Với lần gặp gỡ Ngu-Yên bất chợt vào mùa Hè năm nay đã khiến tôi tìm đọc cuốn “Thi sĩ và tôi” của ông.
LTT

Bất chợt gặp, nhờ chút duyên đó, Ngài LTT hạ cố tìm đọc nhà thơ.
Mở ra bài viết đã hách, kết còn hách hơn nhiều !
Mặc dù nhìn thi ca và cuộc đời mình qua những trang “tùy ký và vở nháp”, một loại bút lục không thành bút lục, chẳng khác nào lời ông tự nhủ “tôi muốn quên chính tôi” nhưng Ngu-Yên đã là một nghệ sĩ và là thi sĩ thứ thiệt mà trước đây tôi chưa hề nghĩ và tin như thế!

Gấu bỗng nhớ đến nhà văn Nobel Đức, Elias Canetti. Ông này huênh hoang, phách lối, hách xì xằng, "xém một tí" bằng Ngài LTT !
Ông ta phán: "Khi tôi chết, những trang viết bí ẩn của tôi phải cần nhiều năm mới giải ra được"
[When I'm dead, my secret writing will take years to decipher].
Và thiên hạ, cứ mỗi lần giải ra được một trang, là bèn mừng rú lên: Một tân Canetti ra đời !

Tình trạng trên cũng y chang. Nếu không có lần tình cờ gặp gỡ, thì làm sao chúng ta có được một nhà thơ Ngu Yên ? Đúng ra phải nói, một tân Ngu Yên ! Một nghệ sĩ thứ thiệt mà trước đây, tôi [LTT] chưa hề nghĩ và tin như thế !

LTT mà chưa hề nghĩ và tin như thế thì cái lũ ngu kia, trong có thằng Gấu, làm sao nghĩ và tin như thế ?
Nhưng thà là ngu!  Biết đến nhiều khổ nhiều!
*
Lại nói chuyện "xém một tí". Câu chuyện tiếu lâm này, Gấu nghe hồi ở tù VC.
Một anh Liên Xô nói phét, nước tớ sáng chế hỏa tiễn bắn tới Mặt Trăng. Mấy đàn em Đông Âu thấy đàn anh nổ quá, lắc đầu; đàn anh sửa sai, chưa tới, nhưng xém một tí, thì tới.
Cứ đà đó, thi nhau nổ. Tới đàn em Việt Nam, nhỏ nhẻ, ở nước "chúng em", "gái" bi giờ (1), nhờ ơn Đảng, đẻ bằng lỗ đít!
Mấy anh kia trợn mắt, trợn mũi, anh VC nhẹ nhàng buông câu, thì cũng xém một tí !
(1) Thay vì nói, người đẹp, mấy anh này nói, gái đẹp.

Ngài LTT này, Gấu đã từng được đọc, rất nhiều, thời gian cùng cộng tác với trang VHNT trên lưới của PCL. Giọng văn Ngài hồi đó, ra cái vẻ khiêm tốn, ra cái vẻ một anh nông dân đồng bằng Nam Bộ, viết chuyện cà kê dễ ngỗng về Miền Nam. Ngay hồi đó, Gấu đã bực, vì, cứ đà này, thì người đọc sẽ lầm tưởng, văn chương Miền Nam, xém một tí, thì mới tới được văn chương !
Những câu chuyện như ông Hai Trầu [hình như ông dùng bút hiệu này] kể đó, giá mà thành thực hơn, bớt cà kê đi một chút, đừng làm bộ làm tịch, thì đúng là của quí, của hiếm, nhất là ở hải ngoại, khi viết về một miền đất thiên đường chúng ta đã không còn.
Bởi vì nhà văn, tới một tuổi nào đó, biến thành nhà nhân chủng, nhà khảo cổ.
Đọc những tác phẩm cuối đời của Faulkner là thấy rõ chân lý này.
Tôi tin rằng, sau này, Võ Phiến chỉ còn lại những truyện ngắn viết hồi mới trốn VC về thành, và những bài viết có tính khảo cổ, do một nhà văn viết, thí dụ, đi tìm những dấu vết đầu tiên của một bài chòi.
Bởi vì, nói một cách nào đó, nhà văn nào, cũng làm công việc đó, đi tìm một thời gian đã mất.
NQT

Với lần gặp gỡ Ngu-Yên bất chợt vào mùa Hè năm nay đã khiến tôi tìm đọc cuốn “Thi sĩ và tôi” của ông.
LTT

Bất chợt gặp, nhờ chút duyên đó, Ngài LTT hạ cố tìm đọc nhà thơ.

Sự thực, cũng một câu văn đó, cũng một ý đó, nhưng với "một nhà văn", vấn đề sẽ nhẹ nhàng hơn nhiều, như các cụ thường nói, "Liệu lời mà nói cho vừa lòng nhau".
Điều này chứng tỏ, Ngài LTT, và đa số những Ngài như Ngài LTT, không chịu học viết, tập viết.

Câu trên, mạn phép Ngài LTT, Gấu tôi viết lại, nó sẽ tàm tạm được như vầy:
Lần bất chợt gặp gỡ Ngu Yên, vào mùa Hè năm nay, đã cho tôi cơ may đọc cuốn "Thi sĩ và tôi" của ông.

Viết thư thế, người đọc sẽ tưởng tượng ra, lần gặp gỡ giống như một cú của "định mệnh", hai tri âm tri kỷ sẽ chén anh ly tôi, sẽ cùng tiếc với nhau hùi hụi, sao hai ta không gặp nhau sớm hơn !
Và nhân đó, nhà thơ bèn giúi cuốn thơ vào tay bạn...
Vân vân và vân vân....
*
Ôi chao, Gấu này lại nhớ đến lần đầu gặp Trúc Chi, gặp Tạ Chí Đại Trường, Sao mà nó sướng đến như thế!

