WHOSE SIDE WAS SHOSTAKOVICH ON?
by Alex Ross

Liệu Nadezhda Mandelstam trở thành như là bà bây giờ, là do Cách Mạng, và tất cả những gì tiếp theo sau nó? Có lẽ không phải như vậy, bởi vì bà gặp người chồng của mình vào năm 1910. Nhưng một câu hỏi như thế, tự thân nó, là không thích hợp; nó dẫn chúng ta tới những vùng đất mờ ảo, của trò xác xuất - rằng chuyện như thế có thể xẩy ra - và tới thuyết tất định về lịch sử. Nói cho cùng, bà trở thành như bà ngày nay, không phải bởi vì những gì đã xẩy ra ở Nga, trong thế kỷ này, mà đúng ra là, bất chấp những chuyện đó. Ngón tay trỏ của một tên ngụy biện chắc hẳn sẽ vạch ra rằng, theo quan điểm của thuyết tất định lịch sử, thì "bất chấp" đồng nghĩa với "bởi vì". Rút cục ra, tất định thuyết về lịch sử thì cũng chỉ có vậy, nhưng ví bằng, nó quan tâm một tí, tới “cái gọi là con người”, nằm ở trong ngữ nghĩa của từ 'bất chấp'... ".
Gì thì gì, thì đây cũng là một điều tốt lành. Bởi vì, một người đàn bà mảnh mai, yếu đuối đã làm chậm - nếu không muốn nói, về mặt đường dài - đã ngăn chặn, cơn băng hoại văn hóa của cả một dân tộc. Những hồi ức của bà là một cái gì còn hơn cả một chứng tích, về thời của bà.

Chúng là một cái nhìn lịch sử dưới ánh sáng của lương tâm và văn hoá. Dưới ánh sáng đó, lịch sử nhăn nhó, và cá nhân thực hiện sự chọn lựa của mình: Hoặc là, bỏ công tìm kiếm coi ánh sáng tới từ đâu, hoặc là, phạm một tội liên quan tới gốc rễ con người, đối với chính anh ta/chị ta.
Bà đâu có muốn lớn lao, cao cả như vậy, ngay cả chuyện giản dị, là muốn ngang hàng với chế độ, cũng không. Với bà, đây là một chuyện riêng, nó liên quan tới tính tình, phong cách rất đỗi tư riêng của bà, và điều tạo nên phong cách đó. Và như chúng ta đã biết đấy, một vóc dáng cá nhân như thế, là đã được văn hóa và những sản phẩm tối hảo của nó, tạo nên: những bài thơ của chồng bà. Chính chúng, chứ  không phải hồi ức về chồng, là điều mà bà cố gắng giữ sao cho sống hoài, không thể bị mai một. Chính là vì những bài thơ, chứ không vì ông chồng, mà trong vòng 42 năm trời đằng đẵng, bà trở thành một góa phụ. Lẽ dĩ nhiên, bà yêu chồng, nhưng tình yêu, tự thân nó, là một trong những tinh hoa, tài tình, "phong hoa nhất mực", của những đam mê trọn kiếp. Và tình yêu, nó chỉ có thể có được bản chất phong hoa nhất mực, có được những giấc mơ bay bổng, những viễn ảnh tuyệt vời, là từ nội dung văn hoá, bởi vì nó cần nhiều không gian ở trong đầu, trong tâm hồn, chứ không phải thứ không gian ở trên, và ở xung quanh một cái giường. Ra ngoài không gian đó, nó rớt liền vào không gian giả tưởng một chiều. Bà là goá phụ, đối với văn hóa, và tôi nghĩ, bà yêu chồng nhiều ở những ngày hôm sau, hơn ngày đầu họ lấy nhau. Có lẽ chính vì vậy mà độc giả  nhận thấy những cuốn sách của bà thật gây ám ảnh. Bởi vì điều trên đây, và còn bởi, cái gọi là thân phận của thế giới hiện đại trực diện với văn minh cũng được coi như là một thân phận ở góa [widowhood].

