15 Chân Dung Nhà Văn của MT & Tiểu thuyết mới @ VN

Đọc, thì hiểu ra câu của Todorov, hồi nhớ là 1 cách nhớ quá khứ sao cho hợp với hiện tại. MT viết về bạn, sao cho có mình ở trong đó, trong 1 vị trí thích hợp nhất.
Nhưng Brodsky phán, mới thú, đây là những bài ai điếu của MT dành cho bạn, mà dưới mắt ông, thì đều đã chết rồi!

Danh sách bồi bút đồi trụy Miền Nam trước 30 Tháng Tư, đầu tiên, gồm 12 tên, không phải 17, như Gấu viết lộn, Gấu đứng hàng thứ 7, đăng lần đầu trên báo Tin Sáng, Gấu nhớ rõ, Gấu đọc, khi ngồi trên 1 băng ghế trong Bưu Điện Sài Gòn, như là 1 khách hàng, Gấu không nhớ tới đó để làm gì, và 1 anh bạn cùng sở, đi qua, dí tờ báo vào mặt Gấu, cười cười, bỏ đi.
Anh này biết Gấu viết văn.
Gấu đọc, ngạc nhiên quá, và sợ quá, đúng là như vậy. Làm sao mà chúng lại biết được.
Phục VC quá!
Sau mới hiểu ra, cái thằng viết cái danh sách đó rất rành về Gấu!
Gấu đã kể ra chuyện này rồi. Khi Thảo Trường còn sống, anh thú quá, mail hỏi, có tao [tôi] ở trong danh sách không, ông Gấu [Cà Chớn] ?

Hà, hà!

MT phải biết danh sách này, vì ông hình như cũng phải mất một, hai năm trốn chui chốn nhũi, trước khi đi được.

Làm gì có cái chuyện "điệp viên" từ ngoài Bắc vô, mang cái danh sách theo.
Chúng đâu coi lũ nhà văn Ngụy là cái đéo gì, MT hơi cường điệu về ông và đồng bọn.
Chúng có mang theo 1 cái tape, trong vụ Mậu Thân, để đọc trên Đài, khi chiếm được thành phố, và 1 tên chuyên viên Đài Phát Thanh, TV kể chuyện này rồi, nguồn từ tờ báo của Mẽo.

Nhị

Chân Dung Nhà Văn

Note: Bài viết về Vũ Hoàng Chương, trong có nhắc tới cái danh sách đầu tiên, những nhà văn đồi trụy, gồm 16 tên…

Tôi đọc những người có tên trong bản danh sách được gọi là danh sách Hoàng Trinh cho ông nghe. Hoàng Trinh là thông gia với Trường Chinh. Y vào Nam sớm nhất và được Bộ Chính Trị Trung Ương Đảng Ủy cho toàn quyền xử lý vụ "Văn Học Nghệ Thuật Miền Nam". Sau này thêm bớt con số người bị bắt, có nhiều danh sách khác. Như danh sách 21, danh sách 44. Nhưng danh sách Hoàng Trinh, 16 người được lập ra sớm nhất và tôi được biết ngay nhờ sự tiết lộ của một cán bộ đảng quen biết ngày trước, hắn đi theo Hoàng Trinh lên Đà Lạt, và được cho xem bản án tử hình này

theo GCC, không đúng.

Danh sách này, gồm 12 tên, có GCC, thứ 7, trong 12 tên, là do 1 tên đàn em của Lữ Phương làm. Tên này, hiện ở Pháp.

V/v DNM, cũng sai, chính DNM cho biết, khi được hỏi, trên blog NL có cái note về vụ này.
V/v TTT, cũng sai. Sai như thế nào, thì GCC cũng đã lèm bèm rồi.
V/v NDT. MT coi NDT thuộc tiểu thuyết mới. Và chỉ có NDT là thành công trong cú “mới” này, sai.

Đọc, thì hiểu ra câu của Todorov, hồi nhớ là 1 cách nhớ quá khứ sao cho hợp với hiện tại. MT viết về bạn, sao cho có mình ở trong đó, trong 1 vị trí thích hợp nhất.
Nhưng Brodsky phán, mới thú, đây là những bài ai điếu của MT dành cho bạn, mà dưới mắt ông, thì đều đã chết rồi!

