Nguyễn Mai. Cũng là một nhân vật ân oán giang hồ, nhưng anh quả là rất tốt với Gấu, những ngày trước và sau 1975. Gấu trở thành dịch giả là nhờ anh giới thiệu với ông Nhàn, trước làm chủ sự phòng kiểm duyệt, sau ra làm báo thiếu nhi, và làm nhà xuất bản. Khi đó ông Nhàn cần một tay giỏi ngoại ngữ, vừa lo bài vở cho tờ Thiếu Nhi, chủ bút là Từ Kế Tường, vừa lo dịch cho nhà xb Vàng Son của ông. Ông Nhàn thuê nhà in của linh mục Cao Văn Luận, số 32 Nguyễn Bỉnh Khiêm, Sài Gòn, ngay cạnh cây xăng NBK, gần ngã tư Nguyễn Bỉnh Khiêm & Phan Đình Phùng. Đài Phát Thanh Sài Gòn, số 3 PDP, Đài VTD nơi Gấu làm việc, và gửi hình cho UPI, số 5 PDP, nhà Gấu số 29 NBK, thế là cùng một lúc, Gấu cầy ba "job", chuyên viên Bưu Điện [trưởng ca], chuyên viên gửi hình Radiophoto cho UPI, và dịch giả.
Vậy mà cũng không đủ sở hụi.
Khủng khiếp thật!
*
Quê hương mỗi người chỉ một
Như là chỉ một mẹ thôi
Quê hương nếu ai không nhớ...
Sau này thì bài thơ trở thành ngoại giao, trở thành mang một chút sứ mệnh chính trị, thì xin thưa với quý vị là điều đó nằm ngoài ý muốn của tác giả, bởi vì một bài thơ được viết và khi để nó ra, nó sống hay nó chết, cái đó không nằm trong tầm tay của người sáng tác.
Thật sự tôi cũng rất ngạc nhiên là bài thơ này có một số phận rất là đặc biệt, nó được nhiều người biết đến, nó được loan đi rất là xa, nó có thể gây yêu mến nhưng đồng thời nó cũng có thể gây ngộ nhận. Tất cả những cái đó thì đó là số phận riêng. Tốt nhất là thôi cứ để nó có số phận của nó.
DTQ
Gấu bỗng nhớ trường hợp Paul Celan. Quê hương của ông, mẹ của ông, kẻ thù giết mẹ ông, tất cả là một. Thơ của ông, làm bằng ngôn ngữ mẹ đẻ của ông, cũng là ngôn ngữ của kẻ thù.
Trường hợp bài Quê Hương, bị lợi dụng, thì có hơi giống trường hợp Kim Phúc, cô gái bị ăn bom napan. Kim Phúc đã phản ứng ra sao, cả thế giới đều biết.
Nên nhớ, chỉ đến khi nhà nước đổi cách gọi, phản quốc thành Việt Kiều yêu nước, khúc ruột ngàn dặm, thì bài thơ mới bắt đầu vào vai. Và thi sĩ lúc đó mới thực sự nổi tiếng, làm sao mà nói nằm ngoài ý muốn của tác giả được?
Nếu đúng vào thời điểm đó, thi sĩ lên tiếng, câu chót đếch phải của tớ, thì mới bảnh, đằng này lập lờ, để đến lúc hết cả răng rồi, mới phều phào, thì chán quá!
Về cái chuyện "nằm ngoài ý muốn", áp dụng vào bài thơ "Tẩu Khúc của Thần Chết", của Celan mới ghê!
Bởi thế Auden mới phán, thi sĩ đâu có trách nhiệm khi thơ của mình bị người đời đem ra làm trò phù thuỷ.

Và mẹ có đau khổ không, mẹ ơi,
như mẹ đã từng đau khổ, ôi chao, một lần ở quê nhà,
Sự dịu dàng, tiếng nói Đức, điệu ru đau buồn đó.

Bạch Dương lá trắng trong đêm
Tóc mẹ tôi chẳng bao giờ bạc...
Vòng sao, cây cuộn vòng vàng
Trái tim mẹ tôi bị cắt bằng dây chì.
Cửa sồi kia, ai ép mi kẽo kẹt
Mẹ dịu hiền của tôi chẳng thể trở về.
Paul Celan
Gấy này sợ rằng, bà mẹ Việt cũng khốn khổ chẳng thua gì bà mẹ [Đức] của Paul Celan.
Có thể vì lý do này là Đỗ thi sĩ đành phải lên tiếng, "câu thơ đó không phải của tao", chăng?
*
"Đôi khi thiên tài này trở nên âm u, và chìm vào cái giếng chua cay là trái tim của mình."
Trong những năm tháng muộn màng cuối đời, Celan rất cô đơn, và suy sụp. Khi được trao tặng giải thưởng Bremen Prize cho thơ của ông vào năm 1958, ông tỏ ra thực tình biết ơn, nhưng bài cảm tạ của ông cho thính giả thấy Denken và Danken- suy nghĩ và cám ơn, vốn từ cùng một nguồn - hai tiếng này nhắc nhở chúng ta tới "những kẻ khác" cũng nói cùng "ngôn ngữ của chúng ta", một mỉa mai cay đắng của một người Do thái thời kỳ hậu-chiến tại Đức.
*
Mít chúng ta cũng có 'những kẻ khác': Những tên Yankee mũi tẹt!