STORM

The storm had golden hair flecked with black
and moaned in a monotone, like a simple woman
giving birth to a future soldier, or a tyrant. 

Vast clouds, multistoried ships
surrounded us, and lightning's scarlet strands
scattered nervously. 

The highway became the Red Sea.
We moved through the storm like a sheer valley.
You drove; I watched you with love.

Adam Zagajewski: Eternal Enemies

Bão

Bão, tóc vàng lốm đốm đen,
rên rỉ, đều 1 giọng, như một thiếu phụ xuề xòa,
đang cho ra đời một người lính tương lai, hay một tên bạo chúa. 

Những đám mây rộng lớn, những chiếc tầu đủ thứ chuyện
bao quanh chúng ta, và những tia chớp đỏ,
bực bội bắn toé tứ tung. 

Xa lộ biến thành Biển Đỏ.
Chúng ta di chuyển qua cơn bão, như 1 thung lũng dựng đứng
Em lái, anh âu yếm ngắm em 

Giáng Sinh, [2009], ngồi nhà đọc chơi vài bài thơ!

NEW YEAR’S EVE, 2004

You're at home listening
to recordings of Billie Holiday,
who sings on, melancholy, drowsy.
You count the hours still
keeping you from midnight.
Why do the dead sing peacefully?
while the living can't free themselves from fear?

Adam Zagajewski: Eternal Enemies

Đêm Giao Thừa
Bạn ở nhà nghe Duy Khánh ca
Xuân này con không về
Bạn đếm từng giờ,
Chờ cúng giao thừa
Tại sao người chết ca nghe thật hiền hòa?
Trong khi người sống không thể nào rũ ra khỏi sự sợ hãi?
*

RAIN DROP 

In the drop of rain that stopped
outside my window, dawdling,
an oval, shining shape appears
and I see Mrs. Czolga again,
stuffing a statuesque goose in her kitchen.
Carts, dark and chthonic, carried coal,
rolling over wooden cobbles,
asking-do you want to live?
But after the great war of death
we wanted life so much.
A red-hot iron pressed the past,
at dawn German blackbirds
sang the poems of Georg Trakl,
and we wanted life and dreams.

Giọt mưa

Trong giọt mưa lừ khừ đậu bên ngoài cửa sổ,
một cái hình bầu dục lấp lánh xuất hiện,
và tôi lại nhìn thấy Bà Czolga,
nhồi 1 con ngỗng giống như 1 pho tượng ở trong bếp của bà.
Những chiếc xe goòng, tối thui, như từ địa ngục xuất hiện,
chở than, lăn trên khu sỏi gỗ,
hỏi - bạn muốn sống ư?
Nhưng sau một trận chiến lớn chết nhiều quá
Chúng tôi mới muốn sống làm sao.
Một cái bàn ủi đỏ rực ép lên quá khứ,
vào lúc rạng đông, những con chim sáo đen Đức,
hát những bài thơ của Georg Trakl,
và chúng tôi muốn đời sống và những giấc mơ.

BUTTERFLIES 

It's a December night, the century's end, dark and calm,
draws near.
I slowly read friends' poems, look at photographs,
the spines of books.
Where has C. gone? What's become of bumptious K. and smiling T. ?
What ever happened to B. and N. ?
Some have been dead a millennium, while others, debutants, died
just the other month.
Are they together? In a desert with a crimson dawn?
We don't know where they live.
By a mountain stream where butterflies play?
In a town scented with mignonette?
Die Toten reiten schnell, S. repeated eagerly (he too is gone).
They ride little horses in the steppe's quiet, beneath a round yellow
cloud.
Maybe they steal coal at a little railroad stop in Asia and melt
snow in sooty pots
like those transported in freight cars.
(Do they have camps and barbed wire?)
Do they play checkers? Listen to music? Do they see Christ?
They dictate poems to the living.
They paint bison on cave walls, begin building
the cathedral in Beauvais.
Have they grasped the sense of evil, which eludes us,
and forgiven those who persecuted them?
They wade through an arctic glacier, soft from the August heat.
Do they weep? Regret?
Talk on telephones for hours? Hold their tongues? Are they here among us?
Nowhere?
I read poems, listen to the mighty whisper
of night and blood.

