Tahar ben Jelloun:

Đâu phải chuyện tai nạn, khi một nhà thơ dở như Bobin bán ào ào cả chục ngàn ấn bản mỗi lần cho ra lò một tuyển tập mới. Một thứ thơ tình cảm, giả-tôn giáo, dở ẹt. Nhà Luyện Kim (The Alchemist), tiểu thuyết của Coelho, theo tôi, thuộc loại tầm phào, vậy mà bán ra mười một triệu ấn bản. Đó là vì người ta "cần" thơ và tìm kiếm một thứ tâm linh nào đó: họ cần "lại cảm thấy yên ổn", và hy vọng. Nhưng đây là thứ tâm linh chợ búa, hàng quán (bazaar). Một thứ tâm linh Đồng Giá (Monoprix).

Tahar ben Jelloun: Nhà văn không phải là một ông chủ tiệm (1)
*

Gấu khám phá ra Bobin, lần vô 1 thư viện ở Toronto, những ngày mới tới Canada, tiếng Anh dở như hạch, bèn mò vô khu sách Tây, và cầm lên đúng 1 cuốn của ông, và, đọc đúng 1 dòng mà Gấu đang cần:

Anh viết kể từ khi em đọc,
Chữ sao muộn màng so với cuộc đời của chúng ta.
J'écris depuis que tu me lis.
Les mots sont en retard sur nos vies.

Christian Bobin: L’inespérée. (2)

Thú vị hơn nữa là sau đó, 1 anh bạn, của thời Nghệ Thuật, Quán Chùa, ở Quận Cam, dự định cho  ra 1 tuyển tập truyện ngắn, nhờ Gấu đi 1 đường giới thiệu, sẽ dùng làm bài Tựa.
 Gấu tìm thấy, cũng trong cuốn của Bobin nói trên:

Đó là một điều cô dậy em, tâm hồn của em. Cô dậy em rất nhiều điều. Trước tiên, cô đã nhốt em trong nụ cười của cô, như người học trò trong lớp học tháng tám. Rồi cô trả em về thế gian, với bổn phận viết về nó, như nó là: đen rợn người ở bên trên, trong trắng nhiệm mầu ở bên dưới . 

"C'est une chose que tu m'as apprise, mon âme. Tu m' as appris beaucoup de choses. Tu m'as d'abord enfermé dans ton rire comme un écolier dans la classe au mois d'aout, puis tu m'as rendu au monde avec pour devoir de l'écrire comme il est: affreusement noir en dessus, miraculeusement pur en dessous."

(Christian Bobin, L'inespérée). (3)

Vớ được câu này, mới cực khoái:
Đã từ lâu, anh đi đâu cũng có em. Anh gói em, ở nơi nương náu giản dị nhất: anh giấu em trong nỗi vui của anh như một tờ thư ngập ánh mặt trời.
(Cela fait longtemps que je ne sors plus sans toi. Je t’emporte dans la plus simple cachette qui soit: je te cache dans ma joie comme une lettre en plein soleil)

Hà-nội của Nguyễn Chí Kham đi từ văn chương ra ngoài đời. Một Hà-nội của tưởng tượng, của mơ tưởng, hoang tưởng, không tưởng... Chỉ là những chi tiết, mọc lên từ hư không, dứt ra từ tưởng tượng. Anh tù cải tạo, tới Hà-nội, tần ngần, ngơ ngẩn, giấu biệt "căn cước" của mình, nhất là những ngày tù ghê rợn. Bố anh là quân nhân. Mẹ anh làm nghề nấu hàng cơm. Anh giúp mẹ đưa cơm tháng cho cô giáo. Rồi nhờ cô kèm thêm. Anh học trò ngày xưa, thành sĩ quan như bố, đi cải tạo, mang theo cùng với anh vầng trăng thơ ấu, chiếu vào hai mái đầu. Cô giáo trong Trăng Ơi Thơ Ấu Mãi (tập tuyện, nhà xb Tân Thư, Cali, 1997), mơ mộng về một cái chết của người chồng phi công. Anh mất tích, như một lần thất bại không thể mang trả bầu trời, những cơn mưa, những cánh rừng... cho người vợ ở nhà. (4) 

Văn của Bobin, quả như thơ. Tahar ben Jelloun không đọc được.
Trong cuốn Gấu mới tậu, những câu như vầy chẳng thú sao:

Viết, là vẽ 1 cái cửa lên bức tường không thể vượt qua và rồi mở nó ra.
Écrire, c’est dessiner une porte sur un mur infranchissable, et puis l’ouvrir.

Sự im lặng, món quà của những thiên thần mà chúng ta chẳng muốn nữa, và cũng chẳng tìm cách mở.
Le silence, ce cadeau des anges dont nous ne voulons plus, que nous ne cherchons pas à ouvrir
*

Cái "tâm linh Đồng Giá" chắc không phải Đồng Giá đâu, mà Monoprix là tên một chuỗi siêu thị khá phổ biến ở Pháp, nhất là Paris.
Cheers,
NL

Tks.

Ở Canada cũng có chuỗi cửa tiệm có tên là "One Dollar".
Nhưng, có thể Tahar ben Jelloun muốn sử dụng từ này theo nghĩa bóng, bởi vì câu trên, ông viết:
Nhưng đây là thứ tâm linh chợ búa, hàng quán (bazaar).
Và nhất là cái tít bài phỏng vấn, nhà văn đâu phải thứ chủ tiệm, [và văn chương đâu bán ở…. Chợ Cá]!

Best Tết to all there.
NQT