Hậu hiện đại
Chủ
nghĩa hiện đại bắt đầu vào thập niên đầu của thế
kỷ 20, như là một phản ứng lại tất cả những sắc thái của chủ nghĩa [của
thời
kỳ] Victoria.
Văn học chuyển từ hướng ngoại qua hướng nội, chú trọng tính tâm lý,
động cơ của
nhân vật và những cội nguồn của chúng, trong kinh nghiệm được chia sẻ
thật sâu
đậm, ảnh hưởng bởi những lý thuyết [phân tâm học] của Freud, Jung và
chủ nghĩa
tương đối nhân chủng học của Frazer.
Một số người, trong có Conrad, Lawrence, Forster, thám hiểm, khai phá
tinh thần
và cảm xúc, ở trong giả tưởng của họ, vẫn mang tính qui ước về tự sự và
về đối
thoại. Woolf, Joyce, đẩy xa hơn, sử dụng “dòng ý thức” để diễn tả tư
duy của
nhân vật một cách trực tiếp hơn nhiều….
Sau 1945, tức là sau Lò Thiêu, tại sao con người ác như vậy là câu hỏi
nóng
bỏng. Và một số nhà văn như đưa câu hỏi này vào trong giả tưởng. Sex,
bạo động
cũng ăn theo.
Thuật ngữ hậu hiện đại, từ hiện đại mà ra, do đó, là triển khai, mở
rộng câu
hỏi về sự toàn vẹn của ngôn ngữ và tính không đáng tin của tất cả mọi
trình
diễn có tính ngôn ngữ.
*
Leading Figures
Jean-Francois Lyotard “The Postmodern would be that which in the modern
invokes
the unpresentable in presentation itself, that which refuses the
consolation of
correct forms, refuses the consensus of taste permitting a common
experience of
nostalgia for the impossible, and inquires into new presentations--not
to take
pleasure in them, but to better produce the feeling that there is
something
unpresentable.” Lyotard attacks many of the modern age traditions, such
as the
"Grand" Narrative or what Lyotard termed the Meta(master)
narrative (Lyotard 1984). In contrast to the ethnographies written by
anthropologists in the first half of the 20th Century, Lyotard states
that an
all encompasing account of a culture cannot be accomplished.
Jean Baudrillard Baudrillard is a sociologist who began his career
exploring
the Marxist critique of capitalism (Sarup 1993: 161). During this phase
of his
work he argued that, “consumer objects constitute a system of signs
that
differentiate the population” (Sarup 1993: 162). Eventually, however,
Baudrillard felt that Marxist tenets did not effectively evaluate
commodities,
so he turned to postmodernism. Rosenau labels Baudrillard as a
skeptical
postmodernist because ofstatements like, “everything has already
happened....nothing
new can occur, “ or “there is no real world” (Rosenau 1992: 64, 110).
Baudrillard breaks down modernity and postmodernity in an effort to
explain the
world as a set of models. He identifies early modernity as the period
between
the Renaissance and the Industrial Revolution, modernity as the period
at the
start of the Industrial Revolution, and postmodernity as the period of
mass
media (cinema and photography). Baudrillard states that we live in a
world of
images but images that are only simulations. Baudrillard implies that
many
people fail to understand this concept that, “we have now moved into an
epoch...where truth is entirely a product of consensus values, and
where
‘science’ itself is just the name we attach to certain modes of
explanation,” (Norris
1990: 169).
Jacques Derrida (1930 - ) Derrida is identified as a poststructuralist
and a
skeptical postmodernist. Much of his writing is concerned with the
deconstruction of texts and probing the relationship of meaning between
texts
(Bishop 1996: 1270). He observes that “a text employs its own
strategems
against it, producing a force of dislocation that spreads itself
through an
entire system.” (Rosenau 1993: 120). Derrida directly attacks Western
philosophy's understanding of reason. He sees reason as dominated by “a
metaphysics of presence.” Derrida agrees with structuralism's insight,
that
meaning is not inherent in signs, but he proposes that it is incorrect
to infer
that anything reasoned can be used as a stable and timeless model
(Appignanesi 1995:
77). “He tries to problematize the grounds of reason, truth, and
knowledge...he
questions the highest point by demanding reasoning for reasoning
itself,”
(Norris 1990: 199).