Bướm

Đêm tháng Chạp,
tận cùng thế kỷ, tối, và êm,
tới gần.
Tôi đọc chầm chậm thơ của bạn bè,
nhìn hình bạn, nhìn gáy sách.
C. giờ ở đâu nhỉ?
K. phách lối bây giờ ra sao?
T. hay cười?
Chuyện gì đã từng xẩy tới cho B. hay N?
Một số đã chết cả một thiên niên kỷ,
trong khi những đứa khác,
đâu đó, tháng rồi, tháng trước,
hay tháng trước nữa.
Liệu họ ở chung với nhau cùng một chỗ?
Một sa mạc với rạng đông đỏ rực?
Chúng ta đâu biết họ sống ở đâu?  
Kế bên 1 con suối nơi núi rừng,
bướm bay lèn đá?
Ở 1 thành phố có mùi hoa mignonette?
Die Toten reiten schnell,
 [Fate and the muse: Niềm tin và nữ thần thi ca]
S. háo hức lập lại ( anh thì cũng đã đi xa rồi)
Họ cưỡi những con ngựa nhỏ,
nơi thảo nguyên im ắng,
bên dưới một đám mây tròn màu vàng.
Có thể họ ăn trộm than, ở một trạm xe lửa nhỏ ở Á Châu
và đốt nóng tuyết trong những cái chậu bồ hóng,
giống những cái được chuyên chở trên những toa chở hàng.
(Những trại tù, những hàng rào dây kẽm gai chắc là họ có đủ cả?)
Họ chơi trò cờ “dame”? Nghe nhạc? Họ có nhìn thấy Đấng Ky Tô?
Họ đọc thơ cho người sống.
Họ sơn mấy con bò rừng trên tường, bắt đầu xây nhà thờ ở Beauvais?
Họ tóm ý nghĩa của quỉ,  nó trốn tránh chúng ta,
 và tha thứ cho những kẻ bách hại họ?
Họ lội qua biển băng, mềm đi dưới cái nóng của Tháng Tám.
Họ có khóc không nhỉ? Có ân hận?
Nói chuyện điện thoại, giữ mồm miệng?
Họ ở giữa chúng ta?
Không ở đâu cả?
Tôi đọc thơ, nghe ra có tiếng thì thầm của đêm và của máu.

Adam Zagajewski: Eternal Enemies

Họ đọc thơ cho người sống…

… năm 1970, từ Cần Thơ, trước khi về quê ăn tết, chúng tôi đã ghé lại Phan Thiết, thăm anh em văn nghệ, chủ yếu là nhờ anh Từ Thế Mộng đưa đến Nora để biết nơi anh Y Uyên ngã xuống (đầu năm 1969). Trong chuyến đi đó có gặp anh Phạm Cao Hoàng, Huỳnh Hữu Võ, Nguyễn Lệ Tuân… Chiều về, bên chén rượu, chúng tôi hỏi anh NBS, sao lại “Chiến tranh này cũng chỉ một trò chơi”?..... NBS bưng chén rượu, hét lên: “Hồ Trường! Hồ Trường…”, ta ngán lắm cách suy luận của các ngươi. Ta là thằng lính cậu. Bọn chúng ta đang đánh giặc giã trẻ con. Các ngươi không thấy vậy sao?
Source: DM

Trong nhận định trên đây, của NBS về thơ của ông, có tí ‘sám hối’, theo Gấu, nếu chúng ta để ý đến sự kiện, ông già của ông, là tướng VC.
So với ‘Kẻ thù ta những đứa xâm mình’ [thơ NBS], thì cái thái độ “vừa đi lính vừa làm thơ” [cái này thuổng THT!], quả là đánh giặc đánh giã kiểu trẻ con: Ông không thể chọn bên được, khác hẳn những nhà văn thực thụ cầm súng chiến đấu, như 1 Phan Nhật Nam, thí dụ. Đây là 1 nhận xét ‘hậu chiến’, khi quá đau xót trước thực trạng đất nước.
So sánh thơ của LHD, với thơ của NBS, thì dễ, nhưng, sau cuộc chiến, 1 nhà thơ LHD, sẽ thoải mái hơn nhiều, so với NBS.

