Si je t'oublie, Saigon

 
"Những Cây Cọ Dại", "The Wild Palms", còn có một cái tên khi ở dạng đánh máy, và sau đó bị bỏ đi: "If I Forget Thee, Jesuralem" (Nếu tôi quên Em, Jerusalem). Câu này trích từ Psalm 137, Verse 5, nguyên văn như sau: "If I forget thee, O Jerusalem, let my right hand forget her cunning". Theo Michael Millgate, tác giả cuốn "The Achievement of Faulkner", đây là cái tên mà Faulkner thích, vì nó liên quan tới tình yêu và lòng trung thủy của Wilbourne đối với Charlotte; tới sự trì hoãn quyết định thực hiện ca phá thai, có thể do Wilbourne đã lụt nghề, cuối cùng gây ra cái chết cho Charlotte. Nhưng khó mà biết, Wilbourne đúng hay sai, khi ngần ngại không thực hiện ca phá thai? Liệu thất bại này liên quan tới thất bại của ông, về quan niệm cuộc đời, như Charlotte mơ tưởng và ông không làm sao thực hiện được? Ông muốn đứa trẻ được sinh ra, và mọi người đều nhìn thấy đứa bé, như là bằng chứng về cuộc tình tội lỗi giữa hai người. Faulkner thường sử dụng sự mang thai và ra đời của hài nhi như là những hình ảnh về tái sinh, thành thử quyết định phá thai của Charlotte cho thấy, quan niệm cuộc đời như bà mơ tưởng, là mang tính vô sinh (sterile). Charlotte không muốn có đứa bé là bởi vì "chúng làm đau, làm đọa đầy". Không phải chỉ vì sự sinh đẻ, tự nó, đã là một cơn đau quá lớn lao để mà chịu đựng, nhưng trẻ con, chính chúng nó, đặc biệt hơn, những đứa con mà bà bỏ lại đằng sau cho người chồng, chúng là một nỗi đau triền miên. Ở đây, bà như phản bội ngay cả ý tưởng của bà về cuộc đời: "rằng yêu đương và khổ đau, là như nhau (same thing), và giá trị của tình yêu là những gì bạn phải trả để có được nó, và một khi bạn mua nó bằng một giá hời, như vậy là bạn tự lường gạt chính mình." Như vậy, khi quyết định phá thai, bà muốn một giá hời, trong cuộc tình, và từ đó, là cái chết., như một hậu quả.

 

"Những cây cọ dại" là đề tài gây tranh luận, bởi vì nó được viết kèm với "Ông Già" (Old Man), và độc giả khó có thể đọc cả hai, như một toàn thể. "Ông Già" được viết kỹ hơn, dễ đọc hơn, quyến rũ hơn, nhưng như tác giả cho thấy, khi chọn tên Những Cây Cọ Dại, ông coi đây mới là "con thuyền chở đạo" (nó chuyên chở ý nghĩa của cuốn sách). Ông cho biết, trong khi loay hoay tìm cách kể câu chuyện Charlotte và Harry, ông "đã bịa đặt ra một câu chuyện khác, hay là nửa còn lại của nó (its complete antithesis), được sử dụng như một "counterpoint" để có được sự cân bằng. Cũng có thể coi đây là một cuốn tiểu thuyết-kép, nếu đừng chi ly đến chuyện "nhất bên trọng" (The Wild Plams), "nhất bên khinh" (Old Man).

 

Ông Già (Old Man) là câu chuyện một người tù. Theo "Ghi chú của người Biên tập" (trong "The Portable Faulkner", của Malcolm Cowley), vào đầu tháng Tư năm 1927, nước sông Mississippi dâng cao, và những tù nhân trong một trại tù tại đây đã được điều động nhằm chống đỡ trận lụt tại một khúc đê. Một tù nhân cao - Để phân biệt với một tù nhân lùn, như ở trong truyện, mở ra như sau: Once (it was in Mississippi, in May, in the flood year 1927), there were two convicts. One of them was about twenty-five, tall… The second convict was short… [Hồi đó, (ở Mississippi, vào tháng Năm khi xẩy ra trận lụt năm 1927), có hai tù nhân. Một chừng 25 tuổi, cao… Người tù kia thấp….] - được phái đi, cùng với một chiếc thuyền, cứu hai nạn nhân của trận lũ, một đàn ông và một đàn bà. Đây là trận lụt tệ hại nhất trong lịch sử của con sông: trong vòng sáu tuần lễ, hơn 20 ngàn dậm vuông bị chìm vào cơn lũ, bao gồm trọn vùng châu thổ giầu có; 600 ngàn người bị mất nhà cửa; vài trăm con người bị chết đuối; cộng thêm 25 ngàn con ngựa, 50 ngàn gia súc, 148 ngàn heo, 1300 cừu, 1 triệu ba trăm ngàn gà, 400 ngàn mẫu hoa mầu bị tiêu hủy, cùng hàng trăm dậm đê điều. Vài tuần, sau khi nước sông đã rút, người tù trở về trại tù. "Cái thuyền ở đằng kia kìa". "Còn đây là người đàn bà. Nhưng tôi không kiếm thấy thằng chả".