Nếu bà thiếu điều chi, thì đó là sự khiêm nhường. Về điều này, bà không như hai nhà thơ lớn của bà. Nhưng, họ có nghệ thuật của họ. Và thành tựu thơ ca, thứ thượng hảo, khiến họ khiêm tốn, hoặc làm ra vẻ như vậy. Bà thì rất ư là cổ hủ, cố chấp, câu nệ, khó chịu, thích làm theo ý mình; tư tưởng hoặc chưa chín chắn, hoặc phát triển theo kiểu "nghe người ta nói như vậy". Nói ngắn gọn, có rất nhiều cái gọi là sự thủ đắc ở nơi bà, thành thử người ta không ngạc nhiên, về chuyện bà ứng phó với những gì xẩy ra trong thực tế cũng như trong tưởng tượng. Sau cùng sự khó chịu của bà khiến nhiều người phải tránh né, nhưng phải như vậy thôi, bởi vì bà quá chán sự tâng bốc, quá chán được yêu mến bởi Robert McNamara, hay Willy Fisher [tên thực của Đại tá Rudolf Abel]. Tất cả những gì bà muốn, là được chết ở trên chiếc giưòng của bà, và một cách nào đó, bà trông chờ điều này, bởi vì, "ở trên ấy, tôi lại gặp Osip của tôi". "Không đâu, tôi đi trước bạn, lên trên ấy, và sẽ gặp Osip trước bạn", Akhmatova trả lời.

Ước muốn của bà sau đã trở thành hiện thực, và bà chết ở trên chiếc giường của bà. Với một người Nga thuộc thế hệ của bà, đây không phải là chuyện nhỏ nhặt: được chết ở trên chiếc giường của mình. Sẽ có những người than thở, rằng bà hiểu lầm thời của bà, rằng bà tụt hậu, không bắt kịp con tầu lịch sử  chạy về tương lai. Ôi chao, có thể nói, như mọi người đàn bà Nga khác thuộc thế hệ của bà, bà biết quá rõ một điều là, con tầu chạy về tương lai đó ngưng ở trại tập trung hay tại phòng hơi ngạt. Bà may mắn đã hụt chuyến tầu, và chúng ta may mắn, vì bà bảo chúng ta biết lộ trình của nó. Tôi [Brodsky] gặp bà lần chót vào bữa 30 tháng Năm, 1972, tại nhà bếp của bà, tại Moscow. Lúc đó cũng xế chiều, và bà ngồi, hút thuốc, tại một góc bếp, trong bóng tối của cái tủ đựng chén dĩa in đậm lên tường. Đậm đến nỗi, người ta chỉ nhìn thấy đốm đỏ của điếu thuốc, và hai con mắt sáng rực của bà. Cái còn lại - một thân hình mỏng manh, run rẩy dưới chiếc khăn choàng, đôi cánh tay, khuôn mặt bầu dục nhợt nhạt, mái tóc xám mầu tro, tất cả đều bị bóng tối nuốt sạch. Bà giống như chút còn lại của một đám lửa lớn, đốm than hồng làm bạn bỏng tay, nếu đụng vô.
1981

Brodsky

Note: Khi dịch bài viết này, GCC nhớ là, quả là có nghĩ tới DTH, khi nhận ra 1 điều, mà sau này, GCC lèm bèm hoài, Mít, và nhất là xứ Bắc Kít, không làm sao có được sự nhân hậu ở trong văn chương, ngay cả ở DTH.

Thiếu nó, là thiếu cái gọi là văn hóa, như Brodsky viết:

Tôi muốn tản mạn thêm một chút, ở đây. Thực tại, chính nó, chẳng đáng một đồng xu teng. Chính cảm nhận của chúng ta đem ý nghĩa đến cho nó. Và, có đẳng cấp trong cảm nhận; cũng thế, có đẳng cấp trong ý nghĩa. Những cảm nhận được chiết qua những lăng kính tinh vi nhất, lọc lõi nhất, mẫn cảm nhất, chúng sẽ chót vót ở trên đỉnh. Lọc lõi, và cảm tính, ở đâu mà ra, nếu không là từ văn hoá, văn minh, vốn là nguồn cung cấp độc nhất cho một lăng kính như thế? Và dụng cụ chính của văn hoá, văn minh là ngôn ngữ. Đánh giá, thẩm định thực tại qua một lăng kính như thế  - có được lăng kính này, là một mục tiêu của sinh vật – nhờ vậy mà trở nên chân xác nhất, và có lẽ, chính đáng nhất [“Không công bằng!”, và Trọng tinh hoa”, sẽ có những tiếng la thét từ mọi nơi, sau một khẳng định như vậy, nhưng đâu cần, bởi vì, do định nghĩa, “trọng tinh hoa” là tính chất của văn hóa, và việc áp dụng những nguyên lý dân chủ vào môi trường tri thức sẽ dẫn tới sự kiện cào bằng, coi cá mè một lứa, giữa khôn ngoan và dốt nát, giữa minh triết và đần độn].

Chính vì sở hữu một lăng kính như thế – nó đã được trao cho bà, bởi nền thi ca số một của thế kỷ 20 của Nga, chứ không phải do tầm vóc nỗi đau duy nhất mà bà đã chịu đựng -  khiến cho khẳng định của bà về thực tại, là không thể nói ngược lại được.

