 |
 Trần Thanh Hà @ Bảo Ninh's, Hanoi, 2002
Lời
giới thiệu: Tuyệt,
nhất là những đoạn tả An vẽ, làm nhớ Nguyễn Tuân tả tiếng đàn Bá Nhỡ,
nhưng như người ta nói, vẽ quỉ dễ, vẽ người, khó; nhân vật Quỳnh không
đủ sức mạnh, [theo nghĩa quá mờ nhạt], không đủ uy lực để tạo ra
một con quỉ là An, và luôn cả, Huệ, sau đó. Jennifer
Tran Không
sát mặt đường nhưng lối vào rộng rãi, yên tĩnh, không gian thoáng đãng,
đủ để cảm giác thành phố đang ở bên dưới mình. Một góc riêng biệt, tách
cà phê bốc khói, đôi ghế mây giản dị, xung quanh phong lan rũ những lá
cành mềm mại, lác đác vài giò hoa tinh khiết một cách kiêu xa. Những
sáng có hơi gió heo may, ăn mặc thật phong phanh, co ro ngồi trong ghế,
nhấm nháp từng chút nhỏ cà phê để tận hưởng hết vị ngọt đắng từ từ tan
ra trên đầu lưỡi loang dânf trong vòm miệng, mơ màng nhìn mặt hồ Thiền
Quang bảng lảng khói sương dường như còn ngái ngủ, sẽ sàng hít hà hương
hoa lá phảng phất mong manh, nghe phố xá dưới kia vọng vào... Thỉnh
thoảng, mệt nhoài vì lang thang, ghé ngồi lơ vơ bên hè đường Nguyễn Du
trông sang hồ Thiền Quang, uống những cốc cà phê rẻ tiền nhạt nhẽo,
Quỳnh đã say sưa nói về viễn cảnh của một ngày nào đó. Quỳnh bảo, ngày
nào đó mình thật nhiều tiền, mình sẽ ngồi đó tha hồ ngắm mặt hồ, rồi vẽ
mặc cho người ta chen chúc. Quỳnh nói, và Quỳnh ngoái cổ nhìn những
biệt thự im lìm dọc bờ đường bằng ánh mắt rất căm thù. Làm sao mình có
tiền được hả anh? Quỳnh hỏi, bằng một giọng ngơ ngác, cả giọt nước mắt
ứa ra trong khóe mắt cũng ngơ ngác y vậy. Sáng
nào thức dậy, ra ngồi trên gác thượng, bao giờ An cũng nhớ rất rõ hình
ảnh Quỳnh, chi tiết đến từng điệu bộ, từng cử chỉ, nhưng rồi ngay lập
tức ký ức An lại sẽ quay về một hình ảnh khác, đó là Huệ với cái nắm
tay thật chặt và đôi mắt rực sáng đến nhói lòng. Vào một buổi khác, khi
đó An cưới Huệ được một thời gian, đột nhiên nổi cơn nhớ Quỳnh. An chở
Huệ ra ngồi góc quán cũ, vô tình buột ra cái mơ ước từ thuở nào thuộc
về Quỳnh. Mình sẽ có tiền, anh ạ! Huệ quả quyết,
rồi trở về. Huệ treo bức chân dung An vẽ Huệ ra cửa hàng. Sau đó An bỏ
quán truyền thần lần hồi từ những khách hàng đầu tiên là đám bạn buôn
mỹ phẩm của Huệ, cho đến khi mua được ngôi nhà này thì lần nữa An bỏ vẽ
minh họa cho báo Văn Học để lập hẳn một salon sang trọng, tiếp những
khách hàng ngày mỗi sang trọng và đông đảo hơn. Giờ
đây, thỉnh thoảng chạy từ ngoài phố về, gặp lúc An rảnh rỗi, sà vào An
bằng tất cả sự nồng nhiệt chân thành, Huệ vẫn nhắc đi nhắc lại với toàn
bộ vẻ tự hào và đắc thắng, rằng là từ ngày xưa, từ thuở cơ hàn đó, Huệ
đã nhận ra An, tầm vóc và sự vĩ đại, và Huệ với tình yêu của mình đã
khởi đầu cho An, vân vân và vân vân. Và luôn luôn An nở một nụ cười méo
xệch từ trong tâm. *** An,
theo đánh giá của dư luận, trong đó gồm giới báo chí, một trăm phần
trăm khách hàng và thêm rất nhiều người nữa, là họa sĩ vẽ chân dung số
một của Việt An,
không biết bao nhiêu lần trong cuộc đời mình, vào lúc chín giờ bước vào
phòng vẽ, một căn phòng có nhiều cửa mở hướng ra thiên nhiên, có rất
nhiều rèm và đèn để tùy thời tiết và đối tượng có thể thiết kế ngay một
form ánh sáng phù hợp, bắt gặp ỏ đó khi một mệnh phụ vợ của một quan
chức cao cấp, khi khác là phu nhân X, Z... hoặc một nghệ sĩ, một minh
tinh nào đó, như thể quây quần trong một thế giới tinh hoa ngày một
nhiều lên của xã hội. Họ ở khắp Hà Thành, ở Sài Gòn, đôi người từ tỉnh
xa đến, đó là những người đang cố gắng đạt đến độ sang trọng quý phái
bằng một bức chân dung bóng loáng sau mặt kính, áo xống trễ tràng hở
hết vai và ngực, kiềng vàng chuỗi ngọc lấp lánh, ngồi chờ đợi. Luôn
luôn An biết, họ tự phụ ở một nội tâm nào đó chìm khuất bên trong, một
nội tâm mà đời thường tục lụy người ta không thể nhận ra, và chỉ có An,
may chăng là cảm được. Và họ run rẩy hồi hộp chờ hiện lên trên nét vẽ
An niềm kiêu hãnh, sự phong lưu quý phái và hoàn mĩ một cách bí ẩn.