Michel Foucault (1926- 1984) Foucault was a French philosopher who
attempted to
show that what most people think of as the permanent truths of human
nature and
society actually change throughout the course of history. While
challenging the
influences of Marx and Freud, Foucault postulated that everyday
practices
enabled people to define their identities and systemize knowledge.
Foucault’s
study of power and its shifting patterns is one of the foundations of
postmodernism. Foucault is considered a postmodern theorist precisely
because
his work upsets the conventional understanding of history as a
chronology of
inevitable facts. Alternatively, he depicts history as underlayers of
suppressed and unconscious knowledge in and throughout history. These
underlayers are the codes and assumptions of order, the structures of
exclusion, that legitimate the epistemes by which societies achieve
identities
(Appignanesi 1995: 83, http://www.connect.net/ron).
Nancy Scheper-Hughes (1944-) She is a professor of Anthropology at the University of California,
Berkeley.
In
her work "Primacy of the Ethical" Scheper-Hughes argues that,
"If we cannot begin to think about social institutions and practices in
moral or ethical terms, then anthropology strikes me as quite weak and
useless." (1995: 410). She advocates that ethnographies be used as
tools
for critical reflection and human liberation because she feels that
"ethics" make culture possible. Since culture is preceded by ethics,
therefore ethics cannot be culturally bound as argued by
anthropologists in the
past. These philosophies are evident in her other works such as, "Death
Without Weeping." The crux of her postmodern perspective is that,
"Anthropologists, no less than any other professionals, should be held
accountable for how we have used and how we have failed to use
anthropology as a
critical tool at crucial historical moments. It is the act of
"witnessing" that lends our word its moral, at times almost
theological, character." (1995: 419)
ENGLISH
LITERATURE
The Victorians.
During
the reign of Queen Victoria
(1837-1901), the novel was the
foremost literary genre and poetry became less important. The syntax
and
orthography of standard written and printed English was now settled and
its
vocabulary was rapidly expanding under the influence of new inventions
and
ideas. As education expanded the reading public also increased. As an
increasingly popular entertainment, the novel became more than ever an
effective vehicle for argument and propaganda. Most Victorian writers
were
critical of their society and nearly all reforming movements had
literary advocates.
The early 19c novels of such writers as Walter Scott and Jane Austen
showed
little direct social concern, but by the mid-19c the problems following
the
Industrial Revolution were examined in the work of Benjamin Disraeli,
Charles
Dickens, Elizabeth Gaskell, the Bronte sisters, and W. M. Thackeray.
The later
novelists George Eliot, George Meredith, and Thomas Hardy found their
themes in
the changing pattern of life, particularly in the countryside, and in
the
impact of new beliefs and theories. The late 19c novel covered most
aspects of
contemporary life, and social and cultural anxieties were addressed by
Thomas
Carlyle, John Ruskin, Matthew Arnold, and William Morris. In many
cases, the
distinction between literary and non-literary texts was not always
apparent, as
essays, lectures, and works of criticism were often written in language
as
powerful and imaginative as that of many novels.
Poetry
did not regain its former dominance.
The
influence of the Romantics was strong in the early
poetry of Alfred Tennyson and Robert Browning, though both found their
own
idiom in which to express doubts and anxieties similar to those of the
novelists. Matthew Arnold and William Morris wrote both poetry and
prose. Even
poets like Dante Gabriel Rossetti, his sister Christina Rossetti, and
Algernon
Swinburne, who seemed removed from the conflict, wrote of public as
well as
private tensions. A new literary realism brought middle-class speech
into
writing and on to the stage. George Bernard Shaw restored intellectual
and
moral power to the drama and produced a rich variety of speech for his
many
characters, and his writing, among others, was influenced by growing
interest
in philology and phonetics, which helped to make writers and readers
more aware
of the workings of the language.