Chỉ tội nghiệp bạn hiền DT. Cứ mỗi lần, tụi chúng nó nâng bi sư phụ là lại phải lôi DT ra, cho đỡ chuế. Không lẽ chi trơ ra hai mống NHQ, HNT?

Trong khi sư phụ tự nhận, Thầy thuộc trường phái phê bình ‘chủ quan’, đệ tử thổi Thầy, có tính ‘khoa học’!

Cái gọi là chủ quan, ở trong phê bình, sự thực, là tài năng, là ‘thiên tài’ của nhà phê bình: điều mà ông ta phát giác, về 1 tác giả, trước đó, chưa ai nhìn ra, chưa ai từng nói. Thí dụ, DT, khi ông phê bình thơ, có cái gì đó hoàn toàn mang tính bẩm sinh, nghĩa là của riêng ông, chủ quan là còn theo nghĩa đó.
Ngoài ra chủ quan, còn theo nghĩa, nhà phê bình thường dựa vào 1 trường phái khi đọc 1 tác giả. Những nhà phê bình hiện sinh, mác xít... mỗi nhà chủ quan 1 cách, là vậy.

Còn chủ quan của Thầy Cuốc, thì có tính tự phát, buột miệng mà nói, và sau đó, nín thinh luôn, khoa học ở chỗ nào, thì phải cho cho độc giả thấy. Chứng cớ, Thầy phán, VP là nhà văn của thế kỷ 20, OK, nhưng 20 như thế nào chứ?
Có thể do Thầy Cuốc phán, như trên, mà qua thế kỷ 21, tuy VP vưỡn chưa đi, nhưng đành thôi viết, cho đúng với "lời nguyền" của ông "bạn vong niên"!

Đành phải nghe người chết đọc thơ cho người sống vậy:

Ái thính thu phần quỉ xướng thi
To NDB: Đã nhận được 'offer' của bạn, qua NDT. Sau Tết, sẽ qua.
Chúc Tết bạn và gia đình & bạn bè.
Take care. NQT

nhớ em quá Chủ nhật dẫn anh lại con đường cũ
năm trước chưa sữa
giờ tràn sữa
ngộ độc kỷ niệm nặc nồng đêm hẹn
áo thì mỏng trời thì lạnh
tay gầy khua sương nặng
co ro mái hiên tình nhân và đứa bé không nhà
Nguồn DM 

• Hoàng Đại Dương viết:

Tôi chỉ muốn hỏi hai chữ sữa trong bài thơ là dấu hỏi hay ngã. Cám ơn nhiều.

- 11.01.2011 vào lúc 8:17 am

• Camillia Ngô viết:

Tôi thấy bạn Hoàng Đại Dương thắc mắc rất có lý. Tôi đoán bạn Trịnh Sơn muốn viết là: 

“nhớ em quá Chủ nhật dẫn anh lại con đường cũ
năm trước chưa sửa (dấu hỏi, vì sau trạng từ “chưa” thì cần một động từ)
giờ tràn sữa” (dấu ngã, vì sau động từ “tràn” thì cần một danh từ)

Trong bài còn có thêm một chỗ sai chính tả nữa:
“thôi, không ghé pharcmacy làm gì” (“pharmacy” mới đúng)

GNV viết:

Tràn sữa, OK, nhưng sữa ở đâu mà lắm thế?
GNV nghi là, hai từ đều là dấu hỏi, câu sau “tràn sửa”, có nghĩa là, sửa tràn lan, hố tử thần búa xua!

Ui chao, lại nhớ 1 cái tít của HHT, “Như hoa trên tóc”, anh thợ ‘mo rát’ sửa là, “Nhũ hoa trên tóc”. 

Thành thử, ở đây, có thể là “tràn sữa” [trên tóc của em], chăng?

