Essays

Czeslaw Milosz
PROUD TO BE A MAMMAL
Essays on war, faith and memory
Translated by Catherine Leach, Bogdana Carpenter and Madeline G. Levine
295pp. Penguin. Paperback, £9.99. 9780141 193199 

While Czeslaw Milosz saw his rejection of the logic of totalitarianism - a logic that seemed to absorb every contrary intellectual position into itself - as a "revolt of the stomach", it was not simply a negative movement, but a matter of keeping faith with intuitions of true goodness and value. Trying, in The Captive Mind (1953), to explain his position, he describes a moment during the Second World War when, in a dense crowd milling about a vast railway station in the Ukraine, amid the din of political slogans barked from loudspeakers, he saw a husband, wife and two children, whispering together. "This was a human group, an island in a crowd that lacked something proper to humble, ordinary human life."
In one of the essays in Proud To Be a Mammal - a new selection of his autobiographical and philosophical prose writings - he remarks, "could I start anew, every poem of mine would have been a biography or a portrait of a particular person, or, in fact, a lament over his or her destiny". The volume is full of such biographical sketches - their vividness sharpened by a consciousness of social and political catastrophe, in which human existence acquires a terrible "plasticity", and the particular is annihilated. One essay is a personal map of the city of Wilno (Vilnius), recapturing the lost human worlds of its streets. Another is a description of two elderly sisters, Anna and Dora, "defenseless against historical time, and simply time itself', their names remembered by "no one but me".
Milosz rejects, with sardonic humor, or a "despairing cheerfulness", modes of thought that subject human existence to the forces of "History" or "matter". He searches for a philosophy that would support his perceptions of human value, a philosophy defying the absurdity of the world. His refusals sustain and are sustained by hope. "If I am mistaken in my faith, I offer it as a challenge to the Spirit of the Earth."
Proud To Be a Mammal is a rich volume, and the writings included are well chosen - though they should not, perhaps, have been left undated. Nevertheless, this is a rewarding introduction to an achievement that was little short of heroic.
BERNARD MANZO
TLS 18 May 2010

Khi Milosz coi sự từ bỏ của ông, cái lô gíc toàn trị - một lô gíc có vẻ nuốt sạch mọi hoàn cảnh trí thức ngang ngược, khó bảo, trái nghịch… vào chính nó – như là “một cuộc nổi loạn của cái bao tử”, thì đây không giản dị là một chuyển động tiêu cực, nhưng là một cách gìn giữ niềm tin với những trực giác của điều tốt và giá trị thực.
Cố gắng giải thích, trong Cầm Tưởng, 1953, hoàn cảnh của mình, ông miêu tả một khoảnh khắc trong thời kỳ Đệ Nhị Chiến, khi, trong một đám đông dầy đặc luần quần tại một nhà ga xe lửa tại Ukriane, giữa những đinh tai nhức óc của những khẩu hiệu phát ra từ những chiếc loa phát thanh, ông nhìn thấy một ông chồng, bà vợ và hai đứa con thầm thì với nhau.
“Đó là một nhóm người, như hòn đảo nhỏ trong một đám đông, và đám đông này thiếu một điều chi rất ư riêng biệt để cho nó trở thành một cuộc sống của con người khiêm tốn, và bình dị."

Ui chao, đây đúng là ý nghĩ của Gấu, khi đang ăn hỏa tiễn của VC, co rúm người lại, vậy mà vưỡn không quên nhớ đến… cô bạn:
Những ngày Mậu Thân căng thẳng, Đại Học đóng cửa, cô bạn về quê, nỗi nhớ bám riết vào da thịt thay cho cơn bàng hoàng khi cận kề cái chết theo từng cơn hấp hối của thành phố cùng với tiếng hỏa tiễn réo ngang đầu. Trong những giờ phút lặng câm nhìn bóng mình run rẩy cùng với những thảm bom B52 rải chung quanh thành phố, trong lúc cảm thấy còn sống sót, vẫn thường tự hỏi, phải yêu thương cô bạn một cách thánh thiện, nghĩa là, một cách bình thường, giản dị như thế nào cho cân xứng với cuộc sống thảm thương như vậy...