Thật là một giả tưởng quái đản, khi cho rằng có đau khổ mới có nghệ thuật lớn. Đau khổ làm cho người ta mù lòa, điếc lác, tàn hại, và thường khi, sát nhân. Osip Mandelstam là nhà thơ vĩ đại “trước” cách mạng. Cũng vậy, là Akhmatova. Cũng vậy, là Marina Tsvetaeva. Họ sẽ vẫn là họ, đếch cần đến cái cuộc cách mạng đó, đếch cần dù chỉ một biến cố lịch sử đó giáng lên đầu dân Nga: Bởi vì họ là thiên bẩm. Cơ bản mà nói, tài năng đếch cần lịch sử.

Sĩ phu Bắc Kít vs Dalai Lama

Gấu nhiều lần lèm bèm, sĩ phu Bắc Kít bị liệt một nửa bộ não, ngay cả ["nhất là", mới đúng] đấng Nobel Toán!
Thú vị quá, với riêng Gấu, Đức Phật Sống cũng phán như thế, về Tẫu VC!

“Tôi nói với Tông Tông Mẽo, Obama, đám Bắc Bộ Phủ Bắc Kinh, bộ não của họ bị thiến mất 1 mẩu, đúng mẩu có cái gọi là lương tri của con người”. Đức Dalai Lama nói với tôi, [ký giả Jonathan Mirsky của tờ NYRB] trong lần lèm bèm giữa chúng tôi tại London vào giữa Tháng Sáu, 2012
"Nhưng nói đi thì cũng phải nói lại. Tôi hy vọng ở đám lãnh đạo mới, bắt đầu cuối năm này. Những nhà lãnh đạo Đảng CS/TQ bây giờ thiếu tự tin, nhưng tôi nghe từ những người bạn TQ thì sau 1, hoặc 2 năm, đám mới này sẽ đi vài đường khai mở,  và sẽ tự do, dân chủ hơn 1 tị."
Đức Dalai Lama mà tôi thường được yết kiến kể từ 1981, bữa nay cực kỳ sôi nổi. Ngài nhắc tới cuộc gặp Tông Tông Mẽo Obama vào năm 2011. Tôi hỏi Ngài về những cuộc gặp gỡ với những đầu sỏ trên thế giới,, từ Nam Phi tới Anh Quốc, những đấng từ chối gặp Ngài theo đúng nghi lễ, vì sợ Tẫu. Tông Tông Mẽo Obama đếch dám gặp Ngài vào năm 2009, cú “em chả, em chả” đầu tiên, từ một vị Tông Tông Mẽo, kể từ khi vị lãnh đạo Tây Tạng bắt đầu thăm Washington vào năm 1991. Hai cuộc gặp sau cùng đã được thực hiện vào năm 2010 và 2011. Và đều xẩy ra tại Phòng Bản Đồ Bạch Cung thay vì Phòng Bầu Dục, sau khi Bắc Kinh cảnh cáo: “Chúng tớ” kiên quyết phản kháng bất cứ 1 cuộc gặp gỡ chính thức với Dalai Lama, dưới bất cứ hình thức nào. Ở Anh Quốc, thì mấy tay chóp bu như Thủ tướng Gordon Brown và David Cameron cũng kiếm 1 chỗ khác, thay vì số 10 Downing Street. Tháng Sáu này, Phó Thủ Tướng Anh cũng đi 1 đường gặp gỡ nhanh, gọn, đếch có quảng cáo, với Dalai Lama, Ngài gặp gỡ vài ngàn người ái mộ tại St. Paul's Cathedral. Tất cả những cuộc gặp gỡ đó, kể cả cú tại nhà thờ, thì theo lệ thường, đều đuợc anh Tẫu càu nhàu, “làm đau đớn tình cảm của dân Tẫu”.
“Nếu cái đám đầu sỏ đếch muốn gặp tớ, thì kệ cha họ, đúng không?” Ngài sử dụng ngôn từ cà chớn của thằng cha Gấu. Nhưng dần dần, dân Tẫu nhận ra họ bị bóc lột, khai thác, bị kiểm duyệt. CS/VC Tẫu nói với dân Tẫu, "nhân dân ta" đâu cần thứ dân chủ, nhân quyền kiểu Tây Phương.

