Little Saigon,

Nghiêm, Thảo Trường, và tôi

 
Theo một nghĩa chung, và rất đỗi thiêng liêng, tên gọi Little Saigon có, ngay sau khi thành phố mất.

Nhưng về mặt tầm nguyên học, Nghiêm, ông bạn tôi, thực sự khai sinh ra nó.

Anh đi ngay hồi 1975, do giờ phút chót gặp may. Ở lại chắc "chết": ông thân anh mất năm 1954 (1) ("có thể có bàn tay CS", nhưng không phải thủ tiêu", như Nghiêm xác nhận với tôi, sau khi đọc "bản nháp").

Tôi bảo anh:

Tớ với cậu là hai kẻ thù.

Thấy anh ngớ người, tôi giải thích:

-Ông già tớ bị "Đảng" của cậu làm thịt.

Thấy anh lúng túng, tôi giải thích thêm:

-Nhưng ông anh rể tớ là người cùng phe với cậu. Vậy kể như huề.

Nhưng làm sao huề được cơ chứ, tôi nghĩ thầm.

Bởi vì, hai đứa chúng tôi không là kẻ thù, mà là địch thủ.

Môn chơi: cờ tướng.

    Vốn là một giáo sư Anh văn, chân ướt chân ráo, anh đã lo giúp đỡ đồng hương, gầy dựng cộng đồng. Cái tên Little Saigon, là do anh chọn, khi hoàn tất thủ tục ghi danh (registration form) tham dự Đại Hội Giáo Dục Việt Mỹ, sau đó được in trong Chương Trình Đại Hội (Program), năm 1984.

Loay hoay với mẫu ghi danh, anh suy nghĩ: Little Vietnam, ồ không được (2), nhưng tại sao không là Little Saigon nhỉ...

    Chính thức xuất hiện sau đó, là khi Sở Lục Lộ Hoa-kỳ, theo nhu cầu phát triển Quận Cam, đã cho xuất hiện những tấm bảng chỉ đường. Bạn chạy trên xa lộ Cali, nếu thấy biển đề Exit: Little Saigon, xin hãy nhớ một điều, ông bạn Nghiêm3 của tôi là người đầu tiên viết ra hai chữ thân thương đó: Little Saigon.

Bây giờ khoan nói chuyện ông bạn Nghiêm. Nói chuyện tác giả "Người tù binh nằm trong nôi": Thảo Trường.

    Tôi gặp lại anh ở "office": một Car Wash của con trai, sang Mỹ từ 1975.

   Tại Little Saigon, lẽ dĩ nhiên!

   Như thể Nghiêm, Thảo Trường và tôi đã có hẹn gặp lại, từ thuở còn Sài-gòn.

    Anh kể chuyện "ngày xưa": Bữa đó, mình cho mấy mẹ con đi trước, tính đi chuyến sau. Thế là dính luôn 8 năm tù Bắc, 9 năm tù Nam-

    Tếu thật, tôi vẫn nghi, anh chàng này rồi khổ với tính tếu: Nếu không tếu, không viết nổi Bà Phi, rồi bị sếp hành lên hành xuống, do có kẻ "mét": Thằng đó nó tả "Quí Phu Nhân" đấy, cho nó xuống hầm P.48 (?) đi!

    Nếu không bị tính tếu xúi dại, đã đi cùng vợ con...

    Kể ra nói chuyện ngày xưa lúc này là quá hợp: Little Saigon đang ngợp một mầu cờ, nhân vụ Trần Trường.

    Trước 1975, Thảo Trường thuộc loại đàn anh của tôi. Anh có tên trong tờ Sáng tạo, nhưng theo "một nghĩa nào đó", anh chẳng mắc mớ gì với chủ trương "đạp đổ", làm cách mạng văn học của nhóm này. Cho tới giờ này, tôi vẫn không hiểu được tại sao anh có mặt "ở đó"?

