CHƯƠNG
25
Anh
hùng = Thi sĩ
Thi
sĩ à? Đấy có phải là anh chàng dở
hơi kia không?
Lời
người qua đường.
Tôi ngồi ở ven đường, buồn quá lại giở
heroin ra hít. Với số
thuốc này, có lẽ tôi dùng đến nửa năm trời mới hết. Nửa tỉnh nửa mê,
tôi có cảm
giác như mình lạc vào một thế giới khác. Tôi thấy tôi đứng trên bục hội
trường
giảng bài cho sinh viên nghe.
- Thưa
các
vị, chẳng ai hiểu cóc khô gì...
Tôi
nói như thế và mọi người vỗ tay
ran lên. Tôi nói về
những ngộ nhận của con người ta trong đời. Ngộ nhận thứ nhất chính là
nền giáo
dục tai hại ở trong gia đình, nhà trường và ngoài xã hội. Gần nửa đời
người, bị
những lời ru của mẹ, những lời giáo huấn của cha và chỉ dẫn của những
người đi
trước, cộng với những kiến thức vô bổ ở các trường học, con người tự
nhiên bị
khoác vào mình bao nhiêu định kiến. Thật ra những kiến thức đấy chỉ
nhằm trang
bị cho người ta sống phù hợp với một khuôn khổ xã hội chật hẹp đúng với
cơ chế
chính trị hiện hành mong muốn mà thôi. Đổi mới hoàn cảnh trong không
gian khác,
thời gian khác với một cơ chế chính trị khác đi, con người gần như phải
làm lại
từ đầu. Điều mà chúng ta tưởng bở là “kiến thức” ấy thực ra cực kỳ vớ
vẩn,
phiến diện, thậm chí còn hủ bại nữa. Người nào trung thành với nó thì
chỉ suốt
đời sống trong thế giới quan và nhân sinh quan “ giáo khoa thư”. Càng
được giáo
dục, con người càng bị lúng túng, bản năng tự nhiên tuyệt vời gần như
bị che
lấp hoàn toàn, không được bộc lộ. “Trở lại bản lai diện mục” chỉ là câu
nói
trăng trối nghẹn ngào nuối tiếc của người sắp chết mà thôi. Khi còn
sống, không
ai trong số chúng ta biết rõ “bản lai diện mục” của mình là gì, từ bậc
đế vương
cho đến gã dân cày đều như thế hết. Ngộ nhận thứ hai chính là ngộ nhận
giới
tính. Khi Thượng Đế sinh ra anh là đàn ông, chị là đàn bà tức là đã đặt
giả
thiết cho cuộc đời anh hay chị. Cuộc đời chúng ta là quá trình chứng
minh cho
cái giả thiết phiến diện kia của Thượng Đế và hầu hết đều bất cập, đều
chứng
minh sai. Khi còn trẻ, cái mà chúng ta gọi là tình yêu thực sự chỉ là
bản năng
tình dục. Do thiếu kinh nghiệm sống, người ta đã đặt vào đấy quá nhiều
hy vọng
hay lý tưởng sống, bởi thế bi kịch sẽ là tất yếu cho tất cả mọi tình
yêu. Do
luôn bất cập, bản chất của giới tính là loạn luân – và kết cục của loạn
luân
cũng lại là bi kịch. Kết cấu gia đình chỉ là kinh nghiệm sinh tồn cho
việc duy
trì nòi giống. Không phải tự dưng đạo Phật cho bố mẹ chỉ là “nhà trọ”
của con
cái, đây là bài học nước mắt chảy xuôi cho tất cả các bậc phụ mẫu trên
thế gian
này. Mặc dầu tiến hóa đến đâu nhưng riêng lĩnh vực giới tính, con người
không
tiến hóa được thêm bước nào so với những người nguyên thủy. Ảo tưởng về
một
tình yêu chung thủy vĩnh viễn là điều nực cười nhất trong các hài kịch
cuộc
đời. Sự hòa hợp giới tính chỉ mang tính chất tạm thời, cục bộ giống như
tiếp
tuyến của các đường thẳng với các đường tròn trong hình học không gian.