Modernism.
The
movement known as Modernism began in the first
decade of the 20C and was a reaction against all aspects of
Victorianism.
Literary interest shifted from the external to the internal, to the
psychology
and motivation of characters and their roots in deeply shared
experience,
influenced by the theories of Sigmund Freud and Carl Gustav Jung, and
the
anthropological relativism of J. G. Frazer. Joseph Conrad, D. H.
Lawrence, and
E. M. Forster, among others, explored mind and feeling in fiction still
largely
conventional in narrative and dialogue. Virginia Woolf and James Joyce,
however, experimented with the stream of consciousness to
express a
character's thoughts more directly. Poetry broke even more radically
with the
past, replacing traditional prosody with free verse and favoring the
shorter
poem with sharp, concrete imagery. The American-born T. S. Eliot became
the
most famous poet of the new style in England, while in Ireland W. B.
Yeats
started in Neo-Romantic vein but developed new verse styles for his own
mythology, and Hugh Mac-Diarmaid in Scotland sought a renaissance of
literary
Scots in tandem with verbal experiment and socialist politics.
Much
of the literature of the period was marked by a
more colloquial and relaxed use of language. The magisterial tone and
direct
comment of 19c novelists changed into styles which allowed the reader a
more
open and less directed approach to the text. Scenes and topics once
banned from
literature were now admitted, with hitherto taboo words appearing in
print and
a more explicit presentation of sexuality and human differences. These
traits
increased in the years between 1918 and 1939, with a sense of the
fragmentation
of society and the dispersal of shared beliefs. Aldous Huxley and
Evelyn Waugh
wrote of the frenetic escapism of the years after the First World War.
Under
the threat of a second war, writers began to urge the need for
commitment and
political action, writers such as the poet W. H. Auden and the novelist
George
Orwell taking strong left-wing, while Graham Greene expressed a radical
Roman
Catholic point of view. All of them sought to make their work popular,
using as
appropriate to their genre the language of the thriller or the rhythm
of
popular dance music.
Postmodernism.
After 1945, there was radical
questioning
of the basic, savagery in human nature. William Golding, Iris Murdoch,
Norman
Mailer, and John Fowles brought this theme into fiction. The freedom to
write
explicitly of sex and violence was taken further. Drama and the novel
now
presented the human dilemma in terms influenced by French
existentialist
philosophy. The theatre of the absurd, with Samuel Beckett and Harold
Pinter,
took dramatic speech away from the communicative and naturalistic to
the
inconsequential. The term Postmodernism has been given to the extension
of
Modernism into a more radical questioning of the integrity of language
and the
uncertainty of all linguistic performance.
The Oxford
Companion to the English Language.
Cái vụ “quái trạng” đang om xòm
chợ cá, về chuyện, ai là người đầu tiên phịa ra từ hậu hiện đại, và vào
năm nào…
làm Gấu nhớ đến một ý của Auden, đại khái, một nhà thơ có thể tự hỏi, tại
sao mình làm thơ vào lúc sáu mươi tư tuổi, thí
dụ, nhưng không bao giờ, vào năm 1940, vẫn thí dụ.
Mượn ý của Auden, sự ra đời của một nhà
thơ, hay một dòng thơ, hay bất cứ sự ra đời của một tư tưởng, một trào
lưu triết
học… hệ tại ở hai điều, “tại sao” và “như thế nào”, theo Gấu.
Hậu hiện đại là hiện đại được đẩy đến cực điểm
của nó, khi nhân loại phải đối diện với Cái Ác của thế kỷ hung bạo, thế
kỷ 20.
Postmodernism.
After 1945, there was radical
questioning of the basic, savagery in human nature. William
Golding, Iris
Murdoch, Norman Mailer, and John Fowles brought this theme into
fiction. The
freedom to write explicitly of sex and violence was taken further.