Có thể, 'tràn sữa", thật, vì câu sau cho thấy:
ngộ độc…sữa của em!

trịnh sơn viết:

Xin cảm ơn câu hỏi cũng là câu góp ý/nhắc nhở của hai vị độc giả Hoàng Đại Dương và Camillia Ngô. Trịnh Sơn thẳng thắn hầu quý vị như sau :
1) Sữa : Khi viết, tôi dùng/dành dấu NGÃ, ý chỉ HOA SỮA. Việt Nam cho tới bây giờ, hoa sữa tràn ngập tới miền Nam rồi.
2) Phacrmacy : đúng là tôi xài chữ Phacrmacy thiệt, có C.
Ý nghĩa của mỗi từ thế nào, trong ngữ cảnh này ra làm sao, có lẽ, Trịnh Sơn không nên giải thích thêm. Ai hiểu theo cách nấy có khi lại hay hơn.
Kính cáo !

- 11.01.2011 vào lúc 6:20 pm

*

Nụ cười cuối năm Canh Dần
      Mời đọc,
      TV                   

Quán bia không ôm 

Bốn người khách vào một quán lịch sự . Họ lên lầu cho kín đáo, yên tĩnh. Trong khi chọn món ăn, cô gái chiêu đãi bia tiến lại gần bốn vị khách:
“Em rót bia cho mấy anh nhé?” - Cô nhoẻn miệng cười tươi rói.
Trước nụ cười tuyệt vời ấy, bốn vị khách nhìn qua nhìn lại thăm dò ý kiến lẫn nhau.
Anh A liền nói với cô gái:
“Xin lỗi, em quí danh là gì, ở đâu, anh không nhớ nhỉ ?”
Cô ta lại cười, răng trắng lóa, đều như bắp:
“Hỏi quê…rằng biển xanh dâu
 Hỏi tên…rằng mộng ban đầu đã xa”.
Anh B nghe thế , vỗ đét đùi:
“Úi chà chà ! Lại thuộc cả thơ
Tuyệt vời. Cứ rót bia của em đi”.
“Dạ . Cảm ơn quí anh”.
Và, thế là họ dùng bia của cô gái tiếp thị .
Anh C đon đả :
“Lấy thêm ly. Em cùng ngồi đây uống cho vui”.
“Dạ”.
Thế là bàn có thêm một bông hồng giữa đám sỏi đá.
Anh D mời tất cả cụng ly và nhận xét:
“Coi bộ em học giỏi nhỉ !”.
Cô lại cười. Đúng là cô ta “ăn tiền” nhờ có nụ cười duyên. Nụ cười như thể cái ống bơm, cứ hút người ta té nhào:
“Em cũng học mót. Nói chơi cho vui mà.
Quí anh không phiền chứ ? Chắc quí anh học giỏi lắm thì phải?”
Anh A xoa bụng, ưỡn ngực, cố tình khiêm tốn:
“Cũng đủ xài. Ai hỏi gì nói nấy. Nhất là lãnh vực văn học. Không bao giờ bị kẹt”.
“Thế là quá giỏi rồi. Vậy, em đố các anh về lĩnh vực văn học nhé?”
Nghe thế , cả bàn nhốn nháo hẳn lên, mừng rơn như cá gặp nước. Tại vì họ là nhà giáo, nhà thơ , nhà văn cả … Họ cụng ly chúc mừng thắng lợi, và chờ đợi thử thách từ phía hoa hồng.
Cô gái lại cười, giọng êm ru:
“Nếu có một ông khỏa thân” (trần truồng)
Cô cười cười nói tiếp :
“Ông ta cõng một ông nữa cũng khỏa thân… Về tục ngữ , ông bà ta nói sao ?”.
Bốn khuôn mặt của bốn vị khách đều nhăn nhíu cả lên. Họ không tìm ra câu tục ngữ nói về trường hợp hy hữu này (hiếm có này). Họ bí rị …
Anh C nói dứt khoát:
“Chúng tôi thua. Cô giảng đi. Nếu đạt yêu cầu văn học, chúng tôi uống mãi Tiger cho đến chiều”.
Cô ta bình tĩnh đáp:
“Quân tử nhất ngôn đấy nhá !
Này, một ông khỏa thân, cõng trên lưng một ông cũng khỏa thân… Lúc ấy, tục ngữ nói rằng: “Gậy ông đập lưng ông”.
“Úi trời! Đúng quá đi chớ ”
Cả bàn cười rộ . Quân tử nhất ngôn. Rót thêm bia.
Vừa rót bia, cô tiếp thị vừa đố tiếp:
“Này các anh nhé, cũng cái ông khỏa thân ấy, ông ta nhảy tõm xuống ao, tục ngữ nói sao nào?”
Bốn khuôn mặt của bốn vị khách lại đờ đẫn, vẫn cứ tiếp tục nhăn nhíu. Họ lại bí rị… Họ lại yêu cầu đáp án. Cô ta cười tủm tỉm, đáp:
“Ông khỏa thân mà nhảy xuống ao, tục ngữ bảo rằng: “Chim sa cá lặn”.
Cả bàn lại cười vang như pháo.
“ Úi trời ! Đúng quá đi chớ . Cá trông thấy hãi quá, cá phải lặn là cái chắc !”
Thừa thắng xông lên, cô ta đố tiếp:
“Thưa quí anh, cũng cái ông khỏa thân ấy, ông ta ngồi lên hòn đá, tục ngữ bảo sao nào ?”
Bốn khuôn mặt thông minh kia lại tiếp tục nhăn nhíu trông đến tức cười. Họ lại bí rị … Lại đòi đáp án. Cô gái thong thả trả lời:
“Ông khỏa thân ngồi lên hòn đá, lúc ấy tục ngữ phán rằng: “Trứng chọi đá !”
Cả bàn lại cười như Tết.
Ông D tuy thua nhưng vẫn hăm hở :
“Đúng quá đi chớ . Trứng này không bể được ! Còn nữa không ?
Cô gái cười đáp :
Cũng cái ông khỏa thân đó, ông ta lại ngồi bệt xuống đất không chịu đứng dậy thì theo «tục ngữ» các ông nói sao ?
Bốn khuôn mặt sáng láng lại sáng láng trông thật thảm thương, họ vẫn bí rị…đòi cô đáp án.
Cô gái trả lời :
Cái ông khỏa thân ngồi bệt xuống đất «tục ngữ» gọi là «Đất lành chim đậu» hiểu chưa ?

