Đính chính:
Tình cờ, trong khi lướt net, Gấu thấy một bài của... Gấu, coi kỹ, có khúc của Gấu, có khúc của ai đó. Phần đầu có vẻ là một truyện ngắn, phần sau của Gấu, chẳng ăn nhập gì với phần đầu.
Đề nghị Văn Tuyển coi lại. NQT
Văn học Miền Nam trước 1975...

Thời Chúa Sẩy Thai

Nhưng tính đến giờ, liệu ai có thể nghĩ ra kịch bản nào quy mô hơn, sống hơn kịch bản do nhà văn họ Hoàng vừa tạo ra?
Nguồn
Quái quỉ thật. Không lẽ tác giả tính được chuyện tác phẩm của mình sẽ được nhà nước cho in, sau đó, bị nhà nước thu hồi?
Đọc, nhớ đến Kafka! Bởi vì chính Kafka cũng đã dàn dựng những tác phẩm y chang ông họ Hoàng này!

Vụ Án còn là một thứ chuyện “Liêu Trai” có tính tiên tri (un fantasme prophétique), như rất nhiều cuốn sách khác ở trong Bảng Phong Thần Cuối Cùng. Cuốn tiểu thuyết được in và xuất bản vào năm 1925, nhưng Kafka đã viết nó mười năm trước, tức là năm 1914, trước khi có cuộc cách mạng Nga, Cuộc Đệ Nhất Thế Chiến, chủ nghĩa Quốc Xã Nazi, chủ nghĩa Stalin: thế giới được miêu tả ở trong cuốn sách, chưa hiện hữu, chưa “đi vào hiện thực”. Vậy mà ông nhìn thấy! Liệu có thể coi ông là Ông Thầy Bói Nostradamus của thế kỷ 20? Không phải vậy: cái thế kỷ có tên là Gulag đó chỉ là một đứa trẻ ngoan ngoãn tuân theo lời phán bảo của ông thầy của nó, mà thôi.
Ở đây, là một giả thuyết, nghe đến rởn tóc gáy lên được, và cũng hoàn toàn có tính Kafkaien: Liệu tất cả những trò kinh tởm của thế kỷ: chiến tranh lạnh, những chuyện đấu tố, luôn cả bố mẹ, hiện tượng con người có đuôi, lò thiêu, trại tập trung cải tạo, Solzhenitsyn, Orwell…. tất cả là đều nảy sinh từ cái đầu của một anh chàng làm cho một công ty bảo hiểm ở Prague?
Liệu hàng triệu triệu con người chết đó, là để chứng minh cho sự có lý, của một cái đầu chứa đầy những ác mộng?
Vụ Án
Bài viết của Vân Trang, về tác phẩm của Hoàng Minh Trường, tố cáo ông nhà văn này đạo diễn, với sự toa rập của nhà nước, để cho ra lò một tác phẩm thuộc loại hiện thực phê phán, từ những vụ nổi cộm nhất, như đấu tố, cải cách ruộng đất, cho tới cuộc chiến vừa qua. Tác giả Vân Trang viết:
Với trình diễn sống đang diễn ra này, mỗi người trong chúng ta đều là công chúng, hơn thế, đều có tiềm năng trở thành kẻ tham dự (Người đang viết những dòng này đã trở thành kẻ tham dự ít nhiều khi lùng sục để mua cho được cuốn này với giá gấp rưỡi, còn may hơn anh bạn phải mua với giá gấp đôi! về nhà đọc xong rồi, thấy cũng hơi hơi tiếc thì giờ, nhưng đáng kể là đã được tham dự trò chơi!). Tất nhiên tham dự trò chơi này cốt yếu nhất là phải có các viên chức mẫn cán, như đã nói trên, lại có các nhà văn, nhà phê bình nữa, như họ đã tham dự ngay trên bìa sách và/hoặc ngay sau lúc sách ra lò! Các cuộc “hội chẩn” cũng gồm trong trò diễn này; trong hội chẩn, hẳn người ta sẽ hỏi đến giá trị thực của cuốn truyện, thế nhưng nên nhớ rằng, với trò trình diễn sống này, tác phẩm chỉ là một khâu, một yếu tố, và cái gọi là giá trị thực của nó vị tất đã là điều quan trọng! Điều quan trọng nhất là làm sao khiến cho các viên chức mẫn cán bỗng dưng trở nên lo lắng và xắn tay vào cuộc! Không có hành động của họ, trò diễn sắp đặt công phu mấy cũng sẽ bất thành.
Vụ HMT, Gấu chưa được đọc tác phẩm của ông, nên không có ý kiến, nhưng có một vụ toa rập hiển nhiên, đó là vụ ông chủ về nước đọc tham luận về trí thức Tầu.
Thử những ông khác về coi, có bị tóm cổ ngay tại phi trường không?
*
…và cái gọi là giá trị thực của nó vị tất đã là điều quan trọng!