Drama and
the novel now presented the human dilemma in terms influenced by French
existentialist philosophy. The theatre of the absurd, with Samuel
Beckett and
Harold Pinter, took dramatic speech away from the communicative and
naturalistic to the inconsequential. The term Postmodernism has been
given to
the extension of Modernism into a more radical questioning of the
integrity of
language and the uncertainty of all linguistic performance.
Đó là cái phần "tại sao".
Còn "như thế nào" liên quan đến những biểu
hiện của chủ nghĩa này, trong các ngành nhân văn, nghệ thuật.
Roland Barthes hình như cũng đã viết về
vấn đề này, nếu Gấu nhớ không lầm. Ông nhấn mạnh đến cái “pourquoi” và
cái “comment”
của văn chương.
Nhìn như thế, Mít chưa có hậu hiện đại. Và chỉ có, khi
đối mặt với Các
Ác Bắc Kít, mà nguyên nhân và hậu quả, là Cuộc Chiến và Lò Cải Tạo.
*
Ngay từ khi Solz
còn sống, tác phẩm Tầng Đầu Địa Ngục của ông đã được đưa lên
TV ở Nga,
‘không bỏ một chữ’, mượn chữ của nhà văn NMG khi đưa Sông Côn Mùa Lũ
về
trở lại Việt Nam. Lẽ dĩ nhiên, cũng có sự lợi dụng của Putin, nhưng thà
rằng là
như vậy! Nhà nước Nga cho bạch hóa hồ sơ mật. Nhưng ở một nước cựu chư
hầu của
Liên Xô, là Việt Nam, Solz vẫn là một cấm kỵ, và trong nước Mít vẫn
than thở
giùm cho ông, sinh không gặp thời. Cái sự không đọc, và giới thiệu
Solz,
Akhmatova, Mandelstam… mới là một quái trạng, bởi vì chỉ có bắt đầu đọc
những
nhà văn nhà thơ ngày nào còn bị cấm kỵ ở quê hương của chính họ, thì
mới giải
trừ được nọc độc toàn trị, trong khi chờ đợi những tác phẩm dám nhìn
thẳng vào
thực tại Việt Nam. Có thể bằng suy nghĩ đó, Nguyên Ngọc dịch Kundera.
Sự xuất
hiện của những tác phẩm tố cáo tội ác Đức quốc xã của Hitler theo tôi,
là cũng
nằm trong suy nghĩ như trên. Trong khi những nhà thơ Xô Viết như
Yevtushenko,
như Mayakosky… với những vần thơ ái quốc xúi tưổi trẻ hy sinh cho lũ
già ở Bắc
Bộ Phủ tha hồ hưởng thụ, vậy mà vẫn có người lôi ra mân mê, cái đó cũng
là quái
trạng.
Ngay cả cái sự giới thiệu hậu hiện đại, làm như đây là cơ hội ngàn vàng
của văn
học trong nước, để theo kịp trào lưu thế giới cũng là quái trạng!
*
Applebaum gives the final
word of her splendid book to the writer Lev Razgon. A Communist
believer,
Razzgon was arrested in 1938 and spent the next eighteen year in labor
camps
and exile. In 1990 he was allowed to see his own archival file in the
Lubyanka building
of the KGB-"a thin collection of documents describing his arrest and
the
arrests of his first wife, Okksana, as well as several members of her
family." Razgon read the file and later wrote a moving essay about it,
the
fate of his wife's mother, and the "strange absence of repentance on
the
part of those who had destroyed all of them."
But his final thoughts, it
seems to Appplebaum, are more ambivalent:
I have long since stopped
turning the pages of the file and they have lain next to me for more
than an
hour or two, growing cold with their own thoughts. My guardian [the KGB
archivist] is already beginning to cough suggestively and look at his
watch.
It's time to go. I have nothing more to do here .... I go downstairs,
along the
empty corridors, past the sentries who do not even ask to see my
papers, and
step out into Lubyanka
Square.
