Tường Lửa Hay Không Tường Lửa?
Again and again one comes back to the main, degrading fact of colonial society; it never required efficiency, it never required quality, and these things, because un-required, became undesired.
Lần lần lữa lữa, người ta lại quay về với cái thực kiện chủ yếu, điếm nhục của xã hội thuộc địa; nó chẳng bao giờ từng đòi hỏi hiệu năng, nó chẳng bao giờ từng đòi hỏi phẩm chất, và những điều này, bởi không được đòi hỏi, đã trở thành bị ruồng bỏ.
V.S. Naipaul: The Middle Passage, Lối Đi Giữa.
NTV dịch [gửi PTH]

talawas bị tường lửa? 

Bắt đầu từ ngày thứ Năm, 27.5.2004 đến nay, email của cộng tác viên và độc giả talawas từ Việt Nam dồn dập gửi đến toà soạn chúng tôi để thông báo, thắc mắc, lo ngại... về việc ở Việt Nam không vào được talawas nữa.
Dư luận chung ở Việt Nam cho rằng talawas đã bị tường lửa.
Chúng tôi không tin rằng những cơ quan hữu trách tại Việt Nam có lí do thích đáng để dựng tường lửa với một tạp chí văn hoá-văn nghệ như talawas. Chúng tôi mong rằng đây là một sự cố kĩ thuật sẽ sớm được khắc phục trong thời gian sớm nhất.
Mong toàn thể thân hữu, cộng tác viên, độc giả talawas trong và ngoài nước kịp thời gửi đến chúng tôi những thông tin liên quan đến sự cố này. Chúng ta cùng hi vọng rằng như thường lệ, mỗi buổi sáng talawas lại đến tay bạn đọc trong nước như những tờ báo và tạp chí khác. Bạn có thể đọc, bạn có thể vứt ngay vào sọt rác, nhưng đó là quyền của cá nhân bạn, chứ không phải do sự định đoạt của bất kì ai khác.
talawas

Còn nhớ, khi talawas mới xuất hiện,Tin Văn là một trong những nơi/người đầu tiên hồ hởi, không những chào mừng mà còn đóng góp bài vở, với những lời chúc tốt lành nhất:
talawas là gì: ta là thằng ăn cướp [Dịch là cướp]
talawas là khoét tới cái gọi là cốt tuỷ của tiếng Việt... 

Nhưng trong thâm tâm, là nỗi mừng không nói ra này: Với một nhà văn, một nữ kiện tướng ra đi từ miền bắc chủ trì, cái đám Bắc Bộ Phủ sẽ không làm sao xếp diễn đàn này vào cùng một ruộc, là đám nhà văn ngụy, và như vậy văn học hải ngoại sẽ không còn ở trong tình trạng chông chênh, thiếu tới một nửa "cuộc đời, linh hồn"... của nó.
Nhưng chưa kịp mừng vì cái tin tường lửa, đọc tới câu "Chúng ta cùng hy vọng rằng như thường lệ, mỗi buổi sáng talawas lại đến tay bạn đọc trong nước như những tờ báo và tạp chí khác", thì Tin Văn cùng Gấu tôi thật thất vọng vô cùng.
Nếu cái vụ tường lửa kia mà chỉ là báo động hoảng, thì lại càng thêm thất vọng.
Bởi vì làm sao một tạp chí trong nước, ngày nào cũng đến tay độc giả, lại dám chỉ đích danh tờ An Ninh Thế Giới, là đệ nhất lá cải? 

“.... Trở ngại thứ hai cho sự phát triển văn học Hậu Đổi Mới là sự tự kiểm duyệt. Ngưòi ta cứ tưởng rằng, sau khi có đổi mới thì những nhà văn sẽ hồ hởi dùng tài năng của mình để đóng góp cho mọi mảng của nền văn học”. Nhưng thực tế, theo Phạm Thị Hoài, "người làm văn hóa, văn nghệ trong nước ngày nay phải tự hướng đạo thay vì tự lãnh đạo. Hậu Đổi Mới là thời kỳ hoàng kim của tự kiểm duyệt"...
Ngày nay ở Việt Nam chỉ có một nơi được tự do văn nghệ nhất, chị Hoài đưa dẫn chứng, đó là báo An Ninh Thế Giới, "tờ báo lá cải hơn mọi tờ lá cải".... những người đứng đầu tờ báo là người thổi còi - cho văn học Việt Nam - thổi sai cũng chẳng sao vì chẳng có người thổi khác.
[Trích bài viết của Bùi Văn Phú, báo Văn số Tháng Hai & Ba, 2004]
“Còn những người, trong những ngày qua, có lời chúc mừng talawas đã đạt được cái thành tích là trở thành món hàng cấm và vì thế có hương vị ngọt ngào hơn, thậm chí cả những người cho rằng talawas cố tình bị tường lửa để kiếm điểm tại nước ngoài, những người ấy sẽ thấy mình đã kết luận vô lối và vội vàng như thế nào. Nếu phải thành một huyền thoại thì đó là bất hạnh lớn cho chúng tôi”.
Phạm Thị Hoài, trả lời BBC, đăng lại trên talawas. 

