*


*

Trên TV đã từng giới thiệu về Zinovy Zinik, nhà văn Nga, tác giả một tập truyện hài, comic stories và những phác họa về cuộc sống ở bên ngoài nước Nga, At Home Abroad, xuất bản đầu năm 2008, bởi Tri Kvadrata, Moscow.

Cuốn sách mới ra lò của ông là một Hồi Ký, History Thieves.
Bài điểm của Toby Lichtig trên TLS May 20, 2011.
Mặc dù Do Thái, mặc dù bỏ chạy nước Nga, nhưng ông không chịu về Israel: Tớ đếch thích thằng cha, nhà nước nào phịa cho tớ một quá khứ.
Lý do lưu vong của ông cũng thật ly kỳ: Ðể tạo dựng quá khứ của tôi, [Zinik views his own emigration as "an act of fabrication of my past"]

The Old Days
Zinik đọc Gulag của Solz

Trong 35 năm Zinovy Zinik là 1 kẻ xa lạ tự nguyện. Cư dân Moscow, gốc Do Thái, Zinovy Zinik quan tâm đến gốc gác của mình vừa đủ để làm một chuyến hành hương tới Israel, vào giữa thập niên 1970; ở đó được 1 năm, bèn chuồn qua BBC, Luân Ðôn.

Vụ bỏ chạy quê hương chẳng có tí bi kịch bi kiếc gì cả. Moscow có thể là “nhà tù trình diễn lớn nhất thế giới”, nhưng nhà văn trẻ nhắm chú cá lớn khác. “Tôi muốn di cư, như vậy tôi có thể kinh nghiệm cái cảm giác là một vô danh ở nước người”, ông viết trong cuốn hồi ký têu tếu, tưng tửng của mình, History Thieves [tạm dịch, Chuyện Kẻ Trộm].

Một trong nhiều cái thú của lưu vong của ông là, “tính vô thời” mà nó mang lại, ít, về những những chân trời mới mà nó mở ra, nhưng nhiều, về cơ may lần mò, xâm nhập, tiếp cận quá khứ. Với ông, “nhân vật di dân”, căn cước của nó, là của một tuổi trẻ vĩnh cửu hoài hoài, bởi vì sự “cảm nhận ra mình”, của một di dân thì bị vĩnh viễn đóng băng trong thời gian, và khoảnh khắc này đúng là khoảnh khắc định mệnh, là phút, xuất phát, khởi hành.

Ui chao, đúng là thứ kinh nghiệm khủng khiếp mà GNV đã từng trải qua, khi chờ đợi chuyến máy bay định mệnh rời trại chuyển tiếp Thái Lan, tái định cư Xứ Lạnh, năm 1994.

Ðừng nghĩ là Gấu này vơ vào, vì cái vụ này, Gấu đã từng kể ra nhiều lần rồi. Trước, thì Gấu nghĩ là, chuyến đi định mệnh này xoá sạch đời cũ, mở ra đời mới.

Kiếp khác.

Gấu khác.

Nhưng Gấu Cái thì không thể nào khác, chán thế!

Cái gì làm đám trí thức Tây phương mết Liên Xô đến như thế, ngay cả trong thời kỳ đen tối nhất của nó?

Có một thời kỳ tôi (Zinik) tính viết về đề tài này, và coi đám mết Nga [và mết VC, tất nhiên], như là những thằng khờ được việc, “useful idiots”, trước khi ngộ ra là: Đây là ước mong quyền lực.

Tại nước Nga của Stalin, bạn có thể bị đầy đi Siberia, hay bị hành quyết, khi có một lập trường sai, nhưng, vấn đề, thế giá của nhà thơ, như là một cao nhân [superior being], kẻ tán chuyện tào lao với Nga Hoàng, [và như thế, cũng có quyền lực chính trị thực sự], thì chưa được đặt ra.
Quyền lực của Xô Viết, như là một hiện tượng ý thức hệ, sẽ không thể nào suy nghĩ được, tư duy được, nếu thiếu những nhà văn nhà thơ, là những người giải thích nó cho đám đông. Đám trí thức Tây Phương, khi mết Liên Xô, là do cái sự thèm thuồng con nít này, một cách ý thức, hay vô thức. Sự thèm muốn này thường bị lẫn lộn với sự say mê xứ sở rộng lớn, tâm linh sâu thẳm.

Ui chao, bây giờ Gấu mới hiểu ra được, tiếng gõ của cây gậy của Nguyễn Tuân khủng khiếp là dường nào: Real political power! Quyền lực chính trị, thứ thực, thứ dữ!