Sáu, tám hay mười triệu, giá mỗi bức chân dung tùy theo hoàn cảnh, đâu
có hề gì, điều cốt lõi là giờ đây có người thấu hiểu, chiếu rọi được
ánh sáng vào thẳm sâu đời sống họ, giờ đây họ tìm thấy nơi An vẻ đẹp
của tri âm. Tri âm? An đứng trong ánh sáng chan hòa luôn luôn hợp lý để
tôn tạo mọi dáng nét, giữa một bên là người đàn bà lấp lánh kiềng vàng
chuỗi ngọc, một bên là tấm vải vẽ trắng tinh. Đôi khi rùng mình ngỡ còn
đứng quanh quẩn với những âm hồn thuở nào ở quán truyền thần Phố Huế.
Những đen trắng mốc ố, những cặp mắt tiền kiếp, khi nữa là mù sa từng
tảng như khí độc đùn dưới vực lên chiều hè nào đó giữa khóa học An với
Quỳnh về quê, chèo ngược sông Thạch Hãn qua Trấn qua Ba Lòng rồi hứng
chí trèo lên đỉnh Thạch Bàn chơi. An còn nhớ ở đó An đã ngồi trong
luồng mù đậm đặc hướng mắt về xuôi thấy thành cổ bằng lòng bàn tay ngập
một trời nắng, nghe Quỳnh thở dài nói đến tri âm và lầm lạc. Sao cho
nỗi tri âm trong cõi đời mù mịt thế kia! An đã hoảng sợ và tuyệt vọng.
Và An đã ham muốn chia rớt một cách tàn khốc, tức là phải dằn vặt phải
làm Quỳnh thật đau đớn, hoặc phải nghiền nát Quỳnh đi để Quỳnh có thể
tan biến mà bằng cách đó An được Quỳnh mãi mãi. Quỳnh âm thầm, chỉ mắt
nhìn hun hút, y hệt cách nhìn thỉnh thoảng về sau An thấy hiện lên trên
nền vải trong một hình hài khác, khi nghe máu mình chảy ở trên đỉnh non. Mọi
chuyện bắt đầu sau khi Quỳnh trở về quê nhận làm chuyên viên cổ động
cho phòng Văn Hóa huyện, còn lại mình An giữa lòng Hà Nội đông đúc và
nỗi cô đơn không chốn nương tựa. An thuê chung một góc ổ chuột trong
làng Khương Thượng với ba cựu sinh viên Bách khoa quyết chí bám trụ Hà
Nội. Ngày ngày, khi ba chàng kia chạy đôn đáo ra chợ lao động thì An kỳ
cạch chiếc xe đạp tã lên Phố Huế phụ vẽ truyền thần với ông thợ truyền
thần tên Diểu. Ở đó, phơi mặt ra ngoài đường, sáng đến chiều hứng khói
bụi và nhức đầu vì tiếng ồn, An bặm môi bặm miệng học truyền thần người
chết từ những bức ảnh cũ, cái ố cái mốc, có nhiều cái chỉ bé bằng đầu
ngón tay. Ở đó, ba tháng đầu ngoài cơm ngày hai bữa đạm bạc, ông Diểu
trả An số tiền đủ để góp với các bạn trả tiền thuê nhà, đi cắt tóc và
một đôi lần tự cho phép mình ra ngồi góc phố Nguyễn Du để tưởng nhớ
Quỳnh. Nhớ Quỳnh, lần nào đó An cũng ngước nhìn những biệt thự kín cổng
cao tường bằng con mắt căm thù. Ông
Diểu bảo: Mày tài! Truyền được thần người sống thì mày tài nữa. Ông
Diểu nói câu đó vào tháng thứ bảy kể từ ngày An ngồi vẽ với ông khi An
có dấu hiệu vượt thầy về kỹ nghệ truyền thần. Hôm ấy An có thư nhà, cô
em gái đi học cấp ba trường huyện sau một hồi kể lể chuyện nhà cửa, bố
mẹ, cả chuyện con trâu nái, con chó mực, đã không quên nhắc đến Quỳnh.