Trên tờ Gió Đông ngày nào - mà đa số cộng tác viên là những cây viết ra đi từ miền bắc - người chủ trương, Lê Trọng Phương, trong một bài viết, đã mượn một ẩn dụ của Borges, khi nói về một bức bản đồ Việt Nam, tỉ lệ xích là 1/1, bị rách nát, mà những người Việt hải ngoại cố mang ra ngoài này để khâu vá lại, cho nó được như xưa.
Một tấm bản đồ "văn học" như thế, chỉ có một nửa, nếu thiếu những người như Lê Trọng Phương, những diễn đàn như talawas.
Trong tinh thần đó, Tin Văn viết, "... và như vậy văn học hải ngoại sẽ không còn ở trong tình trạng chông chênh, thiếu tới một nửa 'cuộc đời, linh hồn'... của nó."
Tin Văn

Thông cáo của talawas về vụ bị ngăn chặn.
"Lí do được nêu là: talawas có tham vọng và đã can thiệp ngày càng sâu vào những hoạt động văn hoá xã hội tại Việt Nam....
Báo chí và các cơ quan truyền thông tại Việt Nam được yêu cầu không đưa tin và bình luận về sự việc này."
{Trích thông cáo của talawas].

Bản thân Gấu tui, cũng đã "bị ngăn chặn" y chang như talawas, không phải vì "có tham vọng và đã can thiệp ngày càng sâu vào..." gì hết, nhưng mà là để nhường phòng cho chi bộ Đảng tại cơ quan, họp.
Đó là những ngày sau 30 tháng Tư 1975. Là một chuyên viên bưu điện, không đi lính đi tráng, không có nợ máu với nhân dân, Gấu được hưởng ưu tiên của cách mạng, cho học tập cải tạo tại cơ quan, ba ngày, sau đó, cho làm việc lại.
Thời gian làm việc lại đó, cứ mỗi sáng thứ bảy, Gấu tui và mấy cô thư ký văn phòng được thủ trưởng ra lệnh, hãy ra bên ngoài chơi, đóng cửa phòng lại, để cho chi bộ Đảng họp!
Tình trạng trên đâu có khác gì talawas. Khi cho rằng, "talawas có tham vọng và đã can thiệp ngày càng sâu vào những hoạt động văn hoá xã hội tại Việt Nam", mấy ông vi xi to đầu nghĩ rằng, talawas muốn cùng họp chi bộ với họ, cho nên "bị ngăn chặn", là đúng rồi.
Chính vì thế, mà tin trên, báo chí không được phép đăng tải, vì là họp nội bộ!
Xê ra, đi chỗ khác chơi, cho chi bộ Đảng họp, bàn chuyện cơ quan, chuyện đất nước! "Nguỵ" là thứ gì, mà ngo ngoe!
Gấu tui thật khó quên, cái cảm giác "bị ngăn chặn", những lần đó.

Lẽ dĩ nhiên talawas có lý do chính đáng khi thay đổi, từ "bị tường lửa" thành "bị ngăn chặn". Nhưng sự kiện này làm Gấu tui nhớ đoạn nhà văn Nhã Ca kể chuyện Nguyễn Tuân ghé thăm, và hỏi về học tập tốt lao động tốt của chồng bà, là Trần Dạ Từ. Bà phạng liền, người được coi là rành rẽ tiếng Việt số một trong giới văn học:
-Đi tù thì nói mẹ đi tù, cái gì học tập, hử? 