Tưởng Niệm Xuân Sách

Xuân Sách kể lại, nếu Gấu nhớ không lầm, lần ông đọc cho Nguyễn Khải nghe, vài nét Chân Dung Nhà Văn VC, Nguyễn Khải tái cả mặt.

Khải, đâu phải thứ thường!
Cực kỳ thông minh.

Cái gì làm cho Khải tái cả mặt?
Chàng bị đâm trúng tim đen, Trái Tim Đen Của Đất Bắc, Trái Tim Hà Lội, mà chàng là tinh hoa số 1, đại diện xuất sắc nhất của nó!

Hải ngoại biết Xuân Sách qua Chân Dung Nhà Văn, không biết ông còn là nhà thơ “thứ thiệt”. Khi ông quên cái đám khốn kiếp, và qua chúng, là Cái Ác, Cái Độc Bắc Kít, ông làm thơ. Thơ của ông làm "liên tưởng" đến những thoáng hạnh phúc, thoáng mặt trời trong Lò Thiêu, của Kertesz. 

Một anh bạn của Gấu, trải qua 13 năm ở Lò Cải Tạo, biểu Gấu, có sự khác biệt giữa hai cái ác đó, theo tao. Tao ở trong Lò Cải Tạo, lâu như thế, về, không tuyệt vọng về con người đến phải tự tử như Primo Levi, thí dụ vậy. Tâm hồn tao, sau khi ra tù, sợ còn thoải mái hơn trước. Trước, cứ nghĩ mình bậy. Mình là thằng Nguỵ, thằng Việt Gian, thằng Bán Nước. Vô tù, mới ngộ, không phải vậy. Chính cái thằng bắt mình vô tù mới là Đại Việt Gian!
Anh bạn làm Gấu nhớ đến một 'thèse", đề tài, của Cioran: Nhân loại biến mất vào cái ngày người ta kiếm ra được tất cả những thứ thuốc chữa mọi thứ bịnh, thứ ác, thứ độc của con người.
Cioran phán như trên, trong một cuộc phỏng vấn. Và tay phỏng vấn vặc lại: Huxley nói, ở đâu đó rằng, chuyện đó phi lý, bởi vì kinh nghiệm chứng tỏ, thiên nhiên hoạt động theo kiểu, cứ con người kiếm ra được một thứ thuốc trị bịnh, thì một thứ bệnh khác lại nẩy sinh ra, thế vào chỗ vừa rồi.
Cioran: Hay, hay thiệt. Đúng như thế. Tuy nhiên, nói theo lý thuyết, người ta có thể tưởng tượng con người làm ra được một sản phẩm chữa lành tất cả mọi thứ bịnh. Và nếu như thế, thì khủng khiếp quá, bởi vì con người phải chết, dù muốn dù không. Cho dù có sống tới năm trăm năm. Do tiến bộ y học mà con người bây giờ chết một cái chết không tự nhiên. Cuộc sống của chúng ta kéo dài một cách giả tạo, artificiellement, cuộc chiến đấu chống thần chết kéo dài mãi ra, và như thế là phi nhân.
...
Trong Faust của Goethe, Quỉ là tên hầu của Thượng Đế. Tôi [Cioran] sợ ngược lại. Có vẻ như vào lúc này, Thượng Đế đang hì hục phục vụ Quỉ đến mệt nhoài!
Nếu Thượng Đế là chủ thế gian, thì sẽ đếch có lịch sử!
Nhưng, giả như Thượng Đế là chủ thế gian, thì những lúc xẩy ra Lò Thiêu, Lò Cải Tạo, Người vắng mặt, nhường chỗ cho Quỉ!
Đâu có sao!


Mất vịt không chửi

Đọc Xuân Sách, là phải đọc dưới ánh sáng của… Đức Phật, tai nghe tiếng tụng kinh, là tiếng chửi… mất vịt của cả nước Mít, thì mới ngộ ra được!

Có cả tiếng vỗ bồm bộp của một bà ở đầu ngõ nữa!

Gấu giã từ Đất Bắc, hơn cả nửa thế kỷ, lâu lâu, ngay cả khi về già, đêm nằm, vẫn có cảm giác, nghe đâu đây có tiếng vỗ bồm bộp, ở đầu ngõ, của một bà Bắc Kỳ...

Da trắng vỗ bồm bộp!
Câu đố của bà Ðiểm?