CONSTANTINE CAVAFY
1863-1933
 

This poem has often been quoted, because it fits well the division of Europe, after World War II, by the Cold War. Nobody seems to have paid attention to the date of its writing, 1898. Cavafy, though he explored in his poems all the aspects of his Hellenistic world, including the Greek-speaking Byzantine empire, understood the word "barbarian" in its original Greek meaning, as applied to all those who are outside and have, instead of human speech, incoherent gibberish. His intuition allowed him to capture a centuries-old opposition between the inside and the outside of civilization.

Bài thơ này, thường được trích dẫn, vì nó thật hợp với sự phân chia của Âu Châu, sau Đệ Nhị Thế Chiến, bởi Cuộc Chiến Tranh Lạnh. Hình như chẳng có ai để ý đến cái chuyện là bài thơ được làm vào năm 1898. Cavafy, mặc dù khai triển trong bài thơ của mình những sắc thái của thế giới La Hy của ông, bao gồm luôn cả đế quốc Byzantine nói tiếng Hy Lạp, đã hiểu từ “rợ” theo cái nghĩa cổ xưa của tiếng Hy Lạp, như nó được áp dụng cho những người ở bên ngoài, và, thay vì nói tiếng người, thì nói 1 thứ tiếng chí choé không làm sao hiểu được! Trực giác của ông cho phép ông nắm bắt được sự đối nghịch từ bao nhiêu đời giữa Đàng Ngoài và Đàng Trong của 1 nền văn minh!

What are we waiting for, assembled in the forum?

The barbarians are due here today. 

Why isn't anything going on in the senate?
Why are the senators sitting there without legislating?

Because the barbarians are coming today.
What's the point of senators making laws now?
Once the barbarians are here, they'll do the legislating. 

Why did our emperor get up so early,
and why is he sitting enthroned at the city's main gate,
in state, wearing the crown?

Because the barbarians are coming today
and the emperor's waiting to receive their leader.
He's even got a scroll to give him,
loaded with titles, with imposing names.