Đánh tráo là một trong những chiêu thức rất được khối Cộng Sản sử dụng, không riêng gì tại Việt Nam.
Nhà văn Norman Manea, trong bài Censor's Report, khi phải định nghĩa thế nào là kiểm duyệt - thì tường lửa, bị ngăn chặn... đều là những chiêu thức của kiểm duyệt - đã gọi đó là "mật vụ của con chữ" [the secret police of the word].  Ông coi chuyện đánh tráo [substitution] là rất phổ biến, không chỉ như là một đòn [tactic] chính trị, nhằm đánh lừa người khác, mà còn cả trong cuộc sống hàng ngày, khi sản phẩm thứ thiệt được đánh tráo dần dần bằng những sản phẩm tồi tệ hơn, và cuối cùng, bằng đồ dởm.
Cũng chuyện như vậy đã  xẩy ra trong những vấn đề liên quan tới văn hóa. Có một số những nhà văn nhà nước thuộc loại gộc được quyền chỉ trích một số mặt tiêu cực của xã hội, trong khi cùng lúc, tấn công những nhà văn lương thiện nhằm cô lập họ. Những nhà trí thức thứ thiệt ngày càng mất dần, và được "thay thế" bằng một thế hệ đảng viên trẻ hơn, the new generation of apparatchiks, những con ông cháu cha có học thức thực sự, tốt nghiệp thực sự tại  đại học Tây Phương. Đám này, lẽ dĩ nhiên, có quyền nói về một cõi người rung chuông tận thế, nói về cái ác, cái ang ác, những mặt tiêu cực trong xã hội. Như Norman Manea cho biết, tại Romania, công cuộc thay thế, đánh tráo như vậy thành công đến độ, vào cuối thập niên 1970, một đạo luật ra đời, huỷ bỏ bộ phận có tên là Department of the Press [kiểm duyệt], bởi vì  nó trở thành vô hiệu, bất lực và vô ích. Nhà nước chắc chắn rằng, sau bao thập niên sống dưới chế độ toàn trị, cái gọi là tự kiểm duyệt và trông chừng lẫn nhau [the self-censorship and mutual surveillance] đã thay thế một cách thật là tuyệt vời, những tên chuyên làm nghề kiểm duyệt, the professionals.

Như một độc giả Tin Văn góp ý, từ "bị tường lửa" qua "bị ngăn chặn", là vấn đề chính danh, không phải chuyện đánh tráo. Nói rõ hơn, talawas đụng vô Tường Đảng, chứ không phải Tường Lửa. Đây là vấn đề tranh chấp quyền lợi: talawas, mi...  là gì mà muốn họp chi bộ, muốn chia chác với... chúng ông?
NQT

Thư tín v/v talawas bị tường lửa 

Ông Nguyễn Quốc Trụ,

 Tôi là một người đàn bà Việt Nam nhưng tôi rất lấy làm xấu hổ dùm cho ông.
Tôi là thế hệ sinh sau đẻ muộn hơn ông nhiều và thấy ông thối và vô duyên quá nên tôi phải lên tiếng.
Ông bợ bọn VC vừa phải thôi. Biết bao nhiêu trang web của người Việt Hải Ngoại bị tường lửa chặn lâu nay sao ông câm như hến. Còn bây giờ Talawas mới bị tường lửa thì ông đấm mặt đấm mày chửi toáng lên, khóc như cha mẹ ông chết… 

NQT trả lời:
Cám ơn đã e-mail.
Xin phúc đáp:
Mấy trang web hải ngoại bị tường lửa là chuyện thường ngày ở huyện. Chửi VC làm gì cho mệt…
Trang TIN VĂN của tui cũng bị tường lửa, không những bị tường lửa mà còn bị kiến lửa:
Mỗi ngày nhận chừng trên chục email có chứa virus.
Còn chuyện talawas, là khác. Đây là đòn Mộ Dung Cô Tô mà.
Best Regards
TB: Xin phép post thư bạn. How?
NQT

 The answer is NO. Are you crazy? I don't think It's worth posting. Your response has not convinced me at
all. Intellectually, you are bất lực.
[Câu trả lởi là KHÔNG. Mi có khùng không? Thư dzậy mà cũng đăng, hử? Câu trả lời của mi không thuyết phục nổi ta. Trí thức mà nói, mi là (một thằng) bất lực.] 

[Câu trả lời là KHÔNG. Ông có khùng không, hả? Tôi không nghĩ, email của tôi có thể post, vì nó không đáng. Câu trả lời của ông không thuyết phục tôi một chút nào hết. Nói theo kiểu trí thức, ông thì bất lực].