Trong chuyến "hành phương Nam", tới Tiểu Sài-gòn, tôi gặp hai người bạn văn mà có thể chúng tôi đã từng gặp nhau mà chẳng hay. Trúc Chi, và Tạ Chí Đại Trường. Ông sử gia này học cùng năm với tôi, cùng ban B, chỉ khác lớp, tại trường Chu Văn An, khi đó còn ăn nhờ ở đậu bên cạnh trường Pétrus Ký; miếng đất sau trở thành Trung Tâm Học Liệu. Dân toán mà mê sử; còn tôi, văn chương. Hay là người ta cứ phải mê toán đã, rồi muốn mê gì thì mê: con số tuyệt đối, bài thơ tuyệt đối, trang sử tuyệt đối, là một?
Ôi về già, mà làm sao còn hăng say, và hết lòng với nhau như vậy: Tôi sẽ chẳng bao giờ quên được, ông vội vàng bỏ ra về, ngay khi vừa gặp, để lục lọi cho được một cuốn sách cho tôi. Cuốn này là cuối cùng còn lại trong nhà; không phải để tặng, mà chỉ ký tên trang đầu: cuốn sách do lỗi kỹ thuật, thiếu một trang.
Một chuyến đi
*
Liệu cái giọng văn cà kê dê ngỗng của ông... Hai Trầu, [xin lỗi ông Hai Trầu], là đặc sản của văn chương miệt vườn?
Nhà văn gốc Bulgarie, Julia Kristeva, viết tiếng Tây đúng văn phạm quá, thế là dân Tây biết liền, bà này không phải dân Tây!
Nếu thật sự chú ý, người nghe có thể có một chút xíu hoài nghi, qua giọng nói thánh thót, nhưng chính sự làm chủ tiếng Pháp cho thấy: đây là một người đến từ đâu đó; Julia Kristeva nói tiếng Pháp như trong những cuốn sách.
"Tôi thì ôm đồm" (Je suis polyvalente), bà nói. Đúng như vậy, chính trị, phân tâm học, văn chương, món nào bà cũng quan tâm. Nhưng vượt lên tất cả, tư tưởng mới là đam mê lớn của bà. Đây là một người đàn bà yêu suy nghĩ, và biết chia sẻ tình yêu này với người khác.
Nữ thiên tài
-Bà có nghĩ rằng, tư tưởng có mùi, đực hoặc cái (que la pensée soit sexuée)?

---

Liệu cái giọng văn cà kê dê ngỗng của ông... Hai Trầu, [xin lỗi ông Hai Trầu], là đặc sản của văn chương miệt vườn ?

Vào năm 1958, phụ trang văn học của tờ Thời Báo Anh [TLS, May 18, 1-2] viết một bài, trang nhất, dài, đặt tít là "Anh Quốc thì ở Hải Ngoại" [England Is Abroad], điểm ba cuốn tiểu thuyết, tiếng Anh, do người nước ngoài viết, mở ra bằng những nhận xét về văn chương miệt vườn, tức tiểu thuyết Anh, do người Anh viết:

Miệt vườn, provincialism, giống như bịnh phong thấp, là tên một thứ bệnh có rất nhiều cách trị, nhiều như là nguyên nhân gây ra bịnh.... Miệt vườn là một kiểu bệnh phong thấp văn hóa, mấy mối nối cứ ỳ ra, tê liệt dần, và tới một lúc nào đó, làm biến dạng cấu trúc ngôn ngữ, khiến câu văn nào cũng biến thành lải nhải, tự lập lại chính nó.

Tuy nhiên, theo Christine Brooke-Rose, tác giả bài viết Exul, (1) có sự khác biệt, phong thấp là một thứ bịnh mà đau đớn nó gây ra ý thức được, cảm nhận được, trong khi [mấy ông viết văn] miệt vườn thì vô thức, unconscious, và tự hài lòng về chính họ.
Ba mươi lăm năm cho trò chơi thơ đã đủ để Ngu-Yên có được những kinh nghiệm làm thế nào tách bạch giữa thơ hay và thơ dở, giữa thơ mới và thơ cũ, giữa sáng tác và sáng tạo, giữa ý thơ và tứ thơ, giữa thơ ngâm và thơ diễn, giữa làm đẹp nghệ thuật và làm xấu thơ ca và giữa nhiều thứ khác mà người đam mê tìm hiểu về giá trị của một nền văn học nghệ thuật muốn đi tìm.
*
Từ vô thức, tự hài lòng, những ngày nào, đến trở thành tự cao tự đại, như hiện nay, là chuyện dễ hiểu.
Với lần gặp gỡ Ngu-Yên bất chợt vào mùa Hè năm nay đã khiến tôi tìm đọc cuốn “Thi sĩ và tôi” của ông.
Mặc dù nhìn thi ca và cuộc đời mình qua những trang “tùy ký và vở nháp”, một loại bút lục không thành bút lục, chẳng khác nào lời ông tự nhủ “tôi muốn quên chính tôi” nhưng Ngu-Yên đã là một nghệ sĩ và là thi sĩ thứ thiệt mà trước đây tôi chưa hề nghĩ và tin như thế!
LTT
(1) Trong Lưu Vong và Sáng Tạo, Exile and Creativity, Susan Rubin Suleiman biên tập, nhà xb Duke University Press Durham and London, 1998.