside us.' (1)

(1) Kafka cũng từng nói như vậy: Ông viết cho bạn là Oskar Pollak, vào năm 1904: "Tôi nghĩ chúng ta chỉ nên đọc những cuốn sách ngoạm, hoặc đâm chúng ta. Nếu cuốn sách mà chúng ta đọc không lay động chúng ta tỉnh hẳn người, giống như bị ai đó giáng một cú vào sọ, thì ích chi đâu mà đọc nó? Sách làm cho chúng ta hạnh phúc? Cám ơn Trời, chúng ta hạnh phúc biết bao nếu chẳng sách gì hết. Những cuốn sách làm chúng ta hạnh phúc, chúng ta có thể tự viết lấy. Sách mà chúng ta cần, chúng đập chúng ta giống như gặp một chuyện bất hạnh đau đớn nhất, như cái chết của một người thật thân thiết mà chúng ta yêu hơn cả yêu chúng ta, nó làm chúng ta cảm thấy như bị tống xuất tới một nơi rừng rậm, hẻo lánh, xa hẳn con người, giống như tự tử. Cuốn sách phải giống như cái rìu phá cái biển đóng băng ở bên trong chúng ta. Tôi tin như vậy."
(Alberto Manguel trích dẫn, trong cuốn A History of Reading, nhà xb Alfred A. Knopf Canada, 1996)
*
Steiner, trong bài viết Hãy dậy cho chúng biết thế nào là văn minh, To Civilize our Gentlemen, cũng nhắc đến câu trên, của Kafka, về thứ sách mà chúng ta cần đọc.
Về việc 'dậy cho chúng biết thế nào là văn minh', ông nhắc một câu của Kierkegaard, đại ý, khi bạn đăng đàn giảng dậy, về Nguyễn Du, thí dụ, thì hãy nhớ, có hai cách: một là, đau khổ, một là, trở thành vị thầy giáo ưu tú của nhân dân, về cái sự kiện làm người khác đau khổ!
*
Đỉnh cao chói lọi,, Gấu chưa đọc, nhưng đọc tin tức báo chí, trong cuộc họp báo ra mắt sách, tác giả công kích nhà văn nhà báo Tây, Todd, khi ông này phản đối vinh danh ông Hồ của UNESCO, thì Gấu hơi khựng, thú thực.
Như chúng ta biết, UNESCO sau đó, hủy bỏ ý định của họ. Như vậy, họ, UNESCO, phải biết rõ, tại sao họ huỷ bỏ ý định tôn vinh ông Hồ, và nếu như thế, tại sao bà DTH lại đòi Todd trưng bằng cớ? Đâu phải chỉ một ông Todd phản đối? (1)
Khó hiểu quá.
(1) Được biết có những người chống lại kế hoạch vinh danh ông Hồ tại UNESCO như một danh nhân nhân 100 năm ngày sinh của ông ta, gồm nhà báo Olivier Todd hồi năm 1990. Tại buổi họp báo, Dương Thu Hương đã nêu ra vấn đề này và nói rằng “ông Olivier Todd đang còn sống, ông này phải đưa ra chứng cứ, nếu không ông ta là kẻ xuyên tạc lịch sử”. Bà nhận định: “lời lẽ của ông ta cũng giết người như súng đạn, không phải giết một con người đang sống mà là phá huỷ nhân cách một người đã chết, tức là người hoàn toàn không còn khả năng tự bảo vệ”. Dương Thu Hương khẳng định rằng không chấp nhận việc bôi nhọ và sỉ nhục nhân vật Hồ Chí Minh, gán tất cả mọi điều xấu xa lên đầu ông ấy mà hoàn toàn không tìm hiểu hoàn cảnh lịch sử cũng như sự thật về cuộc đời riêng.
BBC
Bà DTH tuyên bố về cuốn sách của bà: Tôi viết để trả thù cho Lưu Quang Vũ.
Theo Gấu, không ai viết văn để trả thù. Người ta có thể viết một thứ gì đó, để trả thù, để tố cáo, nhưng đó không phải là văn chương.
Ngay cả thứ văn chương Lò Thiêu, đâu phải để trả thù cho 6 triệu con người chết vì Nazi, vì Lò Thiêu?
*
Đỉnh cao chói lọi, như được giới thiệu, là một cuốn tiểu thuyết, và nếu là tiểu thuyết, thì cần gì… sự thực, về một ông Hồ… có thực?
Ông Hồ, khi được đưa vô Đỉnh cao chói lọi, thì sẽ biến thành một nhân vật giả tưởng, và nếu như thế, khi DTH công kích Todd, là, với tư cách tiểu thuyết gia, người viết sử, sử gia, hay “Đại Phán Quan”, như của Dos?
Lại khó hiểu quá!
*
Trường hợp DTH lên lớp Todd có vẻ như phản ứng ngược lại vai trò của bà, như là một nhà văn, theo nghĩa, một người tôn trọng hơn ai hết, quyền tự do phát biểu của bất cứ ai khác.
Hơn thế nữa, một khi cấm người khác nói khác mình, thì lập tức, bà biến thành nhà nước VC mà bà đang chống đối nó!
Đây là điều Rushdie ‘khẳng định’, [một trong những thông điệp từ những năm tháng thổ tả của ông, Messages from the Plague Years] khi cuốn Quỉ Thi của ông bị tấn công, bản thân ông bị hăm dọa làm thịt:
Như chúng ta thường nói, vào những năm 1960, có một sự khiếm khuyết ở trong thực tại, a fault in reality. Điều xẩy ra với Quỉ Thi, với tác giả của nó, nhà xb, dịch giả, chủ tiệm sách, là một tội ác chống lại sự tự do. Cuốn tiểu thuyết không phải là một tội ác, tác giả của nó không phải là một tên tội phạm hình sự.
Ông trích dẫn, từ một tiểu luận lớn lao của John Stuart Mill, trong bài viết “Về tự do” [On Liberty], mà ông nghĩ, áp dụng cho trường hợp Quỉ Thi, thật tuyệt.
Gấu tôi nghĩ, áp dụng cho DTH, và có thể, cho Đỉnh cao chói lọi, cũng thật tuyệt:
Và cho nhà nước VC, lại càng tuyệt!
The peculiar evil of silencing the expression of an opinion is that it is robbing the human race, posterity as well as the existing generation - [robbing] those who dissent from the opinion, still more than those who hold it. [For] if the opinion is right, they are deprived of the opportunity of exchanging error for truth; if wrong, they lose what is almost as great a benefit, the clearer perception and livelier impression of truth produced by its collision with error.
[Cái trò quỉ ma bịt miệng người khác thì đúng là trấn lột nhân loại, sau này, cũng như hiện giờ - trấn lột những người bất đồng quan điểm, và còn trấn lột dữ dằn hơn, những người đồng lòng với quan điểm đó. [Bởi vì] nếu quan điểm đó đúng, bịt miệng như vậy là tước đoạt cơ hội đổi cái lầm lấy cái đúng; nếu quan điểm đó sai, họ, những kẻ bịt miệng, mất một lợi ích lớn lao vô cùng: một nhận thức, cảm quan sáng sủa hơn và một ấn tượng sống động hơn, về sự thực, khi nó có dịp may được va chạm với cái sai lầm].
Those words are from John Stuart Mill's great essay "On Liberty." It is extraordinary how much of Mill's essay applies directly to the case of The Satanic verses.
Rushdie: Step across this line [Hãy bước qua lằn ranh này]

---

Chết Vì Tình

---

Kỷ niệm vui nhất trong đời viết văn