Những
giây phút hạnh phúc nhất bao giờ cũng ngắn ngủi và tạm bợ, những vectơ
âm dương
lại đẩy nhau ra trong cái cõi cô đơn mênh mông của mỗi kiếp người. Ngộ
nhận thứ
ba chính là ngộ nhận về cái chết. Khi còn trẻ, con người tưởng bở là
sống vĩnh
viễn, ảo tưởng về sức mạnh con người, phung phí cuộc sống. Thực ra, cái
chết
rình rập con người ngay từ khi bắt đầu sự sống. Nó có thể đến bất ngờ
phụt tắt
như bóng đèn kia. Ý thức về cái chết chỉ đến khi người ta đã nằm trong
tay thần
Chết. Khi người nào ý thức được nó thì coi như anh ta cũng đã chết rồi.
“Người
chết cai trị người sống” là một chân lý đớn đau, thảm thiết nhất mà con
người
chúng ta hứng chịu.
Tôi đứng
trên bục hội
trường và nói liên miên. Mái nhà hội trường mở ra trên đầu tôi. Bọn
sinh viên
reo hò không ngớt. Vị giáo sư ba ba bị ấn xuống ghế, chân tay giãy giụa
lung
tung. Con Liên lùn chạy đến hôn tôi vào má, cái kính của nó rơi ra và
bị ai đó
giẫm vào.
- Hoan
hô
Khuê! Hoan hô Khuê!
Tôi
bị công kênh đi khắp hội trường
rồi bị vứt vuống bậc cửa
ra vào. Tôi thấy đau nhói ở hông và bừng tỉnh dậy, nhận ra tôi đang nằm
ở ven
đường quốc lộ.
Tôi
đứng dậy, khập khiễng bước đi.
Ngay lúc ấy một chiếc xe
ô tô chở hàng chạy vút qua. Tôi đuổi theo, bám được vào sau thùng xe.
Tôi rúc
vào đấy, nằm lăn ra trên đống hàng chẳng biết là hàng gì và ngủ thiếp
đi.
Khi
tôi tỉnh dậy thì thấy xe đỗ ở một
ngã ba. Tôi nhìn biển
hiệu bên đường và biết đây đang ở địa phận của cảng Đình Vũ Hải Phòng.
Heroin
đã làm tôi kiệt hết sức lực. Nó lại đòi tôi và tôi biết rằng tôi không
còn kiểm
soát được mình. Tôi lại ngồi dậy hít tiếp thêm một liều nữa.
Khi
tôi đang phê thuốc thì người lái
xe mở cửa thùng xe,
nhận ra tôi. Ngay lập tức, tôi bị kéo xuống và rất nhiều người xông vào
đánh tôi
nhừ tử. Gói “ hàng trắng” tung ra khiến tôi càng thêm nguy khốn.
- Đánh
chết
nó đi!
- Đánh
chết
thằng nghiện!
Ngay
lúc ấy một người xông vào cứu
tôi. Đấy là một người đàn
ông to khỏe, bặm trợn, khuôn mặt đỏ hồng như mặt Quan Công. Tôi nhận ra
đó là
một người quen: bác Nhan Như Ngọc 42, một nhà thơ bạn của bố tôi.
Bác Ngọc đuổi những người đánh tôi lui
ra, kéo tôi ra khỏi
đống bùn. Bác chửi ầm lên khi người lái xe còn định xông vào đánh tiếp.
Về
bác Nhan Như Ngọc thì đấy là một
chuyện dài.
Cách
đây mười năm, bố tôi khi ấy đã là
một nhà văn thành
danh và rất nổi tiếng. Một hôm có một vị khách đến chơi nhà tôi. Bác ấy
nói ở
xa đến, nghe danh bố tôi nên muốn tìm đến đàm đạo văn chương. Bố tôi
mời khách
ở lại ăn cơm. Hai người cùng trò chuyện và khá tâm đắc. Đêm ấy hai
người cùng
thức thâu đêm. Cuộc nói chuyện nhiều khi khá gay gắt. Bác ấy xưng là
nhà thơ,
tên bác ấy là Nhan Như Ngọc.
- Thế
ông
nghĩ thế nào là nhà thơ?
- Có
ba loại
- Bố tôi đáp - Loại một là các thiên thần. Họ vụt đến vụt đi và để lại
những
bài thơ, những câu thơ thiên thần. “Nhưng chưa chi chiều đã tắt”. Trong
đời
người, ai cũng có một giai đoạn thiên thần. Đấy là khi người ta trẻ
trung, là
trai tân. Khi ấy, những câu thơ vụt đến như những bổng lộc thần linh.
- Còn
loại
hai?