    Bởi vì truyện ngắn của Thảo Trường "hiền khô", lại không "mới". Cái cũ "nhất" ở anh, là kỹ thuật truyện ngắn. Thứ truyện ngắn không nhắm vào tiểu sảo, không mà mắt người đọc với những kỹ thuật mượn từ độc thoại nội tâm, điện ảnh... vốn rất được ưa chuộng hồi đó, kể luôn cả chuyện, cho nhân vật tuôn ra đủ thứ tư tưởng, hoặc ăn nói theo kiểu ba phải (nghĩa là lạm dụng nghịch lý, ra cái điều thông thái: Đời chẳng đáng gì nhưng đâu có gì đáng (như) đời, la vie ne vaut rien mais rien ne vaut la vie, André Malraux).

    Ngay hồi đầu đọc anh, tôi đã ngạc nhiên, anh cứ một mình đi một đường, an nhiên tự tại, thong dong mà viết.

Bây giờ thì tôi hiểu. Với một chút tếu, với chút thong dong tự tại, vậy là có thể qua được địa ngục. Đá Mục cho thấy điều này. Như thể Sáng Tạo hô hào lật đổ, là để chờ tới giai đoạn hậu-Sáng Tạo: giai đoạn Đá Mục.

    Câu chuyện như chỉ có hai nhân vật. Và ba đoạn đời.

     Người ta có thể dựng một cuốn phim chỉ với những tình tiết "đơn giản" như vậy: Tên một cuộc chiến (tại sao không?)

Đoạn đầu: Anh chuẩn uý mới ra trường, trấn một đồn biên. Đệ tử, một anh lính truyền tin.

   Đoạn hai: Họ gặp lại nhau trong trại tù.

   Đoạn ba: Anh sĩ quan, sau 17 năm tù, tái ngộ vợ con, và đệ tử tại xứ người.

   Phải luôn luôn nhớ rằng hãy quên đi tất cả (Đá Mục).

   Trận chiến diễn ra trên đường Bolsa, thành phố Westminster. Một bên là Việt Cộng rất thủ đoạn nhưng có lực lượng cảnh binh sắc phục đẹp và oai phong nhất thế giới, trang bị bằng những khí cụ hiện đại tối tân cũng nhất thế giới, hộ tống. Một bên là dân di cư chạy loạn, nạn nhân của Việt Cộng...

Mẹ cháu cũng bị bắt trong nhấp nháy.... Và cháu cũng bị bắt dẫn đi. Cháu vẫn nằm trong nôi.... Cháu trở thành tù binh... Một thứ tù binh của hòa bình... Trận đánh cuối thế kỷ.

(Người tù binh nằm trong nôi).

   "Có một bản thảo đưa ông đem về mà cũng đánh mất, đòi gửi tờ khác thì tôi gửi đây (Người tù binh nằm trong nôi)... tôi kèm thêm một ít trang bản thảo tập truyện sắp in, ông đọc đỡ buồn!

   Tôi không hiểu sao các ông lại không ở "Saigon" này mà đi tuốt luốt sang mãi "Tây Ninh, Đồng Tháp" xa xôi chi vậy để rồi thỉnh thoảng lại phải "về phép" tốn tiền tốn sức. Sang "Saigon" này mà ở cho nó tiện việc ra quán cà phê cà pháo mỗi ngày. Xin gửi lời kính thăm quí bằng hữu ở bên đó.

Nói vậy chứ ở đây cũng chán bỏ mẹ!"

_________

 1 Tôi viết "bị CS thủ tiêu", anh sửa lại. Tôi dùng chữ "Menu", anh sửa lại "Registration Form" ("không phải "Menu", như sử dụng trong computer, hay thực đơn nhà hàng"). Lần nói chuyện với anh, về nhớ lại, tôi nghĩ đây là một chuyến đi tham quan khu vực người Việt, vào lúc ăn trưa, của phái đoàn nhà giáo!.

2 Ồ không được: Một cái tên như Little Vietnam không mang tính lịch sử, như là nguyên nhân sự ra đời của khu Little Saigon tại Mỹ, và sau này tại nhiều nơi trên thế giới.

3 Nghiêm ở đây chỉ là tên bịa, vì chưa được phép của tác giả.

Nguyễn Quốc Trụ