Trở lại với tiểu thuyết mới. Me-xừ Mít Butor, có phán, đâu đó, khi được hỏi, không có cái gọi là TTM ở Việt Nam.  Sai. Có, mà có chỉ ở Mít Butor: Cách viết của Hoàng Ngọc Biên, tức Mít Butor, là từ Butor, mà ra, và đúng là nằm trong “trường phái của cái nhìn”, như MT viết.
Nhưng TTM không phải chỉ có vậy. Cả đám này, mỗi người viết 1 kiểu, được gọi chung là TTM. Robbe-Grillet mới cho ra lò 1 cuốn, và đám phê bình phát sốt vì những cái nhìn bịnh hoạn ở trỏng. Bà vợ của ông là con gái của ông, một nữ tài tử nổi tiếng.

Văn MT thú thực Gấu không mặn. Ông cũng chẳng ưa gì Gấu. Có thể, vì cả đám Gấu hồi đó, chỉ mê TTT!
Đám GCC được gọi chung là TTM Mít, theo Gấu, có cái lý của nó. Mỗi thằng viết mỗi kiểu, chơi với nhau, hay ngồi nhà hàng La Pagode…

Steiner có 1 từ để gọi MT, 1 tay chơi trong cõi văn chương. Tuyệt.

Một cách  nào đó, đây cũng là dáng dấp của rất nhiều nhà văn Mít, kéo cái cổ áo lên 1 chút, khoác cái mưa vô, đi lãng đãng dưới mưa... đại khái thế!
Nhưng câu của Camus, mới thú, chúng ta luôn có dáng điệu của 1 kẻ sắp sửa ra đi….

Hà, hà!

Nhớ Em quá.
Yêu…  người quá!

V/v danh sách. Sự thực, tên này không hẳn thú nhận, tôi viết danh sách đó. Trong 1 cuộc trả lời phỏng vấn trên tờ Văn Học của NMG, tên này cho biết, sau 30 Tháng Tư 1975, anh ta yết kiến đàn anh LP, tên này ra lệnh viết. Về, ghét ai là đưa vô danh sách đen. Hắn trả lời trên tờ VH như thế! Gấu bị ghét, vì… trí thức quá! Hắn cũng viết ra điều này, trong 1 bài viết khác, trong 1 cuốn viết theo kiểu hồi ký về văn học Miền Nam trước 1975.

Tiểu thuyết mới ở Việt Nam

Ông ta là cha tôi và chồng tôi. Chúng tôi biết những giới hạn quá chúng chúng tôi không muốn tới
"Il est mon père et mon mari. Nous connaissons les limites au-delà desquelles nous ne voulons pas aller"

Tiểu Thuyết Mới ở Việt Nam

 

Trong bài phỏng vấn do Nguyễn Mạnh Trinh thực hiện, đăng trên Văn Học (Hoa Kỳ), Nguyễn Xuân Hoàng cho biết, trong số những người viết được gộp chung vào một nhóm, Huỳnh Phan Anh là người mặn mà nhất với cái gọi là tiểu thuyết mới.

Theo tôi, người xứng đáng "đại diện" cho tiểu thuyết mới ở Việt Nam phải là Hoàng Ngọc Biên. Anh không những là người đầu tiên giới thiệu trào lưu tiểu thuyết mới tại Pháp tới độc giả Việt Nam, như Nguyễn Xuân Hoàng cho biết trong bài phỏng vấn, nhưng còn đem áp dụng lối viết đó, vào trong tác phẩm, trong tập truyện "Đêm ngủ ở tỉnh" của anh. Người mà anh "mặn" nhất, là Michel Butor. Hồi đó, tụi này thường gọi đùa, "Voilà Monsieur Biên-Butor ", mỗi lần anh tình cờ ghé quán Cái Chùa, ở đường Tự Do Sài-gòn. 

Cũng trong bài phỏng vấn, Nguyễn Xuân Hoàng cho biết, Nguyễn Đình Toàn đã có tác phẩm, và đã nổi tiếng, trước khi "la cà đàn đúm" với đám tiểu thuyết mới. Với cá nhân người viết, Nguyễn Đình Toàn đọc những bài viết của tôi trên Nghệ Thuật, rồi nhân một bữa cùng ăn sáng tại quán phở 44, (ngay phía trước Đài Phát Thanh Sài-gòn, số 5, Phan đình Phùng, nơi anh làm việc, còn tôi làm việc tại building số 7 kế bên), anh đề nghị tôi viết cho Văn. Đó là lần đầu tiên tôi quen biết Toàn. Anh cũng là người "khám phá" và đưa Huỳnh Phan Anh tới với tạp chí Văn, khi cả đám chúng tôi đã trở thành thân thiết. 