Cô viết Quỳnh giờ đây bụng vượt mặt và sắp đẻ rồi. Điều này An biết, vì
từ lúc Quỳnh lấy chồng cất mặt lên khỏi đám ảnh người chết thể nào An
cũng nhớ Quỳnh, mà nhớ Quỳnh là trong trí An bày ra đủ cảnh Quỳnh với
chồng Quỳnh, hoặc Quỳnh lít nhít với con cái. Lòng An sục sôi vừa buồn
vừa hận. An tự nhủ coi Quỳnh phản bội và hãy khinh bỉ Quỳnh đi, mà giờ
đây đọc cô em An vẫn cảm thấy nỗi gì gần giống sỉ nhục. Cầm mấy tháng
lương, An nghỉ hai ngày việc, sắm bộ cánh mới, đạp xe đến mấy cô bạn cũ
học cùng khóa mỹ thuật. Ấm ức lắm thì An chết mất. An
cần giải tỏa, cần mộtngười để quên Quỳnh hoặc để trả thù Quỳnh, đại
loại thế. Mấy cô bạn học, cô có chồng thì bận rộn chồng con, cô chưa
chồng thì rủng rỉnh với những gã bồ giàu có. Nghe An kể chuyện đi
truyền thần các cô bấm nhau tủm tỉm, nghe chuyện Quỳnh chửa đẻ các cô
càng tủm tỉm hơn nữa. Đi chán, trở về xoài ra mảng sàn có trải manh
chiếu đêm bốn thằng trai nằm chung có thằng ngủ mơ tưởng đang sờ soạng
người tình, nghĩ vẩn vơ, làm sao cho có một ai, làm sao thoát khỏi đám
ảnh người chết đen trắng mốc ố sáng chiều không nguôi chiếu ánh nhìn vô
hồn lạnh lẽo vào tâm... Hoặc là cô nữ sinh sử học thuê chỗ tầng dưới,
cô gái đi dạy kèm về tắm vội vàng trong phòng tắm hở hoác nhiều lần bọn
An vẫn đè nhau ghé qua cửa sổ mở hé nhòm xuống thấy đôi vú nhỏ và đôi
cẳng chân đầy sẹo đỉa trâu nhiều năm, da không lên lại được. Nhưng cô
gái này hình như cũng thường xuyên có một ai đó, vì những đêm tỉnh
giấc, bất chợt An còn nghe từ dưới kia lào xào tiếng dắt xe khép cửa
như là vụng lén, sợ hãi. Vậy làm sao An có một người nào! Những cô gái
ngày ngày An gặp dọc Phố Huế, những cô gái sau shop thời trang mỹ phẩm,
những hàng kính mắt, đồng hồ, xe máy, những short ngắn, đùi dài đánh
mắt và ăn quà, sao họ có thể để ý An... Rồi bỗng dưng An nhớ ra Huệ.
Huệ chủ hàng mỹ phẩm cách quán truyền thần một số nhà, độc thân, ăn
bụi, sở hữu thêm chiếc xe máy ngày bán hàng, đêm ngủ trên chiếc giường
có che rèm phía sau quầy. Một vài lần đóng cửa hàng, Huệ lân la sang
nói chuyện với ông Diểu, ngồi xem và khen An vẽ giống, cô bảo như là
chụp nhưng tuyệt hơn chụp. Mới đó, Huệ đưa ông Diểu, ông Diểu đẩy sang
An truyền thần một người đàn ông mặc măng tô đứng giữa một biển tuyết
trắng. Đó là bố Huệ. Huệ kể vào thời Huệ còn nhỏ, bố Huệ đi nghiên cứu
sinh ở Liên Xô, rồi bỏ mẹ Huệ lấy một cô người Nga ở luôn bên đó không
về. Không biết con mẹ kia ghê gớm chừng nào hay bố Huệ ăn phải bả gì
đâm ngu si, dại dột. Huệ nói, bố Huệ lầm nên khi chết vì bị đánh ghen,
xác người ta thiêu, lọ tro thì gửi theo đường ngoại giao về cho mẹ Huệ.