Phán thế, thì nhảm quá.
Giá trị thực của tác phẩm sớm muộn gì cũng sẽ lộ ra thôi.
Không phải tự nhiên mà ông đồ Nghệ, nhà phê bình Nguyên Đầu Bạc của viện Văn Học, Hà Nội,  lôi câu dưới đây ra để mà làm đề từ khi xủ quẻ "tắc đẻ":
Trên bìa cuốn sách “Bông hồng vàng và bình minh mưa” của K.Pauxtôpxki có trích câu của X.SÊ DRIN, có thể lấy làm lý tưởng cao đẹp của nghiệp cầm bút: “Văn học nằm ngoài những định luật của băng hoại. Chỉ mình nó không thừa nhận cái chết”.
Note: Pauxtốpxki là nhà văn được giới văn học của Hà Nội rất mê, theo như Gấu này hiểu được. Đi tù với một bông hồng, như Vũ Thư Hiên đã từng. Vào thời gian Miền Bắc mê P. Gấu, ở Miền Nam. cũng đọc, và dịch ông này, qua bản tiếng Tây. Văn của ông này, và thế giới văn chương của ông, là của cái đẹp, như được chắt lọc ra từ tất cả những cái đẹp của cuộc sống. Cái thứ văn chương đó, quả là không thể bị băng hoại thật.
Tuy nhiên, cái sự mê thứ văn chương đó, ở những nhà văn Miền Bắc, có vấn đề, theo Gấu. Bạn cứ đọc thử những gì Nguyễn Đăng Mạnh viết về đám người này, là đủ hiểu. Ông này, khi bị phát tán hồi ký, đã phân trần, tôi không có ý cho đăng hồi ký, và khi viết nó, chỉ để décharger, giải tỏa, như ông viết cho Diễn Đàn Forum, hay để vui đùa, cho qua tuổi già, như ông trả lời bà Thụy Khê, trên đài RFI (Gấu nghe loáng thoáng). Viết cay đắng, thâm độc như vậy, về Nguyễn Khải, về Nguyễn Đình Thi [Tôi đã chứng kiến Nguyễn Đình Thi sợ ông - Tố Hữu - như thế nào, tôi ví như con cua co dúm người lại trước con ếch], mà bảo là để cho vui tuổi già, thì "láo" quá!
Phải bẩn như thế nào, thì mới mê thứ văn chương sạch như thế! NQT
*
Lại nói về sự tắc đẻ.
TTT cho rằng, nhà văn Mít thường chết non. Cứ viết hết thời thanh xuân là ngỏm củ tỏi. Nhưng Brodsky phán, mới tuyệt cú mèo:
Volkov: Viết về Stravinsky, Auden cho rằng chính cái gọi là tiến hoá tách biệt một nghệ sĩ bậc thầy với thứ cà mèng. Đọc hai bài thơ của một thi sỡi cà mèng, bạn không thể nào nhận ra, bài nào viết trước, bài nào sau. Nói như vậy có nghĩa, khi tới một độ chín nào đó, nhà thơ cà mèng bèn dừng lại, và cứ thế dậm chân tại chỗ. Còn thứ nghệ sĩ lớn lao đếch bao giờ hài lòng với đỉnh trời này, bèn leo lên đỉnh trời cao hơn...
Brodsky: Trời hỡi, bạn nói đúng quá đi mất. Người Nhật nói tới sự mạnh khoẻ trong tiến trình sáng tạo. Khi một nghệ sĩ đạt đến sự trưởng thành, anh ta bèn đổi văn phong, thay cả tên của mình. Hokusai chẳng hạn, có chừng ba chục thời kỳ khác nhau.
*
Bạn nhìn ra một vô cùng cách biệt giữa Thơ Ở Đâu Xa và những tập thơ trước đó của TTT.
Điều này dễ hiểu, một trước, một sau, Trại Tù.
Nhưng lạ nhất, là sự vô cùng cách biệt, giữa Một Chủ Nhật Khác và những tác phẩm trước đó.
Có lần, một anh bạn cho biết, anh không thích Một Chủ Nhật Khác bằng Bếp Lửa.
Và anh giải thích: không có đám mình trong đó.