*

Đại Lục Faulkner

"Si je t'oublie, Jerusalem"

Cri de douleur d'un jeune écrivain en plein chaos personnel

Philippe Sollers 21, Juillet, 2000 

"Si je t'oublie, Jerusalem" là tên đầu tiên của cuốn "Palmiers Sauvages". Ông anh nhà thơ mê cuốn này. Ông nói, Gấu mới đi kiếm đọc. 

Ông nói, cuốn này lạ lắm. Hai truyện dài viết song song, gần như không mắc mớ liên hệ. Có vẻ như ông chỉ khoái Ông Già, một nửa câu chuyện.

Tức câu chuyện anh tù, cảm thấy bình yên ở nơi chốn không có đàn bà.

Nhưng chính cái nửa kia, một nửa linh hồn còn lại, mới đáng kể.

"Cầm bằng theo gió đưa đi"

 Đó là cái tít đầu tiên, của bản tiếng Việt, thời còn Tây mũi lõ,

[Gấu đọc trên Tiểu Thuyết Thứ Năm, khi 7 hay 8 tuổi, hà cớ sao còn nhớ đến tận bây giờ?]

tác phẩm "Gone With The Wind", Cuốn Theo Chiều Gió

của một Nguyễn Ngọc Tư người Mẽo:

Scartlett giữa hoài nhớ và buồn phiền?

 
Scarlett entre la nostalgie et l'ennui

Plutôt que ses personnages, c'est la vie de Margaret Mitchell qui est passionnante

 
Ceux qui ont lu le best-seller de Marrgaret Mitchell dans leur adolescence vont sûrement le relire avec nostalgie, avec cette émotion singulière que provoque la remémoration : pourquoi donc avait-on souligné tel passage, recopié telle page, au nom de quelles impressions, de quels sentiments d'autrefois? Ceux qui sont passés à côté de cette lecture de jeunesse ne doivent pas se priver de tenter l'aventure.

Pour les amoureux des sagas, des fresques sentimentales et historiques, qui se laissent emporter par le récit, aucun prooblème : la magie de Scarlett devrait fonctionner. Pour ceux qui sont d'abord sensibles au style, ce roman pesant, dont on nous explique aujourd'hui que c'est un roman d'apprentissage dénaturé par une adaptation cinématographique trop sentimentale, peut apparaître comme un pennsum dont il est impossible de venir à bout.

Heureusement, grâce aux documents, on se prend à rêver de nouveau au couple à jamais mythique du film de Victor Fleming, Vivien Leigh et Clark Gable, et on bénit le cinéma. Si les images ne sont pas parvenues à restituer l'atmosphère d'A la recherche du temps perdu, à évoquer les délices ambiguës des descriptions et des sensations proustiennes, il est heureux qu'elles nous aient épargné les descriptions minutieuses de Margaret Mitchell (certes, pas un bouton ne manque aux uniformes, et alors?) et que le talent d'actrice de Vivien Leigh nous évite ce genre de phrase : «Scarlett jeta autour d'elle un regard éperdu. Elle regarda le ciel livide derrière elle, les arbres noirs qui, de chaaque côté, cernaient les fugitifs comme les murs d'une prison, les silhouettes effrayées entassées à l'arrière de la charrettte, enfin elle regarda Rhett':Avait-il donc perdu la tête ? N'entendait-elle donc pas bien ? » Pour ne rien dire du paternalisme et du racisme, dont Margaret Mittc1rell se défendait, mais qui, dès la parution du livre, en 1936, fut dénoncé commme allant bien au-delà de la nécessaire restitution historique du Sud pendant la guerre de Sécession.

A 14 ans, cette adolescente née en 1900 vient de terminer un manuscrit de 400 pages qu'elle trouve mauvais, et elle écrit sur la deuxième page de couvertuure : « Il y a deux sortes d'écrivains, les vrais et les imposteurs. Les vrais écrivains insufflent la vie à leurs personnages; les autres ne produisent que des pantins, dont ils tirent les ficelles. Je ne serai jamais un véritable écrivain.» « Imposteur» est sûrement excessif, comme on l'est dans sa jeunesse, et sa définition du véritable écrivain est très simplificatrice, mais il y a chez Margaret Mitchell une lucidité précoce, qu'elle ne perdra pas vraiment, en dépit de son succès : écrire des livres - qui peuvent être excellents - et être écrivain ne sont pas synonymes.

Le prix Pulitzer en 1937, le très beau titre de la traduction française (dont une note manuscrite, reproduite dans cette édition, prouve qu'il est dû à Jean Paulhan), le film, les multiples traductions, rien de tout cela n'est parvenu à détourner de Margaret Mitchell le mallheur : depuis son enfance, elle avait été victime de multiples accidents. Elle meurt le 16 août 1948, après avoir été renversée par une voiture. Elle aurait 47 ans le 8 novembre.