Trong Văn Học Tổng Quan, Võ Phiến coi Dương Nghiễm Mậu có lẽ là người thành công nhất và sớm sủa nhất, sử dụng các kỹ thuật mới vào văn chương Việt Nam. "Trong cuốn truyện dài Con Sâu chẳng hạn, 'tôí không phải là một nhân vật nào, khi là nhân vật này, khi lại là nhân vật nọ; sự chuyển vị xẩy ra thoăn thoắt làm nổi bật sự thay đổi đột ngột những quan điểm nhìn sự vật khác nhau". Trong một bài viết của Mai Thảo, trong "Chân dung nhà văn", ông lại coi người tài hoa nhất của nhóm tiểu thuyết mới tại Việt Nam là Nguyễn Đình Toàn. Cả hai nhận định trên đều đúng, nếu chỉ nói về khía cạnh tài năng, nỗ lực cá nhân khi cố gắng làm mới văn chương Việt Nam. Nhưng bảo hai nhà văn nổi tiếng nói trên là thuộc nhóm tiểu thuyết mới, tôi muốn nói, như những người sáng tác theo quan điểm tiểu thuyết mới tại Pháp, điều này sợ chưa đủ sức thuyết phục.

 Lucien Goldmann, trong bài viết "Tiểu thuyết mới và Thực tại", in trong cuốn "Xã hội học về tiểu thuyết", cho thấy, trong khi nhiều nhà phê bình, và đa số công chúng thưởng ngoạn, nhìn tiểu thuyết mới, như là những kinh nghiệm hoàn toàn có tính hình thức, hay một toan tính chạy trốn thực tại xã hội, hai tác giả đại diện chính của trào lưu này là Nathalie Sarraute và Alain Robbe- Grillet, ngược lại, đã muốn nói với chúng ta rằng, tác phẩm của họ được sản sinh từ một cố gắng - càng chân xác, càng cơ bản chừng nào hay chừng đó - nắm bắt thực tại thời đại của chúng ta. Họ là mhững tác giả hiện thực cơ bản nhất, triệt để nhất trong số những nhà văn hiện thực Pháp, nếu chúng ta quan niệm chủ nghĩa hiện thực trong văn chương là sáng tạo bằng tưởng tượng ra một thế giới mà cơ cấu của nó tương ứng với cơ cấu thiết yếu của thực tại xã hội - một xã hội mà tiểu thuyết đã được viết ra từ trong lòng của nó. Một xã hội đã cưu mang, thai nghén ra tiểu thuyết. Và đây là giả thuyết của Goldmann: Trong các dạng văn học, tiểu thuyết là dạng liên can, tức thời nhất, và trực tiếp nhất, tới cơ cấu kinh tế, theo một nghĩa hẹp nhất của từ này. Tới những cơ cấu trao đổi và sản phẩm thị trường. Thực tại thời đại chúng ta cho thấy, nếu trước đây, con người là trung tâm vũ trụ, bây giờ đồ vật trở thành "thần vật". Liên hệ người-vật ngày càng nghiêng về phía đồ vật. Thế nhất quán mang tính cơ cấu "nhân vật-đồ vật" ngày càng biến đổi cùng với sự biến mất của nhân vật nhường chỗ cho đồ vật làm chủ. Từ đó, tiểu thuyết mới mang đủ thứ tên, phản-tiểu thuyết, phản-con người, phản-văn chương...

 Nhìn từ quan điểm đó, chúng ta không thể nào coi Nguyễn Đình Toàn và Dương Nghiễm Mậu là những nhà văn tiểu thuyết mới. Nhân vật của Dương Nghiễm Mậu là những con người có một ý thức sáng suốt đến chua xót về sự cô đơn, bất lực của mình trong một xã hội đang manh nha tan rã, cuối cùng lao vào những hành động "phá phách, nổi loạn", cố tìm một thái độ đạo đức bằng những hành xử vượt ra ngoài quan niệm đạo đức thông thường. Thế giới, khung cảnh truyện của ông "khô, đầy bụi", đầy "tóc rối", trong khi ở Nguyễn Đình Toàn, là một khí hậu ẩm, ướt, với những nhân vật hầu hết là nữ. Truyện của hai tác giả giống như hai mùa mưa nắng ở Miền Nam, trong khi chờ đợi cơn bão tố chiến tranh xóa sạch tất cả.