Cái anh chàng Kiệt bỏ chạy, rồi vội vàng bò về, vừa kịp để... chết, làm sao lại là một trong đám mình được?
Lạ, là, làm sao vào thời điểm 1974, khi viết Một Chủ Nhật Khác, mà ông đã tiên đoán ra được, lưu vong, về, để chết, không vì một lý do gì cả, ở trên quê nhà, như giống voi già, tìm về nghĩa địa của nó?
Chứ đâu có phải về để xin kiểm duyệt sách. Hay để đọc tham luận về trí thức Tầu?
*
Cũng vẩn chuyện tắc đẻ.
Tình cờ Gấu đọc trên blog Vương Trí Nhàn, ông giải thích cái sự tắc đẻ, viết dở như hạch, sau khi có tác phẩm cũng khơ khớ, thí dụ một Nỗi Buồn Chiến Tranh, Thời Xa Vắng. Theo họ Vương, đó là do cái anh nhà văn thật, bị bắt bỏ tù mẹ nó rồi!
*
Chuyện thật giả
Không khó gì nếu muốn tìm dẫn chứng cho sự phổ biến của cái giả trong xã hội hiện đại. Nhưng tôi nhớ hơn cả tới cái ý khá độc đáo của Ngô Tất Tố, chuyện ông nêu ra làm hiển hiện cái chất giả mà chỉ người Việt mới có. HÀNG mã nơi bán hàng thật giả hay là nơi bán hàng giả thật?
Trên một số báo Thời vụ, ra năm 1938, tác giả Tắt đèn viết: “Đọc báo hàng ngày, thỉnh thoảng lại thấy xã hội Việt Nam sản ra những bọn người giả. Giả mật thám, giả lính đoan, giả làm người của sở nọ sở kia. Hạng người nào cũng có kẻ giả, trừ ra một bọn ăn cướp.
Có lẽ trong các thực đơn của thế giới, không đâu có nhiều món giả bằng nước An Nam. Cũng thì một miếng thịt, người ta bầy ra đủ trò: nấu với tiết gọi là giả trâu, nấu với riềng mẻ gọi là giả cầy, nấu với hành răm gọi là giả chim, nấu với đậu nghệ gọi là giả ba ba, đốt đi rồi bóp với thính đỗ tương thì lại bảo là giả dê.
Đồ ăn là thứ sẽ ăn vào miệng, hễ qua hàm răng thì nó là lợn hay trâu, hay gì gì nữa, cái lưỡi sẽ biết tức thì, thế mà chúng ta cứ làm giả, thì có khác chi xúi giục nhau rằng: trên đời không có cái gì mà không giả được? Cái nạn nhiều hạng người giả cũng từ đấy mà ra”.
Nhà văn đương thời Triệu Bôn nói đơn giản hơn. Trước khi ông mất, đến thăm ông ốm, tôi được nghe ông cười nhạt bảo: “Tôi đã thấy những tờ giấy báo để nguyên đặt giữa xếp tiền âm phủ người ta bán cho mẹ Hằng nhà tôi về đốt ngày giỗ. Tức là có hàng giả của hàng giả. Thế thì ông tính còn cái gì người ta không tính chuyện bịp nữa”.
Nhưng vấn đề tôi muốn nêu ra ở đây là những biến hóa của cái giả trong thời hiện đại. Trong tiểu thuyết Kim Dung, một chuyện giả thật kỳ thú cũng xảy ra với Thạch Phá Thiên. Nhân vật này bị bắt đi, thay vào đấy một Thạch Phá Thiên giả, tạo ra “náo kịch thật giả” mang đầy dư vị triết lý. Ngày nay trong giới viết văn, viết báo, không thiếu gì người mười lăm, hai mươi năm trước viết rất hay, nhưng càng già viết càng nhạt hẳn đi. Bọn tôi hay nói đùa: “Giờ thì ông N. ấy là ông N. giả. Chứ ông N. thật bị bắt về Tàu rồi”.
