Les trois Parques của Linda Lê

 
Giới thiệu nữ văn sĩ Việt nam viết bằng tiếng Pháp và cuốn tiểu thuyết nổi tiếng của bà: Les trois Parques (Linda Lê). 

Đây là văn chương. Thứ thiệt. Thứ hảo hạng.
(Voici de la vraie littérature. Et de la meilleure).

 Les trois Parques là một trong 20 cuốn tiểu thuyết hay nhất trong năm 1998, theo tờ Đọc (Lire) của Pháp. Trong số những nhân vật gây ấn tượng nhất của mùa thu văn chương trong năm, là một cô gái có biệt hiệu là Nữ Độc Thủ (La Manchote), nhân vật chính trong Les trois Parques. Nàng có một cánh tay.

Linda Lê, tác giả, là một thuyền nhân rời Việt Nam năm 14 tuổi. Bà sinh ngày 3 tháng Bẩy năm 1963 tại Đà-lạt. Tới 6 tuổi, bốn chị em cùng gia đình rời về Sài-gòn. Sau đó mấy chị em theo mẹ về Pháp, khi bà 14 tuổi. Hiện đang làm cho một nhà xuất bản ở Pháp. Trước đó, bà đã có một số tác phẩm xuất bản như Vu khống (Calomnies, 1993), Những lời của tên khùng (Les dits d'un idiot, 1995)...

Theo thần thoại, "les trois Parques" là ba nữ thần của Địa ngục, có tên là Clotho, Lachesis, Atropos, chuyên lo cuộn, tháo, và cắt sợi chỉ, tượng trưng cho những cuộc đời con người; do đó đây còn tượng trưng cho số mệnh, số kiếp.

Hay như số mệnh của một dân tộc, một đất nước: Trong Les trois Parques của Linda Lê, ba chị em tượng trưng cho ba miền đất, và là ba cô gái của một ông bố bị bỏ lại ở Việt-nam. Ông bố được tác giả gọi bằng tên: vua Lear, nhân vật trong kịch Shakespeare: "Ông mệt mỏi, rã rượi. Ông đợi giờ tàn, ngồi trong căn nhà nhỏ mầu xanh, như vua Lear trong túp lều, trần trụi, bị mấy đứa con gái bỏ rơi. Hãy để ông ấy yên thân," Nữ Độc Thủ nói với hai người chị em bà con của cô.

Cả ba đã rời Sài-gòn qua Pháp khi thành phố đổi tên. Sự thực ba cô gái bị bà nội bắt đi. Bà giầu có, và là chủ một cơ sở chuyên lo chôn cất."Phải để cho vua Lear yên thân. Il faut laisser le roi Lear tranquille)", cuốn sách mở ra khi một trong hai chị em bà con của Nữ Độc Thủ có ý định mời ông nội qua Pháp.

Les trois Parques là tác phẩm đầu, trong bộ ba gồm có: Voix (Tiếng Nói), Lettre Morte (Thư Chết). Cả ba đều cùng một đề tài. Cuốn đầu, như trong trả lời phỏng vấn trên báo Đọc, tác giả cho biết: "Khi cha tôi mất ở Việt Nam, vào năm 1995, trong hai năm trời tôi sống trong nỗi đau đớn, và nỗi đau chỉ bật ra được, khi tôi hoàn thành Les trois Parques. Tôi luôn bị hoang tưởng, luôn muốn tự huỷ mình, luôn có những hành động quái gở. Cha tôi là một người đọc lý tưởng của tôi. Khi ông chết tôi mất độc giả... Tôi viết Les trois Parques trong trạng thái cô đơn tuyệt đối, và tự nguyện.

Trong Les trois Parques có rất nhiều điển cố văn chương, Việt Nam, và thế giới. Độc giả nước ngoài có thể không nắm hết ý nghĩa của chúng. Thí dụ như hình tượng bi đát, vừa mang tính lịch sử vừa văn chương: Cao Bá Quát, và câu thơ nổi tiếng lúc đưa đầu vào thớt chém: Ba hồi trống giục, mồ cha kiếp Một nhát gươm đưa, đ.m. đời (Trois roulements de tambour et voilà la garce de destinée remplie, Un coup d'épée et la putain de vie s'en est allée.) Hay cách để nguyên những từ tiếng Việt như yêu, yếu, yểu. Nhưng không vì thế mà quyền năng đầy chất phù thuỷ của Linda Lê bị sút giảm.