Why have our two consuls and praetors come out today
wearing their embroidered, their scarlet togas?
Why have they put on bracelets with so many amethysts,
rings sparkling with magnificent emeralds?
Why are they carrying elegant canes beautifully worked in silver and gold? 

Because the barbarians are coming today
and things like that dazzle the barbarians 

Why don't our distinguished orators turn up as usual
to make their speeches, say what they have to say? 

Because the barbarians are coming today
and they're bored by rhetoric and public speaking. 

Why this sudden bewilderment, this confusion?
(How serious people's faces have become.)
Why are the streets and squares emptying so rapidly,
everyone going home lost in thought? 

Because night has fallen and the barbarians haven't come.
And some of our men just in from the border say
there are no barbarians any longer. 

Now what's going to happen to us without barbarians?
Those people were a kind of solution. 

Translated from the Greek by Edmund Keeley and Philip Sherrard
Czeslaw Milosz tuyển chọn & giới thiệu
 

Note: Bạn đọc bài thơ này, không thể không nghĩ đến cái cảnh Big Minh chờ VC tới để bàn giao Miền Nam!
Nhưng cái câu chót mới thê luơng:
Giả như không có VC Bắc Kít, thì làm sao có giải pháp [chót]… Lò Cải Tạo?
Ui chao, đúng là THNM mất rồi !
Hà, hà !

Đợi bọn rợ

Đợi cái chi chi, chúng ta họp ở đây, ở diễn đàn này?
Đám rợ tới hẹn lại lên, là bữa nay 

Thế thì cái gì xẩy ra ở Thượng Viện?
Tại sao mấy đấng nghị sĩ lại ngủ gà ngủ gật không chịu làm luật?

Một khi đám rợ tới, thì để tụi nó làm luật. 

Tại sao mới sáng sớm Big Minh đã ngồi ở Dinh Gia Long,
Y phục chỉnh tề,
đầu đội vương miện VNCH? 

Bởi vì bữa nay đám rợ tới,
Và Big Minh chủ tịt VNCH ngồi ở Dinh GL,
chờ gặp chủ tướng của bọn rợ là me-xừ Bùi Tín
để bàn giao Miền Nam.
Không thấy tay Người cầm bản đồ Miền Nam,
cùng là danh sách kho tàng, của cải, tiền bạc, kim quí… ? 

Tại sao hai vị Cố Vấn Tối Cao và Thủ Lĩnh Quân Đội VNCH
cũng có mặt bữa nay?
Kìa coi kìa, hai vị áo choàng, khăn choàng xúng xính,
Tại sao họ đeo nhiều vòng tay đính rất nhiều thạch anh,
Những chiếc nhẫn đính rất nhiều kim cương?
Tại sao họ chống những cây ‘quốc trượng’ vàng, ‘quốc trượng’ bạc?

Bởi vì bọn rợ tới ngày hôm nay
Và những vật như thế làm choáng mắt chúng. 

Tại sao những nhà diễn thuyết bậc Thầy
của Miền Nam chúng ta không xuất hiện,
với những bài diễn văn thần sầu của họ? 

Ui chao, bọn rợ không khoái tí nào, ba thứ văn chương tu từ,
hào nhoáng, thùng rỗng kêu to,
và những bài nói chuyện dành cho công chúng.

Tại sao cái sự hỗn độn hoang mang như thế đó?
(Kìa coi kìa, vẻ mặt mọi người mới nghiêm trọng làm sao)
Tại sao phố xá vắng hoe,
quảng trường chẳng còn một mống, nhanh đến như vậy?
Mọi người đều về nhà ư, họ mất trí hay sao?

Bởi vì đêm xuống, mà bọn rợ vưỡn chưa thấy tới
Và mấy tên lính VNCH gác ở Bến Hải cho biết,
chẳng còn bọn rợ nào hết! 

Ui chao, thế thì làm sao, thế thì là thế nào?
Chuyện gì xẩy cho Miền Nam chúng ta, nếu không có bọn rợ?
Họ, một cách nào đó, là giải pháp cho Miền Nam chúng ta!