 Giả thuyết của Lucien Goldmann dựa vào lý thuyết nổi tiếng của Marx, trong Tư Bản Luận, lý thuyết về sự thờ phụng đồ vật, phương tiện phục vụ, tiện dụng, của xã hội Tây phương, tức xã hội tư bản hiện nay. G. Lukács có một từ rất hay, rất chính xác để gọi hiện tượng này là vật hóa (reification).

Cũng trong bài phỏng vấn kể trên, Nguyễn Xuân Hoàng cho biết, ông không "mặn" với cái món tiểu thuyết mới. Nhưng theo tôi, trong những tác phẩm đầu tay, trong cuốn Sinh Nhật chẳng hạn, ông đã không chấp nhận nhân vật tiểu thuyết như một con người có cá tính, có một đời sống tâm lý, sinh lý, có một hoàn cảnh xã hội đặc biệt... Ông chọn một con người không có cá tính, đại khái như vậy. Và như thế, vô hình chung ông đã chấp nhận, một cái gì đó, của tiểu thuyết mới, khi trào lưu này không thể nào quan niệm một thứ văn chương đồng hóa con người vào những tình cảm ỷ ôi, sướt mướt, con người như là một con vật bị "raped" (hãm hiếp) bởi thất tình, hỷ nộ ái ố...

 Tuy dựa vào lý thuyết Mác-xít để giải thích sự xuất hiện của trào lưu tiểu thuyết mới, như L. Goldmann đã làm, trên thực tế, ngay tại Pháp, và tại những nước Cộng Sản, trào lưu này đã không tránh khỏi những chỉ trích nặng nề là đã không có trách nhiệm (lack of commitment) với văn chương, lịch sử, với con người... "Một sự từ chối cái thực. Không thể hiện những mâu thuẫn trong xã hội tư bản. 'Trong mê cung' ('Dans le labyrinthé , của A. Robbe- Grillet) là cái quái gì nếu so với Việt Nam?" Sartre đã từng phát biểu, ông không thể đọc Robbe-Grillet trong một xứ sở kém phát triển. Câu nói của ông sau được ghi lại trong bài viết của Claude Simon, Orion aveugle, (Geneva, 1970, trang 106), trong bài nói chuyện của một thành viên tham dự một hội nghị văn chương bàn về nghĩa vụ xã hội của nhà văn, được tổ chức tại một xứ Mỹ Châu La Tinh: "Hình như đối với tôi, chúng ta hội họp ở đây để bàn về những vấn đề này (không phải những vấn đề mang tính hàn lâm), những vấn đề về sáng tạo văn chương mà những dân tộc bị áp bức chẳng có gì mắc mớ với chúng". "Nhóm" tiểu thuyết mới tại Việt Nam đã từng bị những người theo Cộng Sản, như Lữ Phương chẳng hạn, gọi là nhóm văn chương "viễn mơ". 

Người xưa nói, đừng đem thành bại luận anh hùng. Trong "cõi văn chương", tất cả những tác phẩm thành công đều là những kinh nghiệm về sự thất bại. Hoặc chính là sự thất bại.

"Hết thuốc chữa, chuyện anh có mặt trên trái đất này", Hamm nói với Clov trong Tàn Cuộc, Endgame (Beckett), hay như trong   Tiến lên Tàn Mạt, Worstward Ho (cũng của Beckett): "Hãy thua. Thua nữa. Thua cho bảnh." ("Fail. Fail again. Fail better.") Theo ông, đó là chức năng tuyệt vọng của người nghệ sĩ hiện đại, kẻ bị kết án phải trung thành với sự thất bại. 

Nhìn theo cách thế đó, tiểu thuyết mới và các tác giả của nó chính là một sự thất bại, như James Joyce, như Beckett, như Kafka... đã từng thất bại.
 

Nguyễn Quốc Trụ