Cuốn sách nổi tiếng thế giới đầu tiên, liền sau Đệ Nhị Thế Chiến, đúng là cuốn tiểu thuyết ngắn Bóng Đêm Giữa Ban Ngày, dịch ra tiếng Tây dưới cái tít Số Không và Vô Tận.

Như thường ra, với vinh quang và danh vọng, chính cái chất mùi mẫn của đề tài làm mê mẩn, nói theo kiểu người Việt chúng ta, nó bắt trúng thị hiếu người đọc. Nên nhớ chủ nghĩa Cộng Sản, vào lúc đó, là rất ư thời thượng, những sự kiện lịch sử, ở vào thời điểm đó, dù muốn dù không, phải được hiểu như là cuộc chiến đấu của những sức mạnh của tiến bộ, chống lại chủ nghĩa Phát xít.

Một phía, là Hitler, Mussolini, Tướng Franco, phía kia, Tây Ban Nha dân chủ, Liên Bang Xô Viết, và liền sau đó, những chế độ dân chủ Tây Phương. Cuốn tiểu thuyết của Koestler làm khiếp đảm, làm đứng tim, làm nghẹt thở mọi người, bởi vì nó phạm thánh,  nó dám đập bể đền thờ, đá văng cu lơ điều cấm kỵ, nghĩa là, nó nói khác hẳn đi, như là vẫn được phép nói, về hệ thống xã hội chủ nghĩa. Những người Ba Lan đã trải qua nhà tù Xô Viết, trại tập trung, và sau đó, cố gắng một cách vô ích, tuyệt vọng, giải thích cho mọi người những gì đã xẩy ra, chắc chắn hiểu rõ điều này. Chủ nghĩa xã hội Nga Xô, được bảo vệ bởi một hiệp đồng mang tính đồng chí vô sản quốc tế, và, nếu có một ai dám nói ngược lại, như vậy là... phạm thánh! [Milosz: one committed un faux pas]. Hàng triệu binh sĩ Hồng Quân đã ngã xuống, và chiến thắng của Stalin, và bao nhiêu đảng Cộng Sản Tây Âu, tất cả đã hỗ trợ cho một thực tại mà không ai dám nói ngược lại. Chống Xô Viết có nghĩa là Phát xít.