Huyền thuật không chỉ do xáo trộn giữa hai ngôn ngữ khác biệt, mà ngay trong tiếng Pháp, thứ tiếng nói chấp nhận bà. Như trong bài phê bình của Jean-Pierre Tison trên tờ Đọc, tác giả cho rằng sự chấp nhận nhiều ý nghĩa của cùng một từ "mortier" đã cho thấy tài năng lạ lùng của Linda Lê. Mortier, tiếng Pháp có nghĩa l/ vữa; 2/ cối (tán thuốc); 3/ súng cối; 4/mũ cối (của một số quan toà). Như trong một cái cái cối giã thuốc, những cuốn tiểu thuyết của Linda Lê là nơi chốn bà luyện những trò phù thuỷ chữ nghĩa, và từ đó toát ra chất thơ. Nhưng, như nhà phê bình người Pháp chỉ ra, bà còn biết nã súng cối vào một đất nước, vào những kẻ cơ hội, những tên cộng sản, hay tư bản. Bà bắn rất hiệu quả!

Vẫn trong bài phỏng vấn, bà cho biết, Les trois Parques thuộc hệ huyền thoại, trong đó, đề tài cái chết của ông vua Lear được nhìn từ xa, dựa vào những điển cố văn hóa, văn chương, lịch sử... Voix, Tiếng Nói, vẫn cùng một đề tài, nhưng ở dạng thô, một thứ nguyên liệu chưa được chế biến, vẫn còn ở trong trạng thái rời, dễ bắn miểng.. Thư Chết, là một kinh cầu hồn, một tiếng hát tang dành cho người bố, một ông vua Lear bất hạnh, tên thi sĩ ích kỷ, hay một ông tướng về hưu ngu ngơ dại khờ chứng kiến những tội ác của chính mình...

Độc giả Miền Nam đọc Les trois Parques có thể còn liên tưởng tới kịch Ba Chị Em của Thanh Tâm Tuyền. Đây là một kịch truyền thanh, với ba nhân vật nữ, lần lượt xuất hiện trên sân khấu, độc thoại về mình, và nhất là về người mẹ của họ. Kịch chấm dứt khi cả ba cùng xuất hiện một lúc, và căn nhà được nổi lửa: hoặc yêu thương hoặc thù ghét, hoặc muốn như mẹ hoặc muốn làm khác mẹ, cả ba đã cùng chết cháy với căn nhà, với bà mẹ đã chết. Kịch được viết ngay sau những ngày 1954...

 Amer, amer, mais elle aimait cela, parce que c'était amer et parce que c'était son coeur.

(Cay dắng, cay đắng, nhưng nàng yêu nó, bởi vì đó là cay đắng, và bởi vì đó là trái tim của nàng).

Trente ans. C'était écrit dans la feuille de chou... Le sommeil l'avait quittée à petits pas l'année où la terre en S avait été sectionnnée juste sous la veine jugulaire...

(Ba mươi năm. Tờ lá cải đã viết... Giấc ngủ đã rời bỏ nàng đúng vào năm mảnh đất hình chữ S bị cắt ngay tĩnh mạch cảnh...).

 -Bà quan niệm ra sao, về xứ sở, đất đai của bà, tiếng nói của bà...?

Linda Lê: Tất cả đã bị cắt đứt. Và nhà văn Conrad, tên phản phúc đã phản bội tiếng nói của nó, gia đình của nó, xứ sở của nó, đã là một khuôn mẫu đối với tôi... Tôi cảm thấy tôi là một kiều dân (metèque) viết văn bằng tiếng Pháp. Tôi nói kiều dân với rất nhiều kiêu ngạo...

 Nguyễn Quốc Trụ