Josyane Savigneau (25 juillet 2003)

Một tác phẩm chứa toàn một lũ mất gốc.

Thư tín:
Chú Trụ,
Re: Mr. Bean.
Mới xem hôm qua. Và chợt nhận ra rằng, khi Mr Bean không cười khá giống chú Trụ (qua hình trên trang nhà). Không chừng, khi chú Trụ cười, lại giống Mr. Bean.
Blog Tin Văn

Faulkner ... Toute personne, sur le tard, ayant déjà lu des romans de ce géant, l'ayant un jour rencontré « dans la vie », ou ayant aperçu sa silhouette, aura été surpris par sa petite taille. Et par son port, à la fois « altier et pathétique» - « à la Charlot», dit André Bleikasten.

Thầy giống Charlot.
Trò giống Mr. Bean!
Trò vừa lé vừa lùn. Thầy, nhỏ con.

…. "But why tell me about it" he said to his father that evening, when he returned home, after she had dismissed him at last with his promise to return for her in the buggy; “why tell me about it. What is it to me that the land of the earth or whatever it was got tired of him at last and turned and destroyed him? What if it did destroy her family too? It's going to turn and destroy us all some day, whether our name happens to be Sutpen or Coldfield or not." 

"Ah," Mr. Compson said. "Years ago we in the South made our women into ladies. Then the War came and made the ladies into ghosts. So what else can we do, being gentlemen, but listen to them being ghosts"

William Faulkner: Absalom, Absalom!
[Nhưng tại sao bà ta lại nói cho con về chuyện đó, anh ta nói với ông bố buổi chiều hôm đó.... ]
*

Sau này, Gấu vẫn thường tự hỏi chính mình, giả như không vớ đúng cuốn "Absalon, Absalon!", mà là một cuốn khác, của Faulkner, liệu Gấu có khám phá ra ông Thầy của mình hay không?
Bởi vì ngoài cái giọng văn ra, còn cả một gia tài Miền Nam, một Miền Nam tàn tạ sau chiến tranh, cùng với nó, là một "Khung Rêu", mà cô gái già miệt vườn, cho gọi anh chàng thanh niên lại nhà, để kể, để trao lại, đúng hơn, trước khi anh chàng này đi xa, vô Đại Học.
Liệu cũng đúng bà già đó, đã cho người gọi Gấu tới, để bà kể cho nghe về một miền đất, và sau này, được cô bạn lập lại, cũng những câu chuyện như vậy, những ngày tháng Mậu Thân, lấy đi tính mạng thằng em?....

*

Voided from history?
It is my ambition to be, as a private individual, abolished and voided from history, leaving it markless, no refuse save the printed books.
Faulkner to Malcolm Cowley, Feb 11, 1949

Faulkner mong muốn, chỉ là một người bị huỷ bỏ (annulé), được lịch sử gạch đi (supprimé par l'histoire), chẳng để lại bất cứ một vết tích, ngoại trừ những cuốn sách đã được in. (Milan Kundera khi nhắc lại, đã gạch dưới hai chữ sách, in).

*

Hay những lần gặp sau đó, những buổi tối ngồi trò chuyện ở phòng khách trong khi mấy đứa em, mấy cô bạn ở chung nhà đã lui vào phía trong. Kể cô nghe những chuyện lặt vặt ở sở, cuốn phim vừa coi, cuốn sách vừa đọc, xứ Bắc Kỳ xa xôi, và Hà-nội. Nghe cô kể những năm học trường quận lỵ, trung học Mỹ Tho, đại học Đà Lạt. Nghe cô giảng giải về một miền đất không hoàn toàn giản dị. Phải nhạy cảm lắm mới nhận ra chút dấu hiệu thật mơ hồ, mong manh của sự chuyển mùa: Mối tình lúc đầu giống như chớm thay đổi thời tiết. Tự nhủ thầm cô bạn chắc không nhận ra, và sẽ chẳng bao giờ dám thú nhận. Sau này nhớ lại, đã thực sự yêu thương, không phải lần vì quá cô đơn, lén viết lên trang tiểu thuyết Tô Hoài cô đang đọc, trong lúc cô lui vào trong, Je vous aime, nhưng khi tới báo tin đứa em trai tử trận, không gặp, đành nhờ một cô bạn ở chung nhà nói giùm, tin chắc cô sẽ hiểu.
Cõi khác
*

Một tác phẩm chứa toàn một lũ mất gốc.

"There is not one of Faulkner's characters who properly speaking has a soul"
"Nói thẳng ra, chẳng có một nhân vật nào của Faulkner có được một linh hồn"
André Gide

Nghệ sĩ là thứ bị quỉ tóm.
Un artiste, disait-il peu avant sa mort, est une créature dominée par ses démons

Nghệ thuật chẳng mắc mớ gì tới sự bình an, hài lòng
L'art n'a rien à voir avec la paix et la satisfaction.