It's only 5 p.m., but it's
already almost dark and a fine, quiet rain falls uninterruptedly. The
building
remains beside me and I stand on the pavement outside, wondering what
to do
next. How terrible that I do not believe in God and cannot go into one
quiet
little church stand in the warmth of the candles, gaze into the eyes of
Christ
on the Cross and say and do those things that make life easier to bear
for the
believer. ...
I take off my fur hat, and
drops of rain or tears trickle down my face. I am eighty-two and here I
stand,
living through it all again ... I hear the voices of Oksana and her
mother ...
I can remember and recall them, each one. And if I [have] remained
alive, then
it is my duty to do so ....
*
Applebaum khép lại
“Gulag một
lịch sử” của bà bằng những dòng trân trọng dành cho nhà văn CS tin
tưởng sắt đá
vào chủ nghĩa, Lev Razgon. Ông bị bắt vào năm 1938 và trải qua 18 năm
tiếp theo trong tù cải tạo và lưu vong. Vào năm 1990 ông được KGB cho
phép coi hồ
sơ mật về trường hợp của ông.
*
Coi cái
sự mân mê
những vần thơ vệ quốc của những nhà thơ như Yevtushensho là quái trạng
có lẽ không
đúng. Đây là do mặc cảm phạm tội, và do cái sự bất khả tưởng niệm [The
Inability to Mourn, tác phẩm Alexander và Margarete Mitscherlich, viết
về sự im
lặng về tội ác Nazi của dân chúng Đức] nếu chúng ta để ý đến trường hợp
của
Grass, như Coetzee viết về ông, trong bài Những
nạn nhân [điểm cuốn Cua Bò, Crabwalk, NYRB 12 June, 2003]: Những
người cùng
thế hệ của Grass giữ sự im lặng bí ấn về những năm chiến tranh, Grass
thú nhận,
bởi vì mặc cảm tội lỗi cá nhân của họ vượt lên trên hết, và sự “cần
thiết chấp
nhận trách nhiệm và ăn năn hối lỗi chỉ có thể có, khi có một người nào
đó xâm mình
mở đường”.
*
Trong Quần đảo Gulag, Solz dành
một chương viết về những quốc gia lưu vong, Tin Văn sẽ scan ấn
bản rút
gọn.
So sánh với Mít, quả là toàn thể một miền đất - Miền Nam –
sau 1975, xứng đáng được gọi
là "quốc gia lưu vong". Những cú như 10 ngày cải tạo, kinh tế mới.. như
được lấy
ra từ sách lược của Người [Stalin]
Với mọi quốc gia toàn thể
tự nguyện đi đầy như thế, một sử thi sẽ được viết ra một ngày nào đó -
về cái sự
nó bị xé ra khỏi đất mẹ của nó, và cái sự nó bị huỷ diệt tại miền Siberia. Chỉ những quốc gia như thế, chính chúng,
mới có
quyền cất lên tiếng nói của chúng, để nói về tất cả những gì chúng trải
qua: Chúng ta
không có những từ ngữ để nói giùm cho chúng.
Solz
Solzhenitsyn
comes back to this theme at several points. "The imagination of writers
is
poverty-stricken in regard to the native life and customs of the
Archipelago," he writes. How could a Western writer, in particular,
describe the perturbation of a human soul placed in a cell filled to
twenty
times its capacity and with no latrine bucket, where prisoners are
taken out to
the toilet only once a day! Of course, much of the texture of this life
is
bound to be unknown to Western writers; they wouldn't realize that in
this
situation one solution was to urinate in your canvas hood, nor would
they at
all understand one prisoner's advice to another to urinate in his boot!
It takes a writer such as Shalamov to convey something, a tiny human
fragment,
of the reality of Kolyma.
It takes Primo Levi to describe Auschwitz.
Applebaum: Gulag a history
Phải có nhà văn như Shalamov để viết về tí người còn
sót trong trại tù Kolyma. Primo Levi để miêu tả Lò Thiêu.