News from the Dalai Lama
Jonathan Mirsky

"I told President Obama the leaders of the Chinese Communist Party are missing a part of the brain, the part that contains common sense," the Dalai Lama said to me during our conversation in London in mid-June.
But it can be put back in. I am hopeful about the new Chinese leadership beginning late this year. The Communist leaders now lack self-confidence, but I have heard from my Chinese friends that after a year or two the new ones will take some initiatives, so more freedom, more democracy.
The Dalai Lama, with whom I have been talking periodically since 1981, was in an ebullient mood even for him. He was referring to a meeting with Obama in 2011. I had asked the Dalai Lama about those national leaders throughout the world, from South Africa to Britain, who refuse to hold formal meetings with him because they fear Beijing's anger. President Obama declined to meet him in 2009, the first rebuff from an American president since the Tibetan leader began visiting Washington in 1991.
Two meetings finally took place, in 2010 and 2011. Both were held in the White House Map Room rather than the Oval Office, after Beijing had warned against such an encounter: "We 'firmly oppose any foreign official to meet with the Dalai Lama in any form." In Britain, Prime Ministers Gordon Brown and David Cameron found other venues for their meetings, far from 10 Downing Street. This June Cameron and Deputy Prime Minister Nick Clegg held a brief, unpublicized meeting with the Dalai Lama, who was about to address several thousand admirers in St. Paul's Cathedral. All such meetings, including the one at the cathedral, are routinely condemned by Beijing as “hurting the feelings of the Chinese people”.
"If these national leaders don't see me that's up to them," the Dalai Lama said. "But slowly Chinese people realize they have been exploited, censored. The Communists tell them they don't need Western-style democracy and human rights." In recent months, there have been reports of self-immolations by Tibetans in China and Tibet, and there are concerns that the human rights situation is worsening. Yet as in previous meetings, the Dalai Lama reflected without rancor on Chinese Communist rule over Tibet. "What has kept Tibetans going for 2,500 years? The Dharma." This is the traditional Buddhist view of the universe and its principles of human behavior and wisdom. "How old is the Communist Party? Less than two hundred years [it was founded in 1921]. Admiration for Tibetans throughout the world is always rising. Attitudes toward the Chinese Communist Party, inside and outside China, couldn't be worse."
He noted that the Party sees how Aung San Suu Kyi, the Burmese opposition leader and a fellow Nobel Peace Prize laureate, was admired throughout the world for more than twenty years when she was a captive in Rangoon and now, free at last, is welcome everywhere. She was in London in June, and Beijing cannot have been happy to see her meeting with the Dalai Lama. The Dalai Lama told Suu Kyi that he admired her courage. The Dalai Lama said that the reason Chinese Nobel Peace Prize winner Liu Xiaobo is serving an eleven-year prison sentence for “subversion is "because he is not just one individual. There are thousands of intelligent, thinking people in China who agree with him that change is necessary." This means more transparency, he insisted, an end to violence, and a real legal system. "And there are also 1.3 billion other Chinese who because of their great culture have the brains to distinguish right from wrong. More and more they are aware of their rights." The Party fears them, he added, and Liu is supposed to be a warning-an example, he agreed, of the Chinese saying "Strike the rooster to frighten the monkey."
Particularly interesting was what the Dalai Lama had to say about the eleventh Panchen Lama, the second-most- eminent religious figure in Tibetan Buddhism, who has been chosen by the Chinese leadership in Beijing, in an apparent effort to impose further control on Tibet. The authentic eleventh Panchen, Gedhun Choekyi Nyima, was chosen by the Dalai Lama in 1995 while the Tibetan leader was in exile in India. In accordance with tradition, he made the choice five years after the tenth incarnation died. Beijing immediately denounced the choice as illegitimate, kidnapped the child and his family-who have never been seen again-and imprisoned for subversion the abbot of the Tashilhunpo monastery, the Panchen's traditional seat, who had first identified little Choekyi Nyima as a possible eleventh Panchen. Employing "authentic" rituals, the Communist Party then chose its own boy, Gyaincain Norbu. It was only too plain that this rigamarole, as the Dalai Lama has remarked to me over the years, was a dress rehearsal for Beijing to select his own successor, the fifteenth Dalai Lama, who it hopes will be accepted by Tibetans, as their choice of Panchen has failed to be.
I was surprised, therefore, by the Dalai Lama's comments about the spurious Panchen. He mentioned 2008, when an uprising swept throughout Tibet proper and regions of China at       populated by many Tibetans. Chinese properties were destroyed, some Han were killed, and a number of Tibetans are estimated to have been killed at the hands of the Chinese police and army.
"Of course Beijing wanted the boy to denounce the uprising," the Dalai Lama observed. "But some of his friends have told me that he remains a Tibetan deep inside and preferred of to remain silent. Beijing couldn't use him." +
-July 13, 2012
NYRB August 2012