Cuối năm 2004, tôi đọc được một bài báo kể chuyện bên giới nghệ thuật tranh làm giả lại bán chạy hơn tranh thật và cố nhiên là các họa sĩ làm giả đó sống khỏe hơn các họa sĩ “chỉ là chính mình”. Tương tự, về chuyện quan họ - theo lời nhà văn Nguyễn Phan Hách - ở Bắc Ninh đang có hiện tượng vui vui. Các diễn viên quan họ thật thì sống khó khăn, thỉnh thoảng đi diễn mà chẳng được bao nhiêu. Ngược lại, số diễn viên nghiệp dư trong những tổ chức “dân lập” hoạt động theo lối xe ôm, taxi, lúc nào cũng túc trực đấy, có người mời là đến phục vụ liền, sống khá sung túc.
Những ví dụ này cho thấy mối quan hệ kỳ lạ giữa thật và giả. Trong khi nương tựa vào nhau chúng không chịu bó vào vị trí sẵn có. Đôi khi ở đây có cả sự thay bậc đổi ngôi nữa.
Khoảng những năm 1975-1980, đất nước mới thống nhất, trong khi nhiều thứ hàng được mang từ Sài Gòn ra Hà Nội, thì cũng có một vài thứ mang ngược từ Hà Nội vào, trong đó có bút máy Trường Sơn do Nhà máy Hồng Hà chế tạo. Bút thuộc loại xoàng, bây giờ đã tuyệt chủng. Thế nhưng người dân Sài Gòn lúc ấy vẫn thích có một thứ gì đó của miền Bắc trong nhà nên đua nhau sắm.Thế là đẻ ra cái chuyện mấy bác ba Tàu ở Chợ Lớn làm giả bút máy Trường Sơn để bán. Nhưng lạ nhất là cái sự thực sau đây, người nói với tôi là nhà văn Nguyễn Quang Sáng: Này, chính Trường Sơn giả lại tốt hơn Trường Sơn thật, thế mới bán chạy.
Còn đây là một ví dụ mới nhất về mối quan hệ thật, giả tôi mới đọc được trên báo Tuổi Trẻ số ra 17-4-2007. Chuyện kể rằng đầu năm 2007, Trùng Khánh nhật báo ở Trung Quốc làm một cuộc thay đổi, trang nhất đưa tin một xã trưởng vận động gánh nước cho dân, còn tin nhà lãnh đạo thành phố làm gì đó thì mang vào trang hai. Sự thay đổi kỳ lạ quá, đến mức có người đã nghi tờ Trùng Khánh nhật báo hôm đó là báo giả, nên mang về nhà đối chiếu. (Không chừng còn có người đi tố cáo nữa!).
Sở dĩ Trùng Khánh nhật báo bị nghi là giả vì nó khác đi so với tờ báo vẫn quen đọc. Việc người ta nghi ngờ nó là giả chỉ chứng tỏ cái cũ đã tồn tại quá lâu nên được coi là chuẩn mực.Vậy ở một trình độ cao như thế này, giả thực chỉ có ý nghĩa tương đối. Tất cả có thể làm khác.
Thoạt nghe “đôi khi cái giả lại rất cần thiết”, hẳn mọi người thấy chối tai, không thể nghe được, song sự thực vẫn có biết bao trường hợp như vậy. Cái giả loại này đẩy xã hội đi tới. Và câu chuyện giả cầy, giả chim... mà Ngô Tất Tố nói cũng không xấu nữa.
VTN
Có hai chi tiết thật là tuyệt, trong bài viết của VTN; một, về cây viết máy Trường Sơn. Và một về mấy đấng ăn cướp. Cái vụ mê đồ Chợ Lớn hơn đồ Đồ Sơn ở ngoài Bắc đem vô, thì cũng dễ hiểu thôi. Nên nhớ là những món hàng giả, thí dụ đồng hồ Rolex, do Hồng Kông sản xuất được chuộng hơn thứ thiệt của Thụy Sĩ. Nhưng cái vụ mấy đấng ăn cướp không làm giả được, mới thật là tuyệt cú mèo. Và Gấu này tự hỏi, liệu đã xẩy ra trường hợp, một tay nào đó, ở trong nước, tự xưng mình là Tổng Bí Thư, và được nhân dân cho điểm, ông giả này, mới đúng là thứ thiệt?
*
Hạng người nào cũng có kẻ giả, trừ ra một bọn ăn cướp: Tuyệt!

---

---

---

---