Người đẹp trong tranh.

 Qua trao đổi giữa bạn đọc và ban biên tập VHNT và bạn đọc, Jennifer tôi nhận ra một điều, càng ngày càng có nhiều “đơn đặt hàng“, ấn bản “thứ thiệt” của VHNT.

 Như thể VHNT là một người đẹp trong tranh.

 Và bất cứ một độc giả nào cũng một mong ước một… Bích Câu Kỳ Ngộ!

***

 Năm ngoái, Thư viện Anh, để tiết kiệm chỗ, đã “bỏ vào thùng rác” phần lớn bộ sưu tập đã một thời là niềm hãnh diện của họ, là những nhật báo không phải của Anh, và thay thế bằng vi phim, băng từ, CD… Thế là độc giả la làng: Người đẹp trong tranh làm sao bằng người thật!

 “Not the real thing”, đúng như nhan đề một bài viết trên tờ TLS số đề ngày 24 tháng Tám 2001.

 Ngay khi xẩy ra “vụ việc”, trên tờ Người Nữu Ước, số đề ngày 18 tháng Bẩy 2000, Nicholson Baker đã đi ngay một đường tố cáo những tên phá hoại công trình văn hóa (“Vandals of Colindale”), và liền có ngay độc giả phụ họa. Lynne Brindley, Giám đốc Điều hành Thư Viện Anh, “đại diện cho những tên phá hoại văn hóa”, phải lên tiếng biện hộ cho quyết định “đáng thương hại” của họ.

 Nỗi thê lương, cũng đành chấp nhận phó bản thay thế “the real thing” ngày càng lây lan và tăng trưởng, trong thế giới thư viện, theo G. Thomas Tanselle, tác giả bài viết trên TLS. Và những lời bào chữa của bà giám đốc “đã thất bại, vì không nhận ra vai trò chủ yếu của những nghệ phẩm, trong việc nghiên cứu quá khứ, và cái bổn phận bắt buộc phải gìn giữ, bảo quản những nghệ phẩm, là của thư viện.”… “Sách và nhật báo có thể làm chúng ta tốn thì giờ và tiền bạc, để cất giữ, bảo tồn chúng, nhưng đây chính là nhiệm vụ của thư viện. Nếu không, thư viện có đó để làm gì?”

 Một số lý do, theo đó, người đẹp trong tranh không thể bằng người đẹp bằng xương bằng thịt ở ngoài đời, theo tác giả bài viết: (1) Phó bản đủ loại có thể hư hỏng, hay không đầy đủ, và có thể có những phần đoạn không đọc được (như rất nhiều vi phim quá “đát” tại thư viện hiện nay). (2) Chỉ nguyên bản mới đủ thẩm quyền nói lên tính trung thực tối hậu, để quyết định những vấn đề mà phó bản chắc chắn sẽ gặp phải. (3) Làm sao phó bản có thể thay thế được những cái gì không thể thay thế, thí dụ như giấy in báo, cách đóng báo, mùi mực… Ấy là chưa kể cái tác dụng “đặc biệt” của nó, thí dụ như tác dụng “làm chứng” cho những lời thề non hẹn biển của một đôi tình nhân, tương tự như ông trăng và cái giếng trong truyện “Trăng Thề” của Tô Hoài. “Tờ báo kể chuyện mình”, một bài luận văn như vậy, chúng ta đa số đã từng làm, nhưng “vi phim kể chuyện mình”, cái này hơi khó!

 Đa số báo điện tử là đàn em, sinh đẻ muộn, của một tờ báo có thực ở ngoài đời, thí dụ như những tờ Partisan Review, TLS… hay Văn, Văn Học, Hợp Lưu… của độc giả người Việt ở hải ngoại. Thành thử, những độc giả “order” VHNT chắc cũng nghĩ, “bắt buộc” phải có một tờ VHNT có thực ở ngoài đời.

 Hiện hữu có trước yếu tính (L’existence précède l’essence), nói theo ngôn ngữ triết học!