- Là
thơ của
những người khởi nghĩa, của lửa, của những nhà cách mạng xã hội. Khởi
nghĩa với
cả tình yêu, với đàn bà, với cái ác, cái tẻ nhạt, tầm thường, dung
tục... với
khá nhiều thứ - để biểu dương cái chí. Đó là “thi ngôn chí”: làm thơ để
nói cái
chí của mình. Đa số là chí tình, chí nghĩa, chí thanh cao. Những nhà
cách mạng
xã hội, những anh hùng đa số đều là nhà thơ.
-
Còn loại
ba?
-
Loại
ba không
nói làm gì, nó viển vông, suy đồi, điếm đàng, đểu, say rượu, đa dâm, hạ
lưu.
Bác
Ngọc lại hỏi:
- Thế
thơ là
gì?
Bố
tôi đáp:
- Thơ
là mẹ
của mọi thể loại văn học, thậm chí là mẹ của mọi hình thức sáng tạo:
của chính
trị, của toán, của nấu ăn, của hội họa, của “mốt”, của rất nhiều thứ.
Người nào
không thơ giống như một kẻ mồ côi: “mồ côi mẹ liếm lá đầu đường”.
- Con
người
trông cậy được gì vào thơ?
- Tùy!
- Bố
tôi nói – Thơ không bao giờ là một sự nghiệp. Mẹ không bao giờ là một
sự nghiệp
của con.
Bác
Ngọc ngồi im, vẻ rất căng thẳng.
Bỗng nhiên bác cười ha
hả bảo với bố tôi:
- Thơ
là ma
quỷ ám vào! Có tay nhà thơ suốt ngày làm thơ, cái gì cũng thơ, lúc nào
cũng
thơ. Vợ hắn bực tức, không sao chịu nổi. Tay
nhà thơ này
mới có thơ rằng:
“ Vợ tôi nửa dại nửa khôn
Hôm
qua nó bảo: Dí l... vào thơ
Vợ
tôi nửa tỉnh nửa mơ
Hôm
nay lại bảo: Dí thơ vào l...”
Cả
hai cười ngất. Bác Ngọc đọc cho bố
tôi nghe những bài thơ
của bác. Bố tôi khuyên bác nên chọn lọc để in. Gần một tháng ròng,bác
Ngọc ở
luôn nhà tôi để làm việc ấy.
Bố
tôi rất quý bác Ngọc. Bác Ngọc rất
ngông, nhiều khi làm
cả những việc oái oăm điên rồ, có khi cãi lộn với người hàng xóm chẳng
ra sao
cả. Lúc ấy bố tôi lại nói:
- Thi
sĩ mà!
Phải ngông chứ!
Bố
tôi nói đùa bác Ngọc có “cái mặt ăn
quan”, quan chức rất
sợ và nể bác ấy. Bác Ngọc đi lại trong chốn công đường, công sở như
không. Rất
nhiều quan chức cao cấp bạn bè với bác. Bố tôi giảng giải:
- Phải
thừa
nhận đa số những tay quan chức cũng là những tay anh hùng. Họ lọc lõi,
ghê gớm.
Chỉ các thi sĩ mới đáng để họ trông lên. Thi sĩ với anh hùng, tuy hai
mà một,
tuy một mà hai. Dĩ nhiên, đây là nói đến những thi sĩ, anh hùng xịn.
Bác
Nhan Như Ngọc chơi với bố tôi, cả
hai vẫn trêu nhau là
Bá Nha với Tử Kỳ, khi đùa nhả lại bảo là “mèo mả gà đồng” hay “ngưu tầm
ngưu,
mã tầm mã”. Sau đó lại uống rượu say rồi cười ha hả với nhau.
Bác
Ngọc nhận ra tôi, quát nhặng xị
lên. Bác bảo:
- Con
ơi...
Mày dính đến ma túy là thôi mày chết! Không ai cứu được! Chỉ có tự mày
phải cứu
mày thôi.
Tôi
hoàn toàn không còn kiểm soát được
mình. Tôi lơ lửng như
ở trong mơ. Tôi thấy mình bị đẩy lên xe ô tô chở đi đâu đó. Rồi tôi
thấy mình
bị chuyển lên một chiếc xuồng máy tông thẳng ra biển. Trời đen như mực,
tiếng
sóng biển đều đều nghe rất xa xôi. Cứ thế lâu lắm. Khi tôi tỉnh dậy,
tôi bỗng
thấy mình trơ trọi nằm trên một hòn đảo hoang không một bóng người.