Thế mà bi giờ lại có một cuốn sách viết về sự kinh hoàng, khủng khiếp của nhà cầm quyền Xô Viết, dựa trên những người thực việc thực, là những bí mật đằng sau những vụ án xẩy ra tại Moscow. Nỗi sợ hãi tức thì, sự tráo trở, bội phản, lửa địa ngục… bốc lên từ mỗi trang sách, làm sao không đắt hàng cho được.
Koestler sau đó còn viết nhiều, và những gì có tính tiểu sử sau đây, là từ những gì ông viết.
Ông thuộc thế hệ nhập vô đấu trường thế giới từ văn hoá Đức, từ quĩ đạo Vienna, vẫn còn hơi hám đế chế Habsburg. Như Kafka ở Prague, như những bạn bè của tôi, Hannah Bension, sinh tại Czech Liberec, và Arthur Mandel, tại Bielsk, như Georg Lukacs từ Budapest - tất cả đều viết bằng tiếng Đức.
Koestler sinh tại Budapest, nhưng học Vienna, và từ đó, ông đi khắp mọi nơi. Trước hết, là chủ nghĩa quốc gia Do Thái, đi Palestine, như là một halutz, xây dựng quốc gia Do Thái, sau đó mê khoa học, làm chủ bút phần khoa học cho một tờ báo lớn ở Berlin, và liền sau đó, nhập vô Weimar Đức, và mê chủ nghĩa Cộng Sản.
Từ 1933 tới 1939 ông, thành viên trung tâm Munzenberg, lo tuyên truyền quảng bá chủ nghĩa Cộng Sản tại Paris, phóng viên của Đảng, trong Cuộc Nội Chiến Tây Ban Nha, ăn cơm tù Franco, và sau đó, nói không với Đảng. Những cuộc dấn thân vì tình cảm sau đó, có cả những hoạt động chống Cộng, như thành lập Hội nghị vì Tự do Văn hóa, tham gia trong chiến dịch đòi bãi bỏ án tử hình tại Anh, sau cùng trở lại với những quan tâm thời còn trẻ, như lịch sử khoa học, và cùng với nó, là những thú vui bên lề, thí dụ sự bí mật của cái đầu sáng tạo của con người, hay những cội rễ Khadar của Do Thái Đông Âu.
Tôi đọc Bóng Đêm Giữa Ban Ngày [bản tiếng Anh] vài năm trước khi gặp tác giả của nó. Đề tài, một cuộc thẩm vấn ở trong nhà tù Lubianka. Một ông Cộng Sản thứ thiệt, thuộc loại diều hâu, [cứng đầu, chữ của Milosz], được giao trách nhiệm hỏi cung một tay cựu trào Bolshevik là Rubashov. Phải làm sao cho tay này thú nhận những tội ác mà hắn ta không hề phạm, và để bù lại, Đảng sẽ thưởng cho hắn ta một bản án, là cái chết.
Nói một cách khác, cuốn tiểu thuyết là một toan tính nhằm trả lời một câu hỏi của rất nhiều người, vào thập niên 1930: Tại làm sao mà những tay cựu trào Bolshevik lại thú nhận những tội ác mà họ không hề phạm, thú nhận công khai trước nhân dân, chúng tôi là những ngưòi có tội, và xin được hưởng sự khoan hồng của Đảng, là được… làm thịt?
“Mặt trời chân lý chói qua tim”, một cách nào đó, là phải hiểu như vậy, và mặt trời ở đây là Đảng, và Đảng, là Stalin. Nói thế có nghĩa, họ bắt buộc phải có tội, và Stalin phải có lý, phải đúng, khi kết tội họ. Nếu không như thế, làm sao giải thích những vụ án như thế? Những lời thú tội như thế?
Trong cuốn tiểu thuyết, tay cựu trào “bèn” gật gù với lập luận của kẻ hỏi cung mình, là Gletkin: Là một tay Cộng Sản, anh bắt buộc phải đặt quyền lợi của Đảng lên trên tất cả mọi quyền lợi. Trên quyền lợi cá nhân anh. Trên ao ước cứu bạn bè anh. Đảng muốn anh phải công khai nhận tội, và buộc tội những bạn bè, bởi vì quyền lợi của Đảng vào giai đoạn này, đòi hỏi như vậy. Một biên bản bản án của anh sẽ được lưu giữ trong kho tài liệu của Đảng, và sau này, đến một giai đoạn cần thiết, là bèn lôi ra, để “minh oan” cho anh, “phục hồi” anh!
Đó là những dẫn giải mang tính ý thức hệ của những vụ án như trên. Nhưng, có người cho rằng, sự tình giản dị hơn nhiều, những kẻ đó nhận tội, là do tra tấn.
Tuy nhiên, nhà thơ Aleksander Wak, đã kể lại một cuộc trò chuyện giữa ông, và một tay cựu trào, ngay sau khi cái chết của con người đáng kính này ở trong nhà tù. Ông này giải thích, đám đó nhận tất cả mọi thứ tội lỗi ở trên đời, do Đảng phịa ra, chẳng phải vì lý do ý thức hệ, chẳng phải do bị tra tấn ghê gớm, khủng khiếp, mà đơn giản, do quá tởm chính họ. Tởm cái quá khứ tội lỗi của họ. Ông nào cũng tội ác ngập đầu, và nếu như vậy, thú tội thêm một vài lần để được cứu rỗi, thì có mất mát gì đâu? Tra tấn là không cần thiết, ở đây, là vậy.

Nhưng thế hoá ra là tôi tính chơi trội, khi cố tình bẻ qua một lãnh vực khác mà ông không rành. Nói gần nói xa chẳng qua nói thật, bữa đó, tôi, tuy là chủ nhà, nhưng lại hơi quá chén, rồi đâm ra ngủ gà ngủ gật trước mặt khách. Thật xấu hổ quá.
Thành thực mà nói, Koestler, mặc dù dáng người nhỏ thó, mặc dù hơi tự cao tự đại về mình, ông ta xứng đáng hơn nhiều, so với ba bốn lời lẩm ca lẩm cẩm của tôi, như ở trên.

Có vẻ như ông, trên hết, là một con người của chủ nghĩa thực chứng [positivism] của thế kỷ 20, ở cả hai mặt của chủ nghĩa này, quốc gia và xã hội, nói theo ngôn ngữ bi giờ, ông vừa là một nhà quốc gia vừa là một nhà xã hội chủ nghĩa, cả hai bên, ông đều mê, và đều bị lôi kéo, trong một thời gian. Những tình cảm đối với con người của ông thật là mạnh mẽ, vì vậy mà ông đã lên tiếng yêu cầu nhà cầm quyền Anh bãi bỏ án tử hình, khi treo cổ tội nhân, sau đó, ông còn tranh đấu cho quyền được chết, đối với những người bịnh nặng, hết còn muốn kéo dài cuộc sống. Ông còn là một thành viên trong cái hội đòi hỏi quyền được chết không đau đớn khi không còn muốn sống. Người ta đã khám phá ra, ông và bà vợ trẻ cùng chết, khi đang ngồi bên nhau, trên hai chiếc ghế bành.

Milosz’s ABC’s