Tất nhiên mẹ Huệ không giữ, bà đã có chồng khác. Huệ phải đem tro bố
gửi vào chùa, chỉ giữ mỗi tấm ảnh. An
không tính tán tỉnh Huệ nhưng An đi ngang qua Huệ sốt sắng mời ghé
chơi, rồi mời uống nước, hút ba số năm hảo hạng, An về còn tặng bộ cạo
mặt. Huệ nói chuyện, đầu hơi nghiêng nghiêng, tóc ngang vai xoã xuống
bờ vai, hở khỏi viền cổ áo, bàn tay búp măng đặt trên bàn nõn nà như
chính cơ thể Huệ. An sang một lần, hai lần, lần thứ ba dẫn Huệ vòng vèo
khắp thành phố bằng xe máy Huệ, lần thứ tư thì ở lại với Huệ trên chiếc
giường che rèm phía sau quầy. Huệ đã cống hiến cho An toàn bộ năng lực
cơ thể Huệ, nhấn An trong những cuồng phong dữ dội mà đầy thèm khát,
buộc An, mỗi lần đến là một lần tự nhủ, lần này là lần cuối cùng, rồi
tếch đi, nhưng chẳng lần nào tếch đi được. Huệ bảo: Anh vẽ em đi! Thì
vẽ. An mang toan, mang màu, đứng trước Huệ với tư thế ăn ốc trả tiền.
An không trả tiền Huệ thì tri ân bằng một bức vẽ. Huệ mặc chiếc áo
trắng muốt mỏng manh hở hai phần ngực ngồi trong vùng tranh tối tranh
sáng của cái phần sinh sống được che chắn đằng sau quầy hàng. Huệ với
toàn bộ khả năng kích động làm An đau nhói. Nhưng chưa đủ, An sẽ còn
rùng rợn suốt thể xác khi bỗng dưng đối diện Huệ, An vụt thấy Quỳnh
hiển hiện tươi mát trinh nguyên và dằn vặt trong dáng vóc Huệ. An cầm
lấy cọ vẽ, vẽ cuồng điên u muội như hứng thú tự sát, hối hả tuyệt vọng,
sợ khoảnh khắc thôi Quỳnh sẽ biến đi mất. An ngờ đâu từ đó An không chỉ
đau đớn tinh thần bởi Quỳnh mà còn đau một cách rõ ràng, một cách vật
chất. Trong thời kỳ đầu hồi mới cưới Huệ, có nhiều đêm về sáng bất chợt
tỉnh giấc, ham muốn Quỳnh khắc khoải, An dựng Huệ dậy thực thi toàn bộ
cảm giác với Quỳnh trên thân xác Huệ. An làm cho Huệ cảm động, nhưng
nửa chừng tĩnh trí An bẽ bàng đến nỗi suýt gào lên. Về sau này, khi đã
chung đụng quá lâu ngày với Huệ, đã không còn cảm xúc yêu đương nữa,
đôi khi để Huệ khỏi giận dỗi, An đành cay đắng mượn đến hình hài Quỳnh,
tưởng tượng ra Quỳnh, dù rằng bấy giờ Quỳnh trong tâm trí An cũng không
còn là Quỳnh ngày xưa nữa. Dù rằng đấy là Quỳnh tàn tạ võ vàng với hai
đứa con và một gã chồng. An mới hiểu, té ra trong đời, một khi đã không
thể với Quỳnh nữa thì luôn luôn An vẫn cần đến Quỳnh, không phải như
một giá trị để thờ cúng mà như một lừa mị để mà lần lữa sống. An
nhìn, khi ngưng cọ trên bức chân dung Huệ, choáng váng trước sự lạ lùng
của thần thái bức vẽ, An đã kiệt sức nằm ốm mấy ngày liền. Trong mấy
ngày đó, thở khò khè trong góc quán truyền thần, ở xung quanh la liệt
ảnh người chết, An mơ thấy mình toàn hoan lạc với ma quỷ. An mơ thấy
đúng những gương mặt mà về sau trong salon nghệ thuật của họa sĩ vẽ
chân dung số một An gặp lại và chỉ việc vẽ ra. Ngoài chái quán, trên
vỉa hè, ông Diểu cắm cúi soi đi soi lại bức vẽ Huệ với những bức truyền
thần xưa nay thầy trò hằng vẽ, chối chối rùng mình. Chỉ
Huệ là sung sướng, Huệ lồng chân dung mình trong khung kính treo trên
đầu giường như một minh chứng tinh khôi cho những tục lụy về sau, trước
khi mang treo hẳn ra quầy mỹ phẩm làm trực quan quảng cáo khởi đầu sự
nghiệp